Bağdat
Irak’ın başkenti Bağdat’ta döneminin bilim ve kültür merkezi olan ve İslam dünyasının ilk üniversitesi sayılan el-Mustansiriye Okulu, çevresini yıkık dökük binaların sardığı, adeta unutulmuş halde bulunuyor.
Abbasi Halifesi Ebu Cafer el-Mustansir Billâh tarafından Bağdat'ta 1230 yılında inşa edilen tarihi yapı, dönemin "ilim ve kültür havzası" konumundaydı. Burada matematik, tıp, felsefe ve din alanında dersler veriliyordu.
Kadim başkentin merkezinde yaklaşık 4 bin 800 metrekare alana ve Dicle Nehri'nin kenarına inşa edilen okulda, 100 adet oda bulunuyor. İki kattan oluşan tarihi okulun bahçesinde o dönem bilime verilen önemin göstergesi olarak kocaman bir saat bulunuyor. Bu saat aracılığıyla namaz vakitleri ilan ediliyordu.
Mustansiriye Okulu'nun yüksek duvarlarında ise Kur'an-ı Kerim'den ayetler yer alıyor. Ancak duvarların üzerindeki tozdan dolayı artık pek okunamıyor. Okulun kütüphanesinde ise daha sonra yağma ve talana maruz kalan çeşitli alanları kapsayan 450 bine yakın kitap bulunuyordu. Okulda yıllarca Hanefi, Şafii, Maliki ve Hanbeli olan dört ayrı mezhebe ait fıkıh dersleri de okutulmuş.
O dönem dünyanın çeşitli İslam ülkelerinden öğrencilerin seçildiği okul, son dönemde Bağdat'ta Abbasilerin nadir eserlerinden birisi olarak biliniyor. Tarihi bina 1960 ve 1973 yıllarında aslına uygun şekilde restore edilmiş ancak ABD'nin 2003 yılındaki işgali sırasında tahribat ve yağma eylemlerine maruz kaldığı için metruk halde bulunuyor.
Irak'taki tarihi yapıların çoğu Mustansiriye Okulu'nun aksine kırsal alanlarda yer alıyor. Buna rağmen merkezi yerdeki bu okul, kurumların ilgisizliğiyle karşılaşmış. Okulun devasa giriş kapısı, daracık ve bakımsız bir sokakta bulunduğu için yoldan geçenlerin dikkatini pek çekmiyor.
Mustansiriye Okulu'nun yakınında yine Abbasilerden kalma Hulefa Camisi ile sufi tekkeleri bulunuyor. İslam mimarisinin önemli yapıtlarından olan tarihi yapı, 2013 yılında İslami Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu (ISESCO) listesine dahil olsa da UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne de girmeyi bekliyor.
"Irak'taki birçok tarihi eser niteliği taşıyan binalar ihmal edilmiş"
Irak Kültür, Turizm ve Tarihi Eserler Bakanı Ahmed el-Bedrani, yaptığı açıklamada, "Sadece Mustansiriye Okulu değil, Irak'taki birçok tarihi eser niteliği taşıyan binalar ihmal edilmiş durumda." dedi.
ABD'nin 2003 işgalini hatırlatan Bakan Bedrani, özellikle başkent Bağdat'ın tarihi eserlere zarar verilmesi noktasında olumsuz etkilendiğini ifade ederek, "Mustansiriye Okulu başta olmak üzere, ihmal edilmiş tarihi eserleri aslına uygun restore ederek muhafaza etmek için çalışmalara başlayacağız." diye konuştu
Irak Kültür Bakanlığı Tarihi Eserler Dairesi Başkanı Ahmed Kazım da Bağdat'ın Abbasiler ve Osmanlı dönemi olmak üzere, İslam dünyasının önemli tarihi eserlerine ev sahipliği yaptığını hatırlattı.
Okulun Bağdat'taki mevkisi nedeniyle bugün etrafını bakımsız iş yerleri ve hanlarının sardığını belirten Kazım, şöyle devam etti:
"Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Teşkilatı UNESCO ile Mustansiriye Okulu'nu kapsayan aslına uygun restorasyon projesi yürütüyoruz.
Mustansiriye Okulu, Irak'taki İslam mimarisi ve uygarlığının en önemli sembollerinden birisi konumunda. Buranın hem altyapısını kalkındırmak hem de çevresini bakımsız ve rastgele inşa edilmiş binalardan korumak istiyoruz."