Cape Town
Güney Afrika Cumhuriyeti, Namibya, Mozambik ile Botsvana için 2024, demokrasi tarihleri açısından önemli bir dönem oldu.
Afrika Ulusal Kongresinin (ANC) 30 yıldır tek başına yürüttüğü iktidarı 29 Mayıs 2024 genel seçiminde kaybetmesinin ardından Güney Afrika Cumhuriyeti, ilk kez koalisyon tecrübesi yaşadı.
Namibya'da ise 27 Kasım 2024'te düzenlenen genel seçimin galibi, 34 yıldır iktidarda bulunan Güney Batı Afrika Halkları Örgütü (SWAPO) oldu ve ilk kez Namibyalılar kadın bir adayı cumhurbaşkanı seçti.
Mozambikliler, 9 Ekim 2024'teki genel seçimde, 50 yıldır iktidarda bulunan Mozambik Kurtuluş Cephesinin (FRELIMO) adayı Daniel Chapo'yu devlet başkanı seçti. Ancak seçim sonrası muhalefetin itirazları ve gösteriler nedeniyle şimdiye kadar 300'e yakın kişi hayatını kaybetti.
Yaklaşık 58 yıllık iktidarın el değiştirdiği Botsvana'daki genel seçim ise Afrika'da dikkati çeken seçimlerden biri olarak öne çıktı.
Afrika'nın demokrasi tarihinde örnek teşkil eden Botsvana, seçim sonrası barışçıl bir iktidar değişikliği yaşadı.
Bölgenin en eski ve köklü demokratik düzenine sahip Botsvana, Afrika demokrasi tarihi açısından önemli bir örnek olmaya devam ediyor.
Afrika'nın en gelişmiş demokrasilerinden
Botsvana, İngiltere'den bağımsızlığını kazandığı 30 Eylül 1966'dan beri kesintisiz şekilde demokrasiyle yönetiliyor.
Afrika'nın askeri darbe görmemiş demokrasilerinden Botsvana, gerek şeffaf seçim süreçleri gerekse sivil özgürlüklerin korunması bakımından Morityus'un ardından kıtanın en gelişmiş demokrasisi kabul ediliyor.
Parlamenter sistemle yönetilen Botsvana'da tek meclis bulunuyor ve devlet başkanı, meclis tarafından seçiliyor.
Bağımsızlığın ardından ilk genel seçimlerin düzenlendiği 1969'dan beri ülkede düzenli olarak her 5 yılda bir genel seçim yapılıyor.
58 yıllık iktidarın son bulduğu seçim
30 Ekim 2024'te düzenlenen son genel seçim ise ülkenin kurucu lideri Seretse Khama'nın partisi BDP'nin 58 yıllık iktidarının sona ermesi açısından, ülkenin demokrasi tarihinde yeni bir dönemin başlangıcı sayılıyor.
Son yıllarda elmas gelirlerinde yaşanan düşüşle durağanlaşan ekonomi, artan işsizlik oranları, gelir dağılımındaki eşitsizlik ve yaygın yoksulluğun yarattığı tepkinin sandığa yansıdığı son seçimde BDP, 69 sandalyeli mecliste yalnızca 4 sandalye kazanabilmişti.
Sandığa katılım oranının yüzde 80'i geçtiği seçimin kazananı Demokratik Değişim Şemsiyesi (UDC) 36 sandalyeyle meclis çoğunluğunu sağlarken, partinin 54 yaşındaki lideri Duma Boko ülkenin 6. devlet başkanı seçilmişti.
Boko, yemin törenindeki konuşmasında, iktidarı sorunsuz şekilde devraldıklarını belirterek, Botsvana demokrasisinin "asil şekilde" test edildiğini vurgulamıştı.
İktidar ile ana muhalefetin dayanışması
Botsvana'da, sorunsuz gerçekleşen iktidar değişikliğinin ardından, iktidar ve ana muhalefetin birlikte hareket ettiği yeni bir dönem başlıyor.
Ülke siyaseti, son günlerde, iktidar partisi UDC ile mecliste 15 sandalyeye sahip ana muhalefet partisi Botsvana Kongre Partisinin (BCP), ülkede demokrasinin güçlendirilmesi adına birlikte hareket etme girişimine tanık oluyor.
Boko ile BCP lideri Dumelang Saleshando'nun geçen hafta başkent Gaboron'da gerçekleştirdikleri toplantıda vardıkları mutabakat çerçevesinde, iktidar ve ana muhalefet partileri, ülkede demokratik düzenin kurumsallaştırılması ve Botsvana halkının çıkarlarına yönelik politika merkezli tartışmalara odaklanılması konusunda birlikte çalışmaya hazırlanıyor.
Çöl ve elmas ülkesi
Yüzölçümü bakımından Türkiye'nin 4'te 3'ü büyüklüğünde alanı kaplayan ve 2,7 milyona yakın nüfusa ev sahipliği yapan Botsvana, dünyanın en düşük nüfus yoğunluğuna sahip ülkelerinden.
Topraklarının yüzde 70'ini Kalahari Çölü'nün kapladığı bu kurak ülke, 2024 itibarıyla dünyanın ikinci en büyük elmas üreticisi konumunda bulunuyor.
Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre, Gayri Safi Yurt İçi Hasılası (GSYİH) 2024'te 22 milyar doları aşan Botsvana ekonomisi, geçmişte sıklıkla çift haneli büyüme rakamları yakalasa da son yıllarda düşük büyüme gösteriyor.
Botsvana, büyük oranda elmas gelirlerine dayanan ekonomisiyle, kıtanın orta üst gelir grubuna mensup ülkeleri arasında yer almakla birlikte, gelir eşitsizliğinin en yüksek görüldüğü ülkeler listesinde en üst sıralarda bulunuyor.
Öte yandan, Güney Afrika gibi yüksek suç oranlarının görüldüğü komşu ülkelerin aksine Botsvana, bölgenin ve kıtanın en düşük suç oranlarına sahip ülkeleri arasında yer alıyor.
Ayrıca Botsvana, kıta genelinde yolsuzluğun en az görüldüğü ülke olarak öne çıkıyor.
Ülkede yüzde 23'ü aşan işsizlik ve yaygın yoksulluk ise en önemli ekonomik sorunlar arasında bulunuyor.