Medya '1 Nisan şakası' yapmayı seviyor

Dünya genelinde basın yayın organları ve özellikle son yıllarda sosyal medya mecraları, ilk bakışta gerçek gibi algılanan fakat içindeki absürt detayların fark edilmesiyle şaka olduğu anlaşılan haber ve paylaşımları her yıl 1 Nisan geleneği olarak sürdürüyor.

Her yıl dünya genelinde gayriresmi "şaka günü" olarak kutlanan 1 Nisan'ın ortaya çıkışı hakkında birçok rivayet olsa da matbuat alanında ilk olarak İngiliz yazar Geoffrey Chaucer'ın 1387-1400 yıllarında yazdığı "Canterbury Masalları"nda 1 Nisan'a atıfta bulunulduğu belirtiliyor.

Chaucer'in kaleme aldığı hikayelerin komik ve eğlenceli tarzla okuyucuya aktarıldığı bu masallar derlemesinde, bir kandırma hikayesinin anlatıldığından bahsedilerek, bir masalın "Mart başladığından bu yana otuz iki gün geçmişti." ifadesiyle başladığı ifade ediliyor.

Bu masal, 1 Nisan'ın yazılı kayıtlara geçtiği ilk örnek olarak kabul ediliyor.

1 Nisan şakalarının ortaya çıkış tarihiyle ilgili rivayetlerden biri de Fransızlara dayanıyor. Roma İmparatoru Julius Ceasar'ın adıyla anılan Jülyen takvimine göre 25 Mart tarihi yeni yıl başlangıcı olarak kabul edilirken, Fransa kralı 9. Charles, 1564'de yılbaşı tarihini 1 Nisan'dan 1 Ocak'a aldırıyor.

Buna göre, 1 Nisan'ı sene başı olarak kabul etmeye devam edenlerle alay etmek amacıyla yapılan şakalar, bir süre sonra gelenek haline geliyor ve 1 Nisan'ı yılbaşı kabul edenler "Nisan Balığı" adı ya da "1 Nisan Aptalları" olarak anılıyor.

Avrupalılar tarafından da "Aptallar Günü (April Fools' Day)" olarak bahsedilen bu günle ilgili farklı kültür, inanç ve dillerde efsaneler bulunuyor.

Medya da 1 Nisan şakalarına haberleriyle katılıyor. Yakın tarihte uluslararası medyada yapılan şakalarda ise belirli bir tarz öne çıkıyor.

Buna göre, başlangıçta ciddi hissiyatını veren ancak içinde gizlediği absürt detaylara dikkat edildikçe şaka olduğunu ele veren haber hikayeleri, medya kuruluşlarınca 1 Nisan şakaları olarak servis ediliyor.

Günümüzde buna, internet ve sosyal medya aracılığıyla yapılan 1 Nisan şakası şeklinde paylaşımların da eklenmesiyle bu gün daha popüler hale geldi.

Tarihte uluslararası medya tarafından birçok 1 Nisan şakası niteliğinde haber servis edilirken, "Yer çekimi azalıyor" başlıklı şaka en unutulmazlar arasında yer alıyor.

İngiliz astronom Patrick Moore, 1976'nın 1 Nisan'ında BBC Radyo 2'ye yaptığı açıklamada, sabah saat 09.47'de Plüton gezegeninin Jüpiter'in arkasına geçeceğini, bunun da Dünya'daki yer çekimini geçici azaltacağını açıklamıştı.

Moore'un saat 09.47'de "Şimdi zıpla" anonsunu yapmasından hemen sonra BBC'yi arayan yüzlerce kişi, havaya zıpladıklarını ve kendilerini havada yüzüyormuş gibi hissettiklerini ifade etmişti.

Bir kadın ile 11 arkadaşı ise koltuklarından havalanarak oda çevresinde uçtuklarını iddia ederek, şakaya kendilerini kaptırmıştı.

Sovyetler Birliği'ndeki Izvestia gazetesi, 1 Nisan 1988'de dünyaca ünlü futbolcu Arjantinli Diego Maradona'nın Spartak Moskova'ya transfer olmak için yöneticilerle görüştüğünü aktaran bir haber yayımladı.

Izvestia'nın 1 Nisan şakasına ilk kanan Associated Press (AP) haber ajansı oldu. Gerçeği yansıtmayan haberi tüm dünyaya duyuran AP sonrasında haberi geri çekmek zorunda kaldı.

ABD'nin Ulusal Halk Radyosu, 1992'de eski başkanlardan 80 yaşındaki Richard Nixon'ın yeniden aday olacağını duyurdu.

Nixon'ın seçim kampanyasının sloganın dahi verildiği haberde, Nixon'ın adaylık konuşmasıyla ilgili ses kayıtları da yer almıştı. Haberi büyük bir şaşkınlıkla karşılayan dinleyiciler ise haberin doğruluğu konusunda radyonun telefonunu kitlemişti.

Kısa sürede haberin 1 Nisan şakası olduğu, komedyen Rich Little'in de Nixon'u taklit ettiği açıklanmıştı.

Twitter'in 2013'te resmi şirket bloğundan yapılan açıklamada, Twitter'ın yeni servisinin "Twttr" olacağı duyrulmuştu.

Yeni uygulamayla sesli harf kullanımına izin verilmeyeceği ve sesli harf kullananların ise aylık 5 dolar gibi bir ücret ödeyeceği belirtilmişti.

Şirketin şakasını desteklemek için yaptığı resmi açıklamada ise "Sesli harfleri eleyerek daha verimli ve yoğun bir iletişim formuna sahip olabileceğimize inanıyoruz. Aynı zamanda gelir kaynaklarımızı da geliştirmenin bir yolu olarak görüyoruz." ifadeleri yer almıştı.

Sosyal medya mecralarından Snapchat ise geçen yıl kullanıcılarına yaptığı 1 Nisan şakasında, gün boyunca Snapchat kullanan kişilerin fotoğraflarını Facebook benzeri bir çerçevenin içerisinde paylaşıma sunarken, fotoğrafları beğenen kişilerin de isimlerinin kullanıcılara Kiril alfabesiyle gösterilmesi, kullanıcıların bu şakaya ilk maruz kaldığında Facebook hesaplarının çalındığı hissine kapılmasına yol açtı.

Anadolu Ajansı (AA) da önceki yıllarda 1 Nisan'da abonelerine 1 Nisan şakası içeren haberler servis etmişti.

AA muhabirlerinin, 2009 yılında "Dünya'ya çok benzeyen gezegen keşfedildi", 2012'de "Hamilelik süresi 5 aya iniyor" ve 2016'da "Büyüyebilen robot geliştirildi" başlıklarıyla hazırladığı haberler, yapıldığı dönemlerde medyada geniş yankı bulan "1 Nisan haberleri" olmuştu.

Kaynak: AA