İslami finans sektörü 50. yılını tamamlamaya hazırlanıyor

AA muhabirinin İslami Özel Sektör Kalkınma Kurumu (ICD) ve Londra Menkul Kıymetler Borsası Grubu (LSEG) tarafından ortaklaşa hazırlanan "İslami Finans 2025 Kalkınma Raporu"ndan derlediği bilgilere göre İslami finans sektörü 2024 yılına kadar 140 ülkeye yayılarak yaklaşık 6 trilyon dolar değerlemeye ulaşırken, geçen yıl küresel olarak yüzde 21'lik büyüme kaydetti.

İslami finansın oluşmasında ilk adımlar 1963 yılında Mısır'da Mit Ghamr Tasarruf Bankası ve Malezya'da Lembaga Tabung Haji olarak bilinen Hacılar Tasarruf Şirketi'nin kurulması ile atılırken, Birleşik Arap Emirliklerinde, 1975 yılında kurulan Dubai İslam Bankası ile İslami finans kurumsal olarak ilk defa varlığını tescil etti.

Böylece, 1975 yılında Dubai İslam Bankası'nın kuruluşu ile başlayan İslami finans sektörü, 50. yılına girdi.

İslami finans sektörü, küresel varlıklarında 1 trilyon doları ilk kez 2010 yılında geçmeyi başarırken, geçen yıl bu rakamı 6 trilyon dolara yükseltmeyi başardı. Sektörün büyümesini mevcut seviyelerde devam ettirmesi halinde varlıklarını 2029'a kadar 9,7 trilyon dolara çıkarması bekleniyor.

Orta Doğu ve Güneydoğu Asya'daki Müslüman çoğunluklu ülkeler sektöre hakim olmaya devam ederken, Birleşik Krallık ise yeşil ve sürdürülebilir sukuk listelemelerinde öne çıkıyor.

En büyük üç pazar olan İran, Suudi Arabistan ve Malezya, toplamda 4,3 trilyon dolarla küresel İslami finans varlıklarının yüzde 72'sini oluşturuyor. Bölgesel olarak, Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) ve Orta Doğu ve Kuzey Afrika'nın geri kalanı 2,3 trilyon dolar varlığa ev sahipliği yaparken, Güneydoğu Asya yaklaşık 1 trilyon dolarlık İslami finans varlığını elinde tutuyor.

İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) ülkeleri bakıldığında ise bu ülkeler sektörün toplam varlıklarının yüzde 98'ini temsil ediyor.

İslami borçlanma aracı olarak büyük ilgi gören sukuk piyasasındaki büyüme de dikkati çekerken, büyük ekonomilerdeki yavaşlayan faiz indirimi döngüsü, jeopolitik gerginlikler ve ekonomik belirsizlik karşısında bile küresel sukuk piyasası 2024'te 1 trilyon dolara ulaşmayı başardı.

Sukuk ihraçları, küresel çapta büyük ölçüde Körfez İşbirliği Konseyi'ndeki (KİK) faaliyetler ve özellikle Suudi Arabistan'daki hareketlilik sayesinde, bir önceki yıla göre yüzde 11 artarak 254,3 milyar dolara yükseldi. Mali açıklar ve yeniden finansman ihtiyaçları, sektördeki öne çıkan ülkeleri sermaye piyasalarına yönelttiğinden, hükümetler tahvil ihraçlarında baskın rol oynamaya devam etti.

İslami finans sektörü, hızla artan Müslüman nüfus ve Müslüman olmayan yatırımcıların artan ilgisi sayesinde son yıllarda istikrarlı bir şekilde çift haneli yıllık büyüme kaydediyor. İslami finans yaklaşık 6 trilyon dolar varlığa ulaşmasına rağmen hala dünya finans piyasasının daha küçük bir pay alıyor. İslami bankacılık, 2024 itibarıyla küresel bankacılık varlıklarının yüzde 2,3'ünü oluşturuyor.

İslami bankacılık İslami finansın toplam varlıklarının yüzde 70'inden fazlasını oluştururken, son zamanlarda 1 trilyon dolar değerlemeye ulaşan sukuk, İslami finansın gelişmesini ve desteklemesini sürdürmesi bekleniyor.

En fazla İslami finans varlığa sahip ülke 2 trilyon 249 milyar dolarla İran olurken, İran'ı 1 trilyon 316 milyar dolarla Suudi Arabistan, 761 milyar dolarla Malezya, 460 milyar dolarla Birleşik Arap Emirlikleri, 198 milyar dolarla Kuveyt, 192 milyar dolarla Katar, 179 milyar dolarla Endonezya, 139 milyar dolarla Bahreyn takip ediyor.

Türkiye İslami finans alanındaki 127 milyar dolarlık varlığıyla 9. sırada yer alırken, Türkiye'yi 77 milyar dolarla Pakistan izliyor. Bu sıralamanın yanı sıra, Türkiye İslami Finans Gelişim Göstergesinde ise 39 puanla listenin 10. sırasında yer alıyor.

İslami finansın uygulama alanlarından olan katılım bankacılığının Türkiye'deki serüveni 1984'te Albaraka Türk Özel Finans Kurumu'na faaliyet hizmeti verilmesiyle başlarken, 2015 Yılında Ziraat Katılım Bankası'nın kurulmasıyla ilk kamu katılım bankası faaliyete geçti.

Yıllar içerisinde sektördeki varlığını güçlendiren katılım bankacılığı eylül ayı itibarıyla Türk bankacılık sisteminin yaklaşık yüzde 9'unu oluşturuyor. 2024 yıl sonu itibarıyla Türk katılım bankacılığının aktifleri 2 trilyon 659 milyar 574 milyon lira seviyesinde bulunuyordu. Eylül 2025 itibarıyla sektörün aktifleri geçen yılın sonuna göre yüzde 45,3 artışla 3 trilyon 864 milyar 187 milyon lira düzeyine çıktı.

Türkiye'de eylül 2025 itibarıyla 9 katılım bankası bulunurken, 7 banka geleneksel, 2 banka ise dijital banka olarak hizmet sunuyor. Türkiye Katılım Bankaları Birliği (TKBB) verilerine göre bu bankalara ait 1.519 şube bulunurken, 22 bin 516 personel bu sektörde istihdam ediliyor.

İslami finansın önemli menkul kıymetlerinden olan sukukta da Türk İslami finans sistemi güçlü büyümesini sürdürüyor. 2013 yılında 150 milyon lira olan sektörün sukuk ihracı geçen sene 135 milyar 580 milyon liraya çıktı. Bu yılın 9 ayında ise ihraç miktarı yüzde 8,4 artışla 147 milyar lira seviyesinde bulunuyor.

Kaynak: AA