İstanbul
Louise Braille tarafından bulunan 6 nokta sistemine dayanan alfabe, görme engellilerin dokunarak okuyup yazmasına yardımcı oluyor. Kabartmalı yazı sisteminin kullanıldığı alfabede, 6 noktanın farklı kombinasyonlarıyla harfler ve rakamlar oluşuyor. Bu alfabeyle görme engellilerin toplumsal hayatta biraz daha rahat hareket etmesi sağlanıyor.
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının İstanbul Görme Engelliler Rehabilitasyon Merkezi'nde, 18 yaş üstü görme engelli bireyler, görme derecelerine ve el kaslarının gelişme durumuna göre tablet ve daktilo üzerinde alfabeyi öğreniyor.
Merkezde Braille alfabesi öğretmeni olan, görme engelli Cuma Gümrük, bu alfabeyi öğrenmenin çok kolay olmadığını söyledi.
Farklı araç gereçlerle 6 noktanın öğrenilmesi gerektiğine dikkati çeken Gümrük, "Altı noktayı öğrenemezsek kabartma yazıyı ne okuyabiliriz ne de yazabiliriz. Mesela 'a' 1, 'b' 1-2, 'c' 1-4 gibi hangi noktalardan oluştuğunu öğreniyoruz. Biz burada önce okumayı öğretiyoruz. Belli bir konuya gelene kadar okumayı öğrenen öğrencilere daha sonra yazmayı öğretiyoruz. Tablet kalemle yazmayı öğrendikten sonra daktiloya geçiyoruz." dedi.
Gümrük, Braille alfabesinin öğrenme zamanının her öğrenciye göre değişebileceğini söyledi.
Görme engellilerin okuma ve yazmayı öğrenmesinin tek yolunun kabartma yazı olduğunu ifade eden Gümrük, şöyle devam etti:
"Altı noktanın harflerini öğretmek ve çinko üzerinde harfleri tanımak kolay değil. Bunun için öğrencinin parmak duyarlılığının iyi olması gerekiyor. Altı noktanın kombinasyonlarında harfler üç şekilde yazılır, noktaların yeri, şekli ve sayısı gibi. Süreç biraz uzun ve zor olabilir.
Kabartma yazı görme engelli için okuma-yazmayı öğrenmesinin, kendisini ifade etmesinin tek yoludur. Kabartma yazıyı öğrenmesinden başka bir yolu yok. Onu öğrenmediği sürece ne yazabilir ne de kendini ifade edebilir. Teknolojiyle de paralel kabartma yazı birçok alanda kullanılıyor."
"Alışveriş yaparken çok zorlanıyoruz"
Kabartma yazının kullanım alanlarının genişlemesi gerektiğini belirten Gümrük, bazı matbaaların bunu silik veya kuralına uygun basmaması nedeniyle görme engellilerin okurken çok zorladığını anlattı.
Gümrük, kabartma yazının kullanıldığı materyalin çok önemli olduğunu vurgulayarak, bunun karton ya da kağıda basıldığında uzun süre dayanmadığının altını çizdi.
"Alüminyum ya da benzeri materyaller kullanılırsa veya bizim kullandığımız tür kartonlara yazılırsa daha dayanıklı oluyor." diyen Gümrük, şunları kaydetti:
"Otobüslerde var ama birçok şeyi yanlış yazıyorlar. Arabanın plakasını yazıyor ama rakam işareti kullanmıyorlar. Biz, bunun rakam olup olmadığını bilemiyoruz. Görme engellilere 'Nasıl yazılsın, nasıl daha rahat okuyabilirsiniz?' diye sorulmuyor. Alışveriş yaparken çok zorlanıyoruz. Markete gidiyorum, reyonların, ürünlerin anlatıldığı kabartma yazı yok.
AVM'lerde yok, güvenlikten geçerken bana kimse 'Şurada kabartma yazı var okuyun, yolunuzu bulursunuz.' demiyor. Metroya gidiyorum, asansörde kabartma yazı var ama ben bakmasam orada var mı, yok mu, bilemem. Yazılsa da doğru yazılmıyor ya da hiç yazılmıyor.
Toplumsal yaşama katılımda kabartma yazıyı yaygınlaştırmadığımız sürece bunu ne görme engelli kullanabilir ne de biz 'Şurada kabartma yazı bilgilendirmesi var.' deriz."
Görme engelli devlet memuru Betül Köse, Braille alfabesinin görenlerle eşit olabilmeleri için önemli olduğunu anlattı.
Köse, sosyal hayatın kolaylaştırılması için kabartma yazılarının marketlerde de olması gerektiğini dile getirerek, şunları söyledi:
"Orada zorlanıyoruz, yardım ihtiyacı duyuyoruz. AVM'lerde, hastanelerde olması, bunların çoğaltılması bizim için daha güzel olacak. Bu, sosyal hayatımızı biraz daha geliştirecektir. Braille alfabesiyle yazılan yazıların her gittiğimiz yerde aynı noktada olması, mesela girişte sağ tarafta olması, bizim de bunu bilmemiz hemen bulmamız açısından önemli."
"Marketlerde fiyatları görevliye sormak zorunda kalıyoruz"
20 yaşındaki görme engelli Muhammet Güngör ise bu alfabenin hayatlarının bir parçası olduğunu, bu nedenle kullanım alanlarının yaygınlaşması gerektiğini söyledi.
Güngör, hayatlarının bununla kolaylaştığını vurgulayan Güngör, "Otobüslere biniyoruz, görenler saat ve durak tabelalarına bakıyor. Bizim için de duraklarda Braille alfabesi olursa daha iyi olur. Marketlerde çok zorlanıyoruz, fiyatları görevliye sormak zorunda kalıyoruz. Fiyatları sadece görenler okuyabiliyor." ifadelerini kullandı.
Görme engelli Ahmet Özkan da Braille alfabesinin görme engelliler için hayat demek olduğunu söyledi.
"Nasıl beyaz bastonumuz öyleyse Braille Alfabesi de bizim gören gözümüz." diyen Özkan, dokunarak hissettikleri için bunun çoğu yerde kullanılmasını istediklerini söyledi.