Ankara
Dünya'da 70'in üzerinde uzay ajansı bulunmasına karşın bunların pek azı Ay misyonu yürütmek için gerekli fırlatma, yüzeye iniş, gezici araç geliştirme, mürettebatlı uçuş gibi yetkinliklere sahip.
ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA), Rusya Federal Uzay Ajansı (Roscosmos), Çin Ulusal Uzay İdaresi (CNSA), Hindistan Uzay Araştırmaları Merkezi (ISRO) ve 22 Avrupa ülkesinin katkı sağladığı Avrupa Uzay Ajansının (ESA) 2030'a kadar tamamlanması planlanan Ay misyonlarına dair bilgileri ve son gelişmeleri derledik.
NASA
NASA, Neil Armstrong'un, "Benim için küçük, insanlık için büyük bir adım" diyerek Ay'a ilk adımı attığı Apollo 11 misyonuyla 1969'da tarih yazdı.
Aralık 1972'de Apollo 17 ile son insanlı Ay misyonunu gerçekleştiren NASA, Artemis programıyla astronotları tekrar Ay'a çıkarmayı hedefliyor.
Programın ilk aşaması Artemis I, Orion uzay aracının Ay yörüngesinde bir turu tamamlayıp Pasifik Okyanusu'na başarıyla inmesi ve fırlatma sisteminin test edilmesiyle toplam 25 gün sürerek Aralık 2022'de sona erdi.
Orion uzay aracının ilk mürettebatlı misyonu Artemis II'de ise astronotların Ay'a iniş yapmadan Dünya'ya dönmesi planlanıyor.
4 astronotun 10 gün sürecek 10 bin 300 kilometrelik Ay yolculuğunu kapsayan Artemis II misyonu, Kasım 2024'e ertelendi.
Artemis III misyonunda da mürettebattan 2 astronot ana gemide kalarak sistem kontrollerini yaparken mürettebatın geri kalanı SpaceX'in NASA için ürettiği araç ile fotoğraf, video kayıtları alacak ve numune toplamak için Ay'a iniş yapacak.
Ay yüzeyinde geçirdikleri 6 buçuk günün sonunda astronotlar ana gemiye ve sonra da Dünya'ya dönerek toplam 40 bin kilometre yol katetmiş olacak.
İnsanların ilk defa Ay'ın güney kutbunu inceleyeceği Artemis III misyonunun 2025'e kadar gerçekleşmeyeceği tahmin ediliyor.
NASA, Orion uzay aracının mürettebatı ile Ay'a giden ilk kadın ve ilk siyahi erkek astronotun gelecek nesillere ilham vereceğini vurguluyor.
Ay yüzeyindeki su buzu ve diğer muhtemel kaynakları inceleyecek NASA'nın bir diğer Ay projesi "VIPER"in 2024'ün son aylarında Ay yüzeyine iniş yapmak üzere uzaya fırlatılması bekleniyor.
ESA
Avrupa Uzay Ajansının (ESA), astronotların insansız keşif araçlarını uzay istasyonundan kontrol ederek bilimsel çalışmalar sürdürebilmesine olanak sağlayacak Heracles misyonunun 2028'de hayata geçirilmesi amaçlanıyor.
Uzay ajanslarının Ay misyonlarında kullanmaları için tasarlanmış yüksek performanslı ticari iletişim sistemi ESA "Lunar Pathfinder", Ay yörüngesinde hizmet sunacak.
ESA, "Uluslararası Habitat" (I-HAB) projesiyle astronotlara sabit yaşam alanı, "Yakıt, Altyapı ve Telekomünikasyon Sağlayan Avrupalı Sistem" (ESPRIT) ile insansız keşif araçlarına yakıt sağlayacak.
Ay misyonlarının devamlılığı ve verimliliği için çalışan ESA, "Yerinde Kaynak Kullanımı" (ISRU) kapsamında Ay yüzeyindeki kaynaklarla içilebilir su ve solunabilir oksijen üretecek.
Roscosmos
Rusya Federal Uzay Ajansının (Roscosmos) en yeni Ay misyonu Luna-25, bu yıl 11 Ağustos'ta fırlatılacak.
ESA ve Roscosmos iş ortaklığı olarak tasarlanan "Gateaway" ve Luna Ay projeleri, geçen sene Ukrayna-Rusya Savaşı sonrasında ESA tarafından tek taraflı feshedilmişti.
Roscosmos, Rus Tass Haber Ajansı üzerinden, Uluslararası Uzay İstasyonu'nu kullanmaya devam edeceğini ve diğer uzay ajanslarıyla işbirliğine açık olduğunu açıklamıştı.
CNSA
Çin Ulusal Uzay İdaresinin (CNSA) 2004'ten beri süregelen "Çin Ay Keşif Programı" (CLEP) çerçevesinde 2030'a kadar tamamlanması planlanan Çang'ı 6, Çang'ı 7 ve Çang'ı 8 insansız keşif misyonlarıyla Ay'ın güney kutbu ve doğal kaynakları keşfedilecek.
Çang'ı görevlerine ek olarak, Çin İnsanlı Uzay Ajansı (CMSA), Ay'a 2030'dan önce astronot göndermeyi planlıyor.
Güneş sistemindeki diğer gezegenlere ve derin uzaya düzenlenecek keşif misyonlarında kullanmak üzere inşa edilecek Uluslararası Ay Araştırma Üssü'nün (ILRS) inşaatının 2050'ye varmadan biteceği düşünülüyor.
ISRO
Hindistan Uzay Araştırmaları Merkezinin (ISRO) Chandrayaan-3 Ay misyonu, 14 Temmuz'da başarıyla uzaya fırlatıldı.
Dünya'dan Ay'a gidiş rotası "Ay Transfer Yörüngesi"ne giren Chandrayaan-3'ün, yaklaşık bir ay sonra 23 Ağustos'ta Ay yüzeyine yumuşak iniş yapması öngörülüyor.
Hindistan'ın Chandrayaan-3 misyonu başarıyla Ay yüzeyine iniş yapabilirse ABD, eski Sovyetler Birliği ve Çin'den sonra Ay'a yumuşak iniş gerçekleştiren dördüncü ülke unvanını kazanacak.