Istanbul
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Hükümet Sözcüsü Cotyar Adil, Erbil'de düzenlediği basın toplantısında, Irak merkezi hükümetinin, petrol gelirlerini teslim etmediği gerekçesiyle IKBY bütçesinde kesintiye gidilmesi ve memur maaşlarının gönderilmemesi yönündeki kararını değerlendirdi.
Sorunun çözüme kavuşturulması için IKBY'nin Irak merkezi hükümetiyle dayanışma ve iş birliği içinde hareket etmeye devam edeceğini belirten Adil, Erbil yönetimi olarak 2019 yılında yapılan petrol-bütçe anlaşmasının esaslarına bağlı olduklarını buna karşılık Bağdat yönetiminin de bütçedeki paylarını eksiksiz göndermesi gerektiğini ifade etti.
Bütçe ve memur maaşları konusunun siyasi baskı aracı olarak kullanılmaması gerektiğini vurgulayan Adil, meselenin siyasetten uzak tutulmasını istedi.
Adil, bu konudaki tüm taleplerinin Irak Anayasası ve bütçe kanununa göre şekillendiğini dile getirdi.
Hükümet Sözcüsü ayrıca iki taraf arasındaki sorunun nihai çözüme kavuşturulmasının, Irak merkezi hükümetinin 2007 yılında taslak olarak hazırladığı ve o dönem Meclis çatısı altında bulunan gruplarca üzerinde konsensüsün sağlandığı "petrol ve gaz" yasasının onaylanmasıyla mümkün olduğunu savundu.
Ekonomisi büyük oranda petrol ihracatına dayanan Irak'ta, petrolün çıkarılması ve ihracatının nasıl yapılacağı, yetkinin bölgesel ve yerel hükümetlere verilip verilmeyeceği gibi konularda kesin hüküm belirten bir petrol yasası bulunmuyor.
Taraflar arasındaki ihtilaf da büyük ölçüde söz konusu yasal boşluktan kaynaklanıyor.
Bağdat'tan bağımsız bir şekilde 2007'de kendi petrol yasasını çıkararak petrol ihraç eden Erbil, bunun Anayasa'ya aykırı olmadığını ileri sürüyor. Irak merkezi hükümeti ise bunun yasalara aykırı olduğunu, petrol ihracatının merkezi hükümetin denetiminde olması gerektiğini belirtiyor.
Bağdat'ın Erbil'in bütçesini kesmesi
Bağdat yönetimi, IKBY'nin, Mayıs 2014'te Irak merkezi hükümetinden bağımsız bir şekilde petrol ihraç etme kararına tepki olarak Erbil'in anayasal hakkı olan yüzde 17'lik bütçe ile memur maaşlarını göndermemeye başlamıştı.
Dönemin Irak Başbakanı Nuri el-Maliki ile başlayan kriz, terör örgütü DEAŞ'ın ortaya çıkması, Kerkük'te Peşmerge'nin çekilmesi, IKBY'deki havalimanlarına yurt dışı yasağının uygulanmasıyla tam bir kördüğüm haline gelmişti.
Dönemin Başbakanı Haydar el-İbadi, Mart 2018'de yeniden düzenli şekilde IKBY'deki memurların maaşlarını ödemeye başlamıştı.
Abdulmehdi ile yeni bir anlaşma
İbadi'den sonra Şii siyasetçi Adil Abdulmehdi'nin Ekim 2018'de başbakanlık görevine gelmesiyle krizin çözümü için bir anlaşma yapılmıştı.
Bağdat ile Erbil arasında 25 Kasım 2019'da yapılan anlaşmaya göre, IKBY'nin, Ocak 2020'den itibaren ihraç ettiği günlük 250 bin varil petrolün gelirini Bağdat'a teslim etmesi gerekiyordu ancak Irak Bakanlar Kurulu Genel Sekreteri Hamid el-Gızzi tarafından 21 Nisan'da imzalanan resmi yazıya göre, IKBY, aylık petrol ihracatından elde ettiği gelirleri Irak Devlet Petrol Pazarlama Şirketi'ne (SOMO) ödememişti.
Bu durum nedeniyle merkezi hükümet, Maliye Bakanlığından IKBY'ye ayrılan memur maaşlarını da içeren aylık bütçenin kesilmesi talebinde bulunmuştu.
Petrol şirketlerinin payı
IKBY, 2002 yılından bu yana Bağdat'tan bağımsız bir şekilde kendi denetimindeki bölgelerde, bölgesel ve uluslararası petrol şirketleri aracılığıyla petrol arama faaliyetlerini sürdürüyor.
Bağdat ile Erbil arasındaki anlaşmasızlığın en önemli nedenlerinden biri de IKBY'nin petrol çıkarmak için şirketlere ödediği pay olarak gösteriliyor. Erbil yönetimi, petrol gelirlerinin merkezi hükümete teslim edilmesi halinde söz konusu şirketlerin borçları ve paylarının da ödenmesini şart koşuyor.
Bağdat yönetiminin ise petrol şirketlerine herhangi bir ödeme yapmayı kabul etmediği biliniyor.
Kaynak: AA