?>

Okçular Vakfında 2 bin yıllık yöntemlerle geleneksel yay üretildi

Okçular Vakfında tamamen organik malzemelerle 2 bin yıllık kadim tekniklerle yeniden hayat bulan ilk Osmanlı Türk yayı, tarihsel mirasın izinde Fetih Kupası'nda okçularla buluştu

Kültür Sanat - 3 hafta önce

İstanbul
Okçular Vakfında, akçaağaç, manda boynuzu ve hayvansal tutkallar gibi tamamen organik malzemeler kullanılarak 2000 yıllık geleneksel yöntemlerle yay üretimi yapıldı.
Vakıftaki atölyede 2023'te başlayan proje kapsamında, 2 yıl süren çalışmaların ardından ilk geleneksel yay tezgahtan çıkarak, 25-29 Mayıs'ta gerçekleştirilen Fetih Kupası'nda kullanıldı.
Atölyede mürekkep yay yapım ustası olarak çalışan Eren Başaran, geleneksel Osmanlı Türk yayının, kullanılan malzemeler aynı olsa bile form ve ustalık olarak diğer milletlerin yaylarına göre üstün bir yapıda olduğunu, kısa olması ve savaş döneminde de kullanılması nedeniyle atlı okçulara büyük avantaj sağladığını söyledi.

Atölyedeki çalışmalar hakkında bilgi veren Başaran, Osmanlı zamanında barutlu silahlara geçildikten sonra yay yapım işinin ve usta çırak ilişkisinin sona ermesinden dolayı bu mesleğin unutulduğunu, 2000'li yıllardan sonra Türkiye'de yeniden geleneksel Türk okçuluğuna olan merakın arttığını dile getirdi.
Başaran, artan merakla birlikte müzelerdeki tarihi eserlere bakarak yayların nasıl yapıldığını incelediklerini, ardından bu işle meşgul olan başka kişilerle deneme yanılma yöntemiyle günümüze kadar gelindiğini, ancak geçmişte yapılan yayların daha kaliteli olsa bile şu an teknoloji yardımıyla eskiye nazaran daha iyi yaylar üretebileceklerini anlattı.

Yay üretiminde tamamen hayvansal ve bitkisel ürünler kullanılıyor...

Geleneksel bir Osmanlı Türk yayının yapımında bir yayın oku fırlatabilmesi için 6 malzemeye ihtiyaç duyulduğunu kaydeden Başaran, "5 tanesi hayvansal, 1 tanesi bitkisel. Bitkisel olan akçaağaç veya benzer ağaçlar da kullanılabilir. Hayvansal olan malzemelerimiz ise manda boynuzu, aşil tendonları, hayvansal tutkallar, kemik ve kiriş, çile dediğimiz yayın kurulmasında bir okun takılıp fırlatabilmesi için geçmişte yapılan bağırsaktan veya ipek kozasından elde edilen ipek ipler." dedi.
Başaran, yay yapımında kullanılan malzemelerin elde edilmesinde birçok faktörün söz konusu olduğunu belirterek, şöyle konuştu:
"Kullandığımız malzemeler fabrikasyon malzeme olmadığı için kaynağın en dibine ulaşabilirsek onlar her zaman bizim için daha kaliteli. Örneğin manda boynuzları... Türkiye'deki mandaların sütü çok değerli fakat eti değerli değil. Erkek olan mandalar erken yaşta sucuk yapımında kesildiği için mandaların boynuzu uzamıyor. Bu yüzden Türkiye'de manda boynuzu bulmak daha zor. Diğer fakir ülkelerdeki manda boynuzlarını kullanmamız bizim için şu an daha uygun. Türkiye'de en çok tüketilen et olan sığır cinsi hayvan olduğu için onların bacaklarından çıkan aşil tendonlarını kullanmamız daha uygun. Bu konuyla alakalı dünyada hayvansal veya bitkisel olsun en çok coğrafyada bulunan malzeme neyse ona göre yay yapımı şekillenmiş diyebiliriz."

Yayın yapım sürecine değinen Başaran, "Bir yayın yapım süreci ortalama, sıfırdan başlanıldığında 1 yıllık bir inşa süresi bulunmakta. Bu demek değildir ki 1 yıl boyunca aynı yayla uğraşmıyoruz. Mesela yayın bir aşamasını yapıyoruz, bekletmemiz gerekiyor. Diğer aşamalarını yapıp bu süre bu şekilde devam ediyor. Yay inşa süresi bittikten sonra halkaya alma dediğimiz bir işlem var. Kitaplardan, risalelerden elde edilen bilgiye göre menzil yayları için özellikle inşa süresi biten yaylarda 3-4 yıl. Ne kadar çok bekletilirse o kadar ala olacağı kitaplarda yazmakta."

Geleneksel Osmanlı Türk yayının yapımı...

