Şam
Kimyasal silah kullanımını inceleyen soruşturma ekibinde 2013'te görev yapan, isminin açıklanmasını istemeyen yetkili, Suriye'de hafızalara kazınan kimyasal silahların kullanıldığı tesisle ilgili bilgi verdi.
Yetkili, Şam yakınlarında yer alan ve uzun yıllar gizli tutulan tesisin, Ağustos 2013'teki Doğu Guta kimyasal silah saldırısının ardından ABD ve Rusya'nın vardığı anlaşma sonrasında Birleşmiş Milletler (BM) heyeti tarafından incelendiğini ifade etti.
Yetkili, BM heyetinin 2013'teki denetiminde tesiste devrik Esed rejimin kimyasal silah stokunu belgelediğini ifade ederek, "Bu depo, kimyasalların tutulduğu yerlerden sadece birisiydi. O dönemde uluslararası baskılar sonucu silahlar imha edildi." dedi.
AA ekibi, yetkilinin verdiği bilgi doğrultusunda tesisin bulunduğu noktayı tespit etti.
Havadan çekilen görüntülerde tesisin yüksek tepede kurulu olduğu ve çevresinde yüksek toprak yığınlarının bulunduğu görüldü.
Tesisin büyük ölçüde terk edilmiş olduğu da görüntülere yansıdı.
2013'teki
Doğu Guta kimyasal silah saldırısı sonrası stok imha süreci
Devrik Esed rejimi, 21 Ağustos 2013'te Şam'ın Doğu Guta bölgesinde kimyasal silah kullanmış, 1400'ün üzerinde sivilin hayatını kaybetmesine, çoğu kadın ve çocuk olmak üzere 10 binin üzerinde sivilin yaralanmasına neden olmuştu.
Bunun üzerine ABD'nin, daha önce duyurduğu kırmızı çizgiyi ihlal ettiği gerekçesiyle Suriye'ye müdahalede bulunması beklentisi doğmuştu ancak Rusya, rejimin tüm kimyasal silah stokunu imha etmesi teklifini getirerek müdahaleyi engellemişti.
Taraflar, 15 Eylül 2013'te anlaşmış, Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütünün (KSYÖ) devreye girdiği süreçte imha işlemi başlatılmıştı. Örgüt, işlemin 19 Ağustos 2014'te tamamlandığını duyurmuştu.
Ancak örgütün imha ettiği stok, Esed'in bildirdiği envanterle sınırlı kalmıştı. Devrik rejim güçleri, Halep başta olmak üzere birçok noktada klor ve sarin gazlarını sivillerin üzerinde kullanmaya devam etti.
Esed rejimi, 217 kez kimyasal silah kullandı
Sivillere yönelik hak ihlallerini belgeleyen Suriye İnsan Hakları Ağının (SNHR) verilerine göre Esed rejimi, ülkede iç savaşın başlamasının ardından muhaliflerin kontrolündeki yerleşimlere 217 kez kimyasal silah saldırısı düzenledi.
İlk kimyasal silahlı saldırısını Aralık 2012'de Humus'un Beyyada semtinde yapan rejim, en son saldırısını ise 19 Mayıs 2019'da Lazkiye'ye bağlı Kebine köyüne düzenledi.
Ağın verilerinde, 21 Ağustos 2013'teki Doğu Guta katliamından sonra da kimyasal silahlı saldırılarına devam eden rejimin, bu saldırıdan sonra 184 kez daha bu silahı kullandığı bilgisi yer aldı.
Şam ve kırsalındaki bölgeler 102, İdlib 45, Hama 30, Halep 26, Humus 7, Dera 3, Deyrizor 3, Lazkiye ili ise bir kez kimyasal silahlarla bombalandı.
Hafızalara kazınan kimyasal silah saldırıları
2013'teki Doğu Guta kimyasal silah saldırısı, uluslararası camianın gündemine oturmuştu ancak rejim, zehirli kimyasal gazlarla saldırılar düzenlemeye devam etti.
Rejim güçleri, 4 Nisan 2017'de İdlib'in Han Şeyhun ilçesinde sivilleri kimyasal silah saldırısıyla hedef alarak bu silahtan vazgeçmediğini gösterdi. Bu katliamda 100'den fazla sivil ölmüş, 500'den fazla sivil gazdan etkilenmişti.
BM ile KSYÖ'nün ortak soruşturma misyonu (JIM), 19 Nisan 2017'de Han Şeyhun'da sarin gazının kullanıldığını, 27 Ekim 2017'de de saldırının rejim tarafından düzenlendiğini teyit etmişti.
AA, Haziran 2017'de kimyasal silahlı katliama ilişkin tanık ifadeleri ve görsellerin yer aldığı dosyayı, KSYÖ, BM Uluslararası Bağımsız Suriye Araştırma Komisyonu ve Uluslararası Ceza Mahkemesine (UCM) teslim etmişti.
7 Nisan 2017'de ise ABD, rejimin kimyasal bombalarını taşıyan uçakların havalandığı Şayrat Hava Üssü'nü füzelerle vurarak sınırlı müdahalede bulunmuştu.
Hafızalara kazınan bir diğer kimyasal silah saldırısı ise Doğu Guta bölgesinin Duma ilçesinde 7 Nisan 2018'de rejim güçlerince düzenlenmişti. 78 sivilin yaşamını yitirdiği katliamda çoğu kadın ve çocuk yüzlerce sivil zehirli gazlardan etkilenerek tedavi gördükten sonra evlerini terk etmek zorunda kalmıştı.
Rusya, katliamdan 5 gün sonra rejim güçlerinin Duma ve Doğu Guta'nın tümünde kontrolü ele geçirdiğini duyurmuştu.