Ankara
Irak Petrol Bakanı Hayyan Abdulgani'nin, Irak Petrol Pazarlama Şirketi (SOMO) aracılığıyla Ceyhan Limanı üzerinden petrol ihracatına yeniden başlanacağını duyurmasının ardından, Irak-Türkiye petrol boru hattının yeniden faaliyete geçmesine bir adım daha yaklaşıldı.
Abdulgani, 28 Şubat'ta yaptığı açıklamada SOMO aracılığıyla Ceyhan Limanı üzerinden petrol ihracatına başlanacağını açıkladı. İlk etapta günlük 185 bin varil olarak başlayacak ihracatın, federal bütçede öngörülen kapasiteye ulaşana kadar kademeli olarak artırılacağını belirtti.
Böylece, Bağdat ve Erbil yönetimleri arasındaki anlaşmazlık nedeniyle 25 Mart 2023'te durdurulan petrol akışının, yaklaşık 2 yıl sonra yeniden başlayabileceği konusu gündeme geldi.
IKBY ile anlaşma süreci
Irak Meclisi, 2 Şubat'ta Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nde (IKBY) faaliyet gösteren uluslararası petrol şirketlerinin üretim maliyetlerini sübvanse etmeye yönelik bütçe yasasında değişiklikleri onaylayarak, bölgede çıkarılan petrolün taşınma maliyetini varil başına 16 dolar olarak belirledi.
Bu adım, Türkiye'ye petrol ihracatının yeniden başlaması için kritik bir gelişme olarak değerlendirildi.
Ardından Irak Petrol Bakanı Abdulgani, 4 Şubat'ta yaptığı açıklamada, IKBY petrolünün SOMO'ya teslim edileceğini ve ihracatın Ceyhan Limanı üzerinden gerçekleştirilmesi için Türkiye ile gerekli prosedürlerin yürütüldüğünü duyurdu.
Abdulgani 17 Şubat'ta ise ihracatın bir hafta içinde yeniden başlayacağını belirtti. Aynı gün IKBY Doğal Kaynaklar Bakanı Vekili Kemal Muhammed de sürecin marta kadar tamamlanabileceğini ifade etti.
Irak Petrol Bakanlığı, 22 Şubat'ta ihracatın yeniden başlatılmasına yönelik prosedürlerin tamamlandığını açıkladı ve IKBY yetkililerinden, üretilen petrolün Irak-Türkiye boru hattı ve Ceyhan Limanı üzerinden ihracatı için SOMO'ya devredilmesini talep etti.
Ardından IKBY hükümeti, 23 Şubat'ta petrol ihracatının yeniden başlatılması konusunda Irak ile anlaşmaya varıldığını duyurdu. Tarafların petrol boru hattının incelenmesi için ortak bir teknik ekip kurduğu belirtildi. 25 Şubat'ta ise Irak Petrol Bakanı Abdulgani, boru hattının ihracata hazır olduğunu ve iki gün içinde sevkiyatın başlamasının beklendiğini açıkladı.
IKBY üzerinden yapılan petrol ihracatı için bütçe yasasında belirlenen miktarın günlük 300 ila 325 bin varil olduğunu kaydeden Abdulgani, bunun bir kısmının iç tüketim için kullanılacağını, geri kalanının ise ihraç edileceğini belirtti.
ABD ve Rusya sürece destek veriyor
ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ile Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani, 26 Şubat'ta yaptıkları telefon görüşmesinde Irak-Türkiye petrol boru hattının yeniden açılması için "hızlıca çalışılması" konusunda mutabakata vardı.
IKBY Başkanı Neçirvan Barzani, 26 Şubat'ta yaptığı açıklamada, bölgedeki petrolün Ceyhan Limanı üzerinden yakında yeniden ihraç edilmesini beklediklerini söyledi. Sürecin önündeki tek engelin şirketlerin finansmanı gibi teknik meseleler olduğunu belirten Barzani, ABD'nin bu konuda destekleyici ve teşvik edici bir rol üstlendiğini vurguladı.
Barzani, ABD'nin Irak ve IKBY'nin temel ortağı olduğunu ifade ederek, süreçte Amerikalı ve Rus şirketlerin de aktif rol oynadığını söyledi.
Irak'tan Türkiye'ye petrol akışındaki kesinti yaklaşık 20 milyar dolar kayıp yarattı
Bağdat ve Erbil yönetimleri arasındaki anlaşmazlık nedeniyle Irak'tan Türkiye'ye petrol ihracatının durması, bölgede yaklaşık 20 milyar dolarlık zarara yol açtı.
IKBY Başbakanı Mesrur Barzani, Ağustos 2023'te X platformundan yaptığı açıklamada, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar ile Erbil'de gerçekleştirdikleri görüşmede, petrol ihracatının Ceyhan üzerinden yeniden başlatılmasının önemine dair mutabakata vardıklarını duyurmuştu.
Bayraktar ise Nisan 2024'te yaptığı açıklamada, Irak-Türkiye boru hattındaki sorunlardan Türkiye'nin sorumlu olmadığını vurgulamış, hattın 4 Ekim 2023 itibarıyla çalışmaya hazır olduğunu ancak Erbil ve Bağdat arasındaki anlaşmazlıkların süreci olumsuz etkilediğini belirtmişti.
Türkiye'ye petrol akışının yeniden başlaması durumunda Ankara-Bağdat ilişkilerinin iyileşmesine katkı sunması bekleniyor.
Bölgeden ihracatın yeniden başlamasına yönelik atılan adımda Trump yönetimi etkili
Washington Arap Körfez Ülkeleri Enstitüsü Misafir Öğretim Üyesi Kate Dourian, AA muhabirine konuya ilişkin yaptığı değerlendirmede, IKBY bölgesinde faaliyet gösteren yabancı şirketlerin petrolü SOMO'ya devretmeyi istemeyebileceğini söyledi.
Dourian, bu sebeple birden fazla değişkenin hesaba katılması gerektiğini ifade ederek, "Bu durum Bağdat'ın tek seçeneğinin Kerkük ve Kar Group tarafından işletilen Khurmala sahasından kendi petrolünü ihraç etmek olduğu anlamına geliyor. Diğer taraftan yaklaşık 2 yıldır devre dışı olan boru hattının teknik durumu da bir diğer belirsizlik olarak öne çıkıyor." dedi.
İhracatın yeniden başlaması durumunda küresel arz dengelerinin fazla etkilenmeyeceğini belirten Dourian, şunları kaydetti:
"Petrol ihracatını yeniden başlatmaya yönelik adımın ABD Başkanı Donald Trump'tan gelen baskıya yanıt olarak gerçekleştiği kanaatindeyim. Aslında baskı doğrudan Trump'tan değil, Trump yönetiminden geliyor. Daha önce Washington yönetiminin, Irak'ın kuzey bölgesindeki petrolün ihracatının sürdürülmesi gerektiğini aksi taktirde ülkenin İran'a yönelik 'maksimum baskı' politikasının bir parçası olarak ABD yaptırımlarıyla karşı karşıya kalacağını söylediği belirtilmişti. Öte yandan, ihracatın yeniden başlaması durumunda küresel arz dengelerinin fazla etkileneceğini düşünmüyorum çünkü Irak, OPEC+ kotasına uyum sağlamak için federal kontrol altındaki güney sahalarındaki üretimini kısmak zorunda kalacak."
Kaynak: AA