Yay yapımına öncelikle akçaağacı seçerek başladıklarını, ağacın budaksız ve düzgün olmasının her zaman daha iyi olduğunu ifade eden Başaran, şunları kaydetti:
"Akçaağacı istediğimiz yay form tasarımında büküyoruz. En aşağı ortalama 6 ay bekletiyoruz. Beklettikten sonra ağaç iskeletini oluşturuyoruz. Daha sonrasında manda boynuzunu yaya yapıştırmaya uygun bir plak haline getiriyoruz. Ağaçla boynuz arasına daha iyi tutunabilmesi için taşin dediğimiz olukları açıyoruz. Hayvansal tutkallarla bu yüzeyleri doyurduktan sonra ağaç iskelet üzerinde manda boynuzunu birleştiriyoruz.
Daha sonrasında tesviye dediğimiz bir işleme giriyor. Yayın genişlik, kalınlık ve sinir döşemeden önceki kaba tasarımını belli ediyoruz. Eğe, törpü yardımıyla bu işlemleri yapıyoruz. Daha sonrasında bu aşil tendonlarını hazır etmemiz gerekiyor, bu da didikleme işlemidir. Aşil tendonunu örs üzerinde tahta çekiçlerle dövüyoruz. Dövdükten sonra parmak yardımıyla didikleyerek pişmaniye benzeri bir yapı haline getiriyoruz."
Tutkal yardımıyla ağaç ve boynuz iskeleti, yay kurulduktan sonra hedefe bakacak yüzeyine belirli bir şekilde döşediklerini belirten Başaran, "Döşedikten sonra da inşa süreci bitmekte ve halkaya alma işlemi dediğimiz bekletme, buna şekerlenme de denilebiliyor, yayı halkaya alarak bekletiyoruz. Daha sonrasındaki aşama ise ortalama 1 yıl beklettikten sonra bütün inşa ettiğimiz süreci yayın formunun tersi istikamette, belirli alet edevatla öncelikle tepelik yardımıyla yayı kurmak için uğraşıyoruz ve kirişine takıyoruz. Daha sonrasında yayı germeye hazırladıktan sonra ok atmaya hazır hale gelmiş oluyor." ifadelerini kullandı.

Okçular Vakfı okçuluğa merakı olanları bekliyor...

Başaran, bir yayın yapımındaki en zor sürecin boynuzu yapıştırma ve yayı açma işlemi olduğunu, bütün malzemelerin hazırlanmasının ardından eğer yanlış bir işlem olması halinde tutkalın kazınıp tekrardan yapılması gerektiğini aktardı.
Bu işlemin çok meşakkatli bir süreç olduğuna ve bütün yapılan işlemlerin tekrarlanması anlamına geldiğine değinen Başaran, "Eğer kesim işlemlerinde ölçü dışında bir hareket edersek bütün yaptığımız emek belirli bir süre sonrasında sıfırlanamadığı için yeniden başka malzemelerden yapmamız gerekir." diye konuştu.

Başaran, bir diğer aşama olan yayı açma işleminde, yayın ortalama 2 yıl bekletildikten sonra tersi istikamette esnetilirken kırılabildiğini ya da parçaların birbirinden ayrılabildiğini, bu işlemin de ehemmiyetle yapılması gerektiğini ifade etti.
Başaran, okçuluğa merakı olan gençleri hem ok yay yapımı konusunda hem de sportif anlamda ok atıcılığı için Okçular Vakfına beklediklerini sözlerine ekledi.

Kaynak: AA

.

dikGAZETE.com

Haftanın Öne Çıkanları

Down sendromlu milli atlet Emirhan Akçakoca'dan Avrupa Şampiyonası'nda 3 altın madalya

2025-07-03 14:08 - Spor

Yılın ilk yarısında borsada işlem gören otomotiv şirketlerinden ikisi yatırımcısına kazandırdı

2025-07-03 19:34 - Ekonomi

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığından, bebeğini çöpe bırakan anneyle ilgili açıklama

2025-07-03 18:08 - Gündem

ÇAYKUR'da birinci sürgün yaş çay alımları tamamlandı

2025-06-27 14:13 - Ekonomi

Şile'de atık sular nedeniyle oluşan kirlilik ve kötü koku mahalle sakinlerini rahatsız ediyor

2025-06-30 17:02 - Gündem

Güney Kore Devlet Başkanı Lee, yarımadada barış için Kuzey ile diyalog hedefliyor

2025-07-03 11:23 - Dünya

İtalya'nın Campi Flegrei bölgesinde 4,6 büyüklüğündeki deprem yerel halkı korkuttu

2025-06-30 17:17 - Dünya

Sigara filtresi üretimi ve ticaretine ilişkin usul ve esaslar belirlendi

2025-07-03 11:08 - Ekonomi

Türkiye, Pakistan'daki terör saldırısını kınadı

2025-06-29 02:11 - Gündem

2025 FIFA Kulüpler Dünya Kupası'nda PSG çeyrek finale yükseldi

2025-06-29 21:13 - Spor

İlgili Haberler

Cezayirli ressam, İsrail'in öldürdüğü Gazzelileri görünür kılmak için yüzlerini resmediyor

12:43 - Kültür Sanat

Doğadan topladığı ağaç dallarını işleyerek bastona dönüştürüyor

11:58 - Kültür Sanat

12 Punto 2025'te ödüller sahiplerini buldu

08:04 - Kültür Sanat

Türkiye'nin jeolojik miras listesine giren Gökkuşağı Tepeleri'nin turizmi canlandırması bekleniyor

11:23 - Kültür Sanat

Şehit Mustafa Cambaz 4. Fotoğraf Yarışması'nın ödülleri sahiplerini buldu

00:48 - Kültür Sanat

Günün Manşetleri

Trabzonspor'un Brezilyalı futbolcusu Felipe Augusto'nun hedefi takıma faydalı olmak

14:22 - Spor

Sarıcaova köylüleri, tarladaki ürünlerinin hasadını imece usulü yapıyor

14:13 - Gündem

DMM, "Ekonomi Direksiyonu Zorda" başlıklı köşe yazısındaki iddiaları yalanladı

14:07 - Gündem

Roland Sallai, bu sezon Galatasaray ile Şampiyonlar Ligi'nde başarılı olmak istiyor

13:52 - Spor

İsrail'in Gazze Şeridi’nde yönelik saldırılarında 15 Filistinli hayatını kaybetti

13:48 - Dünya