200 yıllık saray halıları, usta ellerde yeniden hayat buluyor

İstanbul Beşiktaş'taki Yıldız Şale yerleşkesinde bulunan Milli Saraylar Halı Restorasyon Atölyesi, Beylerbeyi ve Yıldız saraylarına ait iki kıymetli eseri, uzman ekiplerin yoğun emeğiyle sergilenebilir hale getiriyor.

Milli Saraylar Başkanlığında yaklaşık 17 yıldır halı onarım ustası olarak görev yapan Sadi Öztürk, restorasyon atölyesinin, 8 kişilik uzman ekiple Milli Saraylar bünyesindeki saray, kasır ve köşklerdeki halıların restorasyonunu üstlendiğini söyledi.

Öztürk, hem restorasyona alınmadan önce hem de restorasyon aşamasında, esere yapılan işlemlerin tamamen kayıt altına alındığını ve geriye dönük incelenip takip edildiğini dile getirdi.

Öncelikle halının kendi dokusuna uygun ipliklerin tespit edilip seçildiğine işaret eden Öztürk, şu bilgileri verdi:

"Bu iplikler seçildikten sonra halının kendi renklerine uygun boyanması gerekiyor. Kazanda iplikleri boyuyoruz. Daha sonra yine halının kendi desenine, dokusuna uygun bir şekilde restorasyon işlemi başlatılıyor. Halı çözgü, zemin kısmı oluyor. Atkılar, bağlantıları sağlıyor. İlmekler ise üzerindeki desen ve renkleri veriyor. Üç aşamadan oluşan bir şey. Dokuma tezgahında bu daha hızlı bir şekilde yapılabiliyor ama biz restorasyon sürecinde, çözgüleri tamamlayıp sonra atkısını yapıp hasırını oluşturuyoruz. Hasır üzerine tığ ile ilmekleri atarak aynı dokuyu bire bir oluşturmuş oluyoruz. Ama bu daha meşakkatli, uzun süren, sabır gerektiren bir iş oluyor. Restorasyon yapan kişi yaptığı iş ortaya çıktıkça, o desenleri, renkleri görmeye başladıkça ondan da bir haz duyuyor. Bu da motive ediyor, enerji veriyor."

Sadi Öztürk, halılar üzerindeki çalışmaya değinerek, "Bu iki halı, aslında iki farklı ilmek tarzını göstermiş oluyor. Biz burada restorasyonu yaptıktan sonra, en güzel yanlarından biri de yaptığımız eseri, sergilendiği yerde gidip görebiliyoruz. Bu da bizim için çok güzel oluyor. Mutlaka uğruyoruz ve bakıp 'Evet, bu halının restorasyonunu ben yaptım.' diyebiliyoruz. Bu da bizim için motive edici bir şey oluyor. Bizim iş biraz sabır isteyen, uzun meşakkatli bir süreç. Biraz el becerisi istiyor." değerlendirmesinde bulundu.

Beylerbeyi ve Yıldız saraylarına ait eserlerin restorasyon işleminin 6 aydır sürdüğünü dile getiren Öztürk, "Artık bu halıda sona gelmek üzereyiz ama diğer Horasan halısının işlemleri hala devam ediyor. İran halısında güve yenikleri fazla olmuş. Bu, süreci daha da uzatıyor." dedi.

Beylerbeyi Sarayı'na ait yaklaşık 20 metrekarelik Hereke halısı, 19. yüzyılda Türk düğümü tekniğiyle dokunmuş. Atkılarında pamuk, çözgülerinde yün iplik kullanılan halı, krem zemin üzerine geniş bordürleri ve büyük paftalar içindeki zarif gül tezyinatıyla dikkati çekiyor. Halının ortasında, mavi kurdeleler arasında yeşil, kırmızı ve pembe çiçek buketi yer alıyor.

Restorasyon sürecinde halıların saçak zincirleri çekilip sabitleniyor, kopmuş atkı ve çözgü telleri tamamlanıyor, güve yenikleri onarılıyor. Eksik su yolu yeniden dokunarak kenarları sağlamlaştırılıyor. Hereke imzalı halı, son aşamada tesviye ve ütü işlemleri ile eski görkemine kavuşturulacak.

Yıldız Sarayı'na ait 29 metrekarelik İran halısı, 19. yüzyılda İran düğümü tekniğiyle dokunmuş. Atkı ve çözgülerinde pamuk, ilmeklerinde yün iplik kullanılmış. Halının lacivert zeminli ortası, beyaz üzerine serpme çiçek ve dal motifleriyle süslenmiş. Bordürleri kırmızı ve krem zeminli olan halının her iki tarafına saçak takıldığında restorasyonu tamamlanacak.

Uzman bir ekip tarafından titizlikle yürütülen restorasyon süreci, halıların 19. yüzyıldaki orijinal dokularına uygun iplikler kullanılarak gerçekleştiriliyor. Isı, nem ve açık teşhir koşulları nedeniyle zamanla yıpranan bu eserler, özel tekniklerle yeniden güçlendiriliyor. İlk olarak detaylı fotoğraf çekimi ve kayıt altına alma işlemleri yapılıyor, ardından halılar yıkanıp onarılacak bölümleri belirleniyor.

Restorasyonda kullanılacak iplikler, orijinal renk ve dokularına sadık kalınarak atölyede özel olarak renklendiriliyor. Hasır işlemleri tamamlandıktan sonra tığ ve iğne ile dokuma sürecine geçiliyor. Dokuma sonrası fazla tüylerin kesilip düzeltilmesiyle halıların estetik görünümü yeniden kazandırılıyor. Milli Saraylar Halı Restorasyon Atölyesi, tarihi halıları ilmek ilmek işleyerek gelecek nesillere aktarıyor. Yüzyıllar boyunca saraylarda sergilenen bu eşsiz eserler, ustaların sabır ve emeğiyle yeniden hayat buluyor.

Kaynak: AA