Istanbul
ORSAM Levant Çalışmaları Koordinatörü Dr. Oytun Orhan, terör örgütü DEAŞ’la mücadelede Şam yönetiminin artan stratejik önemini ele aldı.
***
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Donald Trump’ın Körfez turu sırasında, Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ın ev sahipliğinde; Trump, Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan çevrim içi bir mini zirvede buluştu.
Zirvenin en kritik kararı Trump’ın Suriye’ye yönelik ABD yaptırımlarının kaldırılacağını açıklaması oldu. Bu karar, yeni Suriye yönetiminin uluslararası tanınırlık elde etme, ülkedeki ekonomik krizi sona erdirme, siyasi geçiş sürecini yönetme ve içerde daha fazla destek bulma çabalarına önemli katkı sunacaktır.
Washington'un Suriye politikasında yeni dönem
Trump, Şara ile görüşmesinde Suriye’de terör örgütü YPG/PKK idaresi altında olan DEAŞ hapishanelerinin sorumluluğunu Şam yönetiminin üstlenmesini talep etti. Trump, bu açıklama ile DEAŞ ile mücadelede Suriye'de yeni yönetimi muhatap almak istediğini açıkça ortaya koydu.
Açıklamanın zamanlaması ve içeriği yalnızca DEAŞ ile mücadele ekseninde değil ABD’nin Suriye sahasındaki aktörlere yaklaşımında yeni bir evreye girildiğinin işareti olabilir. Trump’ın bu talebi Özellikle ABD’nin sahadan çekilme yönündeki eğilimleriyle birlikte değerlendirildiğinde, Şam yönetimine açık bir güvenlik sorumluluğu verme isteğini yansıtmaktadır. Bu talebin hayata geçmesi, uluslararası aktörlerin Suriye’deki pozisyonlarını yeniden gözden geçirmelerine de yol açabilir.
Bu talep, yalnızca bir güvenlik önlemi çağrısı olmaktan öte ABD’nin sahadaki önceliklerini yeniden tanımladığına ve Suriye’deki muhataplarını güncelleme arzusuna dair bir mesaj olarak okunabilir. Bu durum, ABD'nin DEAŞ ile mücadelede sahadaki ana ortak olarak gördüğü terör örgütü YPG/PKK ile olan angajmanını sorguladığını bunun yerine yeni Şam yönetiminin etkin ve meşru aktör olarak öne çıkarmak istediğinin göstergesidir.
ABD son yıllarda Suriye’den asker çekme seçeneğini giderek daha güçlü biçimde gündeme getiriyor. Trump, ülkesini Suriye sahasından çekerken ardında bir boşluk bırakmak istemiyor ve DEAŞ tehdidinin canlanmaması için mücadeleyi sürdürecek bir aktör arıyor. Bu noktada, kapasite ve meşruiyet açısından terör örgütü YPG/PKK yerine Suriye devletinin öne çıkartılması hem uluslararası hukuka uygunluk hem de bölgesel gerçeklikler açısından daha rasyonel bir tercih olarak görülüyor.
Trump’ın mesajı Washington'un Suriye’de yeni bir dengeye yöneldiğini ve Şam ile güvenlik konuları başta olmak üzere doğrudan temas kurma zeminini güçlendirmek istediğini gösteriyor. Bu yaklaşım ABD’nin sahada sadece terör örgütü YPG/PKK’yı merkezine alan politikalarla sınırlı kalmayacağını bundan böyle Şam’ın önceliklerini dikkate alacak daha esnek ve çok taraflı bir çizgiye geçeceğini göstermektedir. Bu durumun Suriye dosyasının geleceği açısından önemli sonuçları olabilir. Özellikle Avrupa başkentleri gibi uzun süredir Şam yönetimiyle doğrudan ilişki kurmaktan çekinen aktörler açısından bu yaklaşım örnek teşkil edebilir.
Şam yönetiminin yükselen meşruiyeti
Trump’ın çağrısı, Türkiye öncülüğünde başlatılan “beşli işbirliği mekanizması” ile örtüşen bir anlayışa da işaret etmektedir. Türkiye, Suriye, Irak, Ürdün ve Lübnan’ı kapsayan bölgesel mekanizma, DEAŞ ile mücadelede daha koordineli bir güvenlik mimarisi kurulmasını amaçlamaktadır. ABD’nin hapishanelerin sorumluluğunu Şam’a devretme niyeti, söz konusu mekanizmanın sahada işlerlik kazanmasına doğrudan katkı sunacaktır.
Bu gelişme aynı zamanda, ABD’nin artık bölgesel aktörlerin daha fazla sorumluluk üstlenmesini teşvik ettiğini ve sahadaki askeri yükün paylaşılmasına sıcak baktığını göstermektedir. Bu bağlamda Trump’ın açıklaması sadece Suriye’nin iç dengelerini değil aynı zamanda bölgesel güvenlik işbirliği çabalarını da doğrudan etkileyebilecek bir gelişme olabilir.
DEAŞ hapishanelerinin Şam yönetimine devri halinde başta Avrupa ülkeleri olmak üzere vatandaşları Suriye’de tutulan ülkeler artık terör örgütü YPG/PKK ile değil doğrudan Şam ile muhatap olmak zorunda kalacaktır. Bu durum, YPG/PKK’nın DEAŞ militanları kartı üzerinden elde ettiği uluslararası ilgi ve etki alanını önemli ölçüde sınırlandıracaktır. YPG/PKK’nın kendisini bir aktör olarak sunabildiği başlıca zemin olan bu dosya, Suriye hükümetinin eline geçtiğinde, uluslararası muhataplar nezdinde ağırlık merkezi de kayacaktır. Dolayısıyla bu adım sadece yerel düzeyde değil uluslararası diplomatik denklemde de önemli kaymalara yol açabilir.
Son olarak bu açıklama yeni Şam yönetiminin ülkedeki egemenliğini yeniden tesis etme sürecine güçlü bir uluslararası destek anlamına gelmektedir. Suriye yönetimi açısından, uluslararası meşruiyetin yeniden kazanılması ve devlet otoritesinin ülke geneline yayılması yönünde atılacak her adım büyük önem taşımaktadır. DEAŞ hapishanelerinin kontrolünün devralınması, bu süreçte kritik bir eşik olabilir.
Hapishanelerin sorumluluğunun üstlenilmesi hem sembolik hem de fiili anlamda, Suriye devletinin otoritesini yeniden gösterdiği bir alan olarak öne çıkacaktır. ABD gibi uzun süredir Şam yönetimiyle doğrudan temas kurmayan bir aktörün bu tür bir çağrıda bulunması, Suriye yönetimi açısından siyasi ve diplomatik anlamda büyük bir kazanım olarak değerlendirilebilir.
Bu çerçevede bakıldığında, Trump’ın DEAŞ hapishanelerine ilişkin açıklaması sadece bir taktik çıkış değil, ABD’nin sahadaki angajmanlarını yeniden gözden geçirdiğinin, Suriye denklemine daha kapsamlı bir stratejiyle yaklaştığının ve bölgesel aktörlerle daha dengeli bir işbirliği arayışına girdiğinin bir göstergesidir.
Bu gelişmenin önümüzdeki dönemde ABD-Suriye ilişkilerinin yanı sıra Türkiye’nin güvenlik politikalarını, Avrupa’nın Suriye yaklaşımını ve YPG/PKK’nın ülke içi ve dışındaki konumunu da doğrudan etkilemesi beklenebilir.
[Dr. Oytun Orhan, ORSAM Levant Çalışmaları Koordinatörüdür.]