Ankara
MİA'dan yapılan yazılı açıklamaya göre, analizde enerji arz güvenliği, şebeke kararlılığı, iklim değişikliğinin etkileri, siber güvenlik ve teknolojik bağımlılık gibi kritik konular ele alındı.
Analizde, dijital-yeşil dönüşümün yalnızca fırsatlar değil, aynı zamanda yeni riskler de barındırdığı, elektrik şebekelerinin güvenilirliğini ve kararlılığını sürdürmenin modern toplumların karşılaştığı en önemli zorluklardan biri olduğu vurgulandı.
Elektrik sisteminin tamamen veya kısmen istem dışı enerjisiz kalmasının "sistem oturması" olarak tanımlandığı ve bu tür olayların ekonomik faaliyetleri durdurmanın yanı sıra günlük hayatı da kesintiye uğrattığı belirtilen analizde, söz konusu kesintilerin bazı durumlarda kamu güvenliğini tehdit eder boyuta ulaştığına dikkat çekildi.
Avrupa'da elektrik kesintisi...
Analizde, 28 Nisan 2025'te İspanya'da başlayarak Portekiz ve Fransa'yı da etkileyen ve yaklaşık 10 saat süren elektrik kesintisi, en güncel örnek olarak öne çıkarıldı.
Binlerce insanın metrolarda, tren istasyonlarında, havalimanlarında ve limanlarda mahsur kaldığı, bankacılık ve ödeme sistemlerinin çöktüğü, hastanelerin sadece acil durumlarda hizmet verebildiği ve kamu güvenliği için olağanüstü hal ilan edildiği hatırlatılan analizde, son yıllarda dünya genelinde artan elektrik kesintileri ve sistem çökmelerinin nedenlerinin, mekanizmalarının ve önleme stratejilerinin daha iyi anlaşılmasının zorunlu olduğu aktarıldı.
Analizde, İspanya'da yaşanan son sistem çökmesinde, yenilenebilir enerjinin şebekedeki payının önerilen yüzde 70 seviyesini aşarak yüzde 78'e çıktığı, buna karşılık yeterli rezerv kapasitenin sağlanamamasının dikkat çekici bir etken olduğuna işaret edildi.
Yenilenebilir enerji kaynaklarının değişken yapısının şebeke kararlılığını zorladığına dikkatin çekildiği analizde, bu nedenle akıllı şebekelerin, yapay zeka, nesnelerin interneti ve veri analitiği gibi dijital teknolojilerin kullanımının zorunlu hale geldiğine vurgu yapıldı.
Analizde, dijital dönüşümün sürdürülebilirlik hedeflerini destekleyen temel unsur olduğu belirtilerek, akıllı şebekelerin hem verimlilik hem de esneklik sağladığı belirtildi.
"Mevcut sistemlerin güncellenmesi gerek"
Analizde, Avrupa'da son yıllarda yaşanan büyük ölçekli elektrik kesintilerinin, arz-talep dengesinin sağlanmasındaki zorluklardan kaynaklandığı vurgulandı.
Mevcut çökmeleri önleme eylemlerinin dijital-yeşil dönüşümün getirdiği tehditlere karşı yetersiz kaldığına, yeni koruma stratejilerinin geliştirilmesinin önemine dikkat çekilen analizde, enerji şebekelerinin daha dayanıklı hale gelmesi için mevcut sistemlerin güncellenmesi gerektiği kaydedildi.
Fırtına, kasırga, sel ve kuraklık gibi aşırı hava olaylarının enerji güvenliği üzerindeki etkilerine de yer verilen analizde, yenilenebilir kaynakların yüksek entegrasyonunun rezerv kapasitesini artırma zorunluluğu getirdiği bildirildi.
Analizde, bazı ülkelerin nükleer santralleri acil durum rezervi olarak yeniden devreye sokmayı tercih ettiği de ifade edildi.
Yeni teknolojiler, yeni bağımlılıklar...
Analizde, yapay zeka destekli algoritmalar, enerji depolama sistemleri ve şebekeyi şekillendiren güç elektroniği ekipmanlarının kritik rolü de açıklandı. Bu teknolojilerin enerji bağımsızlığı arayışında yeni bağımlılıklar ortaya çıkardığı belirtilen açıklamada, bu noktada yerli teknolojilerin geliştirilmesinin önemine dikkat çekildi.
Analizde, dünya genelinde artan elektrik kesintilerinin eskiyen altyapıyla da ilişkili olduğu, santral ve trafo merkezi ekipmanlarının modernize edilmesi gerektiği belirtildi. Ayrıca acil durumlarda otomatik yük atma gibi mekanizmaların geliştirilmesi gerektiği kaydedildi.
Yüksek yenilenebilir entegrasyonlu bölgelerde üretim dalgalanmalarının arz-talep dengesizliklerine yol açtığı bildirilen analizde, bu dengesizlikleri sönümlemek için enerji depolama sistemlerinin yaygınlaştırılması gerektiği aktarıldı.
Pompaj depolamalı hidroelektrik santrallerin kimyasal depolamaya kıyasla önemli avantajlara sahip olduğu vurgulanan analizde, özellikle "ördek eğrisi" gibi talep dalgalanmalarında bu yöntemin çözüm sunduğu öne çıkarıldı.
Uzun mesafeli enerji taşımada yeni yaklaşımlar...
Analizde, uzak mesafelerdeki yenilenebilir enerji kaynaklarının yüksek gerilim doğru akım hatlarıyla sisteme entegre edilmesi gerektiği, talep tarafı yönetimi için akıllı sayaçlar ve dinamik fiyatlandırmanın önemli olduğu, bu yöntemlerin kullanıcı davranışlarını optimize ederek şebeke dengesi sağladığı ifade edildi.
Elektrik sistemlerinde dijitalleşmenin siber tehditleri beraberinde getirdiğine de vurgu yapılan analizde, mevcut haberleşme protokollerinin şifrelenmesi ve çok faktörlü kimlik doğrulama yöntemlerinin uygulanması gerektiğine dikkat çekildi. Yanlış veri enjeksiyonu saldırılarına karşı yapay zeka destekli anomali tespit algoritmalarının devreye alınması gerektiği kaydedildi.
Siber tehditlere karşı eğitim ve farkındalık programları...
MİA analizinde, operatörlerin planlama kabiliyetlerini artıracak yeni modelleme ve optimizasyon araçlarına ihtiyaç olduğu, siber tehditlere karşı eğitim ve farkındalık programlarının kritik önem taşıdığı, hızlı müdahale kapasitesinin enerji arz güvenliği için temel unsur olduğu belirtildi.
Hazırlanan analizde, şebeke operatörleri arasında bölgesel ve uluslararası işbirliğinin siber tehdit istihbarat paylaşımını güçlendireceği ve koordineli cevap mekanizmalarının şebekelerin güvenliğini artıracağı da değerlendirildi. Analizde, bu önleme yöntemlerinin yerli imkanlarla geliştirilmesi gerektiği, enerji bağımsızlığının teknolojik bağımlılığın azaltılmasıyla mümkün olacağı özellikle ifade edildi.
Analize, Milli İstihbarat Akademisinin resmi internet sitesi "mia.edu.tr" üzerinden erişim sağlanabiliyor.