Ramallah
Hamas ile İsrail arasında, 15 Ocak’ta açıklanan ve pazar günü yürürlüğe girmesi beklenen Gazze Şeridi'ndeki esir değişim anlaşması ve ateşkes, İsrail ile Filistinli gruplar arasındaki esir takası anlaşmalarının tarihsel seyrini yeniden gündeme getirdi.
Filistin Kurtuluş Örgütü’ne (FKÖ) bağlı Esirler Heyeti ile Filistin Esirler Cemiyeti tarafından ortak hazırlanan raporda, İsrail ile Filistinli gruplar arasında bugüne kadar gerçekleşen 40'a yakın esir değişiminden en önemli operasyonlar yer aldı.
Raporda, esir takası anlaşmalarının ilkinin 1948'de gerçekleştiği, çatışma yılları boyunca anlaşmaların devam ettiği, sonuncusunun Kasım 2023'te yapıldığı belirtildi.
Kasım 2023’ta yapılan son kısmi ateşkes anlaşması kapsamında son esir değişimiyle, 71'i kadın, 169'u çocuk ve erkek olmak üzere 240 Filistinli esir serbest bırakılmıştı.
Öne çıkan esir takası operasyonları...
Öne çıkan esir takası anlaşmalarının ilki 23 Temmuz 1968’de FKÖ ile İsrail arasında gerçekleşti.
Bu anlaşma çerçevesinde, İsrail, Filistin Halk Kurtuluş Cephesi (FHKC) tarafından, İtalya’nın başkenti Roma’dan Tel Aviv’e giderken kaçırılan ve 100'den fazla yolcu taşıyan İsrail El-Al Havayollarına ait uçağın yolcularının serbest bırakılması karşılığında 37 Filistinli tutukluyu serbest bıraktı.
Fetih Hareketi tarafından 1969’da kaçırılan İsrailli asker Shmuel Rozenvasser’in, 28 Ocak 1971’de Filistinli esir Mahmut Bekir Hicazi’nin serbest bırakılması karşılığında salıverilmesi tarihe geçen bir başka esir takası oldu.
İsrail ile FKÖ arasında, 14 Mart 1979’da “martı” takası operasyonu gerçekleşti. Bu operasyonda Filistin Halk Kurtuluş Cephesi – Genel Komutanlık, 1978'de Litani Harekatı'nda esir alınan İsrail askeri İbrahim Amram'ı, İsrail'in aralarında 12 kadın tutuklunun da bulunduğu 76 Filistinliyi serbest bırakması karşılığında serbest bıraktı.
Fetih Hareketi ile İsrail arasında 23 Kasım 1983’te yapılan bir başka esir takası operasyonunda, Fetih’in esir aldığı 6 İsrail askerine karşılık, 65’i cezaevlerinden, 4 bin 700’ü de Ensar Gözaltı Merkezi’nden 4 bin 765 Filistinli serbest bırakıldı.
FHKC ile İsrail arasında 20 Mayıs 1985’te varılan esir takası anlaşması kapsamında da, 3 İsrail askerine karşılık bin 155 Filistinli ve Lübnanlı esir serbest kaldı.
İsrail, Filistinli direniş grupları tarafından 2006’da esir alınan asker Gilad Şalit’in 2 dakikalık görüntülü konuşmasına karşılık, Ekim 2009’da varılan anlaşma çerçevesinde, Batı Şeria ve Gazze Şeridi’nden 20 Filistinli kadın tutukluyu serbest bıraktı.
Hamas'ın Mısır aracılığıyla İsrail'le 11 Ekim 2011'de yaptığı esir takası anlaşması çerçevesinde, İsrail askeri Gilad Şalit karşılığında hapishanelerdeki 1027 Filistinli tutuklu serbest bırakıldı. Filistin tarafı söz konusu anlaşmaya “Özgürlerin Vefası”, İsrail ise “Zamanın Kapanması” adını vermişti.
Son esir takası da Kasım 2023’te Hamas başta olmak üzere Filistin direniş grupları ile İsrail arasında yapıldı. İsrail’in Gazze Şeridi’ne yönelik saldırılarının kısa bir süreliğine durması ve 240 Filistinli esirin serbest bırakması karşılığında 50 İsrailli esir serbest bırakıldı.
İsrail ile Hamas arasındaki ateşkes ve yeni esir takası anlaşması 19 Ocak’ta yürürlüğe girecek
Arabulucu ülkelerden Katar, 15 Ocak'ta İsrail ile Hamas arasında Gazze'de ateşkes ve esir takası konusunda anlaşmaya varıldığını duyurdu.
Anlaşma, 19 Ocak Pazar günü itibarıyla yürürlüğe girecek. 3 aşamadan oluşacak ateşkes anlaşmasının ilk 42 gününde İsrailli 33 esir serbest bırakılacak.
Anlaşma, Gazze Şeridi'ne insani yardımların kapsamlı şekilde ulaşmasının yanı sıra yerinden edilen Filistinlilerin bölgelerine geri dönebilmelerini içeriyor.
İkinci ve üçüncü aşamaların detayları, birinci aşamanın tamamlanmasıyla açıklanacak.
İsrail'in, ABD’nin desteğiyle, 7 Ekim'den bu yana Gazze Şeridi'ne düzenlediği saldırılarda yaklaşık 17 bin 841'i çocuk, 12 bin 298'i kadın olmak üzere 46 bin 876 Filistinli öldü, 110 bin 642 kişi yaralandı.
Enkaz altında halen binlerce ölü olduğu bildirilirken, halkın sığındığı hastane ve eğitim kurumları hedef alınarak sivil altyapı da tahrip ediliyor.