Cumhuriyet altını 100 yaşında

29 Ekim 1923'te Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte artık eski kalıplarla sikke basımı mümkün olmadığından Cumhuriyet dönemi altın sikke (meskük) basımı için mevzuat çalışmalarına başlandı.

İlk altın sikke basımı, 1925 yılında dönemin maliye vekili, milletvekilleri, askeri ve mülki erkanın katıldığı törenle Topkapı Sarayı avlusundaki Darphane'de yapıldı. Basılan 5 liralık altın sikke, Atatürk'e sunulmak üzere dönemin Maliye Vekili Abdülhalik Renda'ya teslim edildi.

Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasına mahsus Ekim 1925'te basılan ilk cumhuriyet beş liralık altın, bugünkü standardına 1951'de kavuştu. İlk ziynet 5 liralık altın ise 1927'de basıldı. İlk Atatürk resimli meskükler 1944, ilk Atatürk resimli ziynetler ise 1938'e ait.

AA muhabirinin sorularını cevaplayan Hazine ve Maliye Bakanlığı Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürü Faruk Gözübüyük, cumhuriyet altınının ilk kez Ekim 1925'te Darphane'nin Topkapı'daki binasında düzenlenen törenle basıldığını belirterek, "Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasına mahsus Ekim 1925'te basılan ilk cumhuriyet 5 liralık altın, bugünkü standardına 1951'de kavuştu." dedi.

Gözübüyük, 1951 tarihli TBMM kararı çerçevesinde sadece Darphane tarafından üretilen cumhuriyet altınlarının, 24 ayar standart külçe altının döküm, hadde, doğrama, tolerans, tav, baskı, kenar tırtıl, kalite kontrol gibi çok güvenlikli ve hassas işlemlerden geçirildiğini, sikke ve ziynet olmak üzere 2 grupta, 10 farklı çap ve ağırlıkta, 22 ayar olarak üretildiğini söyledi.

Gözübüyük, meskük altının, üzerinde Atatürk kabartması olduğu için "Ata lira" olarak anıldığını dile getirdi.

İnceltilmiş şekilde basılan ziynet altının genelde takı olarak alındığını belirten Gözübüyük, şöyle devam etti:

"Cumhuriyet sikke altınlarının bir yüzünde 'Türkiye Cumhuriyeti' ibaresi ve altına Cumhuriyet'in kuruluş tarihi olan 1923 rakamı ve bunun altına da bir çizgi çekilerek sikkenin basılış tarihi Cumhuriyet'in hangi yıl dönümüne tesadüf ederse o yıl dönümünü ifade eden rakam bulunur. Diğer tarafında ise 'Hakimiyet Milletindir' ibaresi, Atatürk'ün resmi ve resmin altında 'Ankara' ibaresi bulunur. Kenarlarındaki tırtılı düzdür. Cumhuriyet ziynet altınlarının bir yüzünde kaligrafik yazı ile 'Türkiye Cumhuriyeti' ibaresi ile basıldığı tarih, diğer yüzünde ise ortasında Atatürk'ün resmi ve kenar süslemesi yıldızlarla ve yıldızların etrafı da kenarlarına kadar nakış ile süslenmiştir. Kenarı eğik tırtıllıdır."

Gözübüyük, cumhuriyet altınlarının standartlarının 1738 sayılı TBMM Kararı ile belirlendiğini, 4 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin 106/b maddesi uyarınca sadece Darphane tarafından üretildiğini bildirdi.

Darphane'nin, ürettiği ürün ve sunduğu hizmetlerin standartlaştırılması kapsamında 2013 yılından itibaren Kalite Yönetim Sistemi Belgesi sahibi olduğuna dikkati çeken Gözübüyük, altın üretiminde yapılan modernizasyonla kuruluşta en yeni teknolojilerin kullanılmaya başlandığını söyledi.

Gözübüyük, ayrıca daha hassas ve hızlı hadde sistemleri ile tolerans aralığını çok daha hassas yönetebilen sistemler kurulduğunu, üretim hattında manuel olarak yürütülen pek çok alanda otomasyona geçildiğini ifade etti.

Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürü Gözübüyük, piyasa talebine göre altın gruplarına yönelimin değiştiğini belirterek, "Meskük 100, ziynet 100 ve ziynet 25 en çok tercih edilen altın gruplarıdır." dedi.

Üretim planlaması ve ürün stoklamasında bu gruplara ilişkin istatistiklerin dikkate alındığını belirten Gözübüyük, şunları kaydetti:

"Bu amaçla, üretim kapasitesini iki katına çıkaracak bir yatırım olan Kartal Altın Üretim Hattı tamamlanmış olup test çalışmaları devam etmektedir. Ayrıca piyasanın talep yelpazesi dikkate alınarak altına dayalı diğer enstrümanlar piyasayla buluşturulmaktadır. Buna örnek olarak S1 altın sertifikasını verebiliriz. Darphane Altın Sertifikası, 0,995 saflıkta 15 ton altın ihraç tavanı kapsamında her biri 0,01 gram altını temsil edecek şekilde vadesiz olarak ihraç edilen ve sahibine Kamuyu Aydınlatma Platformu'nda yayınlanan İzahname kapsamında fiziki altına dönüşüm imkanı tanıyan, Borsa İstanbul AŞ Pay Piyasası bünyesindeki emtia pazarında 'ALTIN.S1' koduyla işlem gören sermaye piyasası aracıdır."

Cumhuriyet altınlarının çeşitleri ve gramajları şöyle:

Kaynak: AA