TCMB Başkanı Karahan, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda sunum yaptı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonuna, TCMB Kanunu gereğince Bankanın faaliyetlerine ilişkin sunum yaptı.

Enflasyondaki gelişmelere ilişkin değerlendirmelerle sunumuna başlayan Karahan, "Sıkı para politikamızın sonuçlarını kademeli bir şekilde almaya devam ediyoruz. Yurt içi talep yavaşlama seyrini sürdürürken talep koşulları dezenflasyonist düzeyde seyrediyor. 2024 yılı Haziran ayından bu yana devam eden dezenflasyon süreci yavaşlasa da atacağımız adımlarla enflasyonun ara hedeflerle uyumlu şekilde seyretmesini sağlayacağız. Fiyat istikrarının sağlanması amacı doğrultusunda aldığımız mesafeyi önemsiyoruz. Önümüzdeki dönemde de tüm para politikası araçlarını kararlılıkla kullanmaya devam edeceğiz." diye konuştu.

Karahan, nisanda korumacı eğilimlerle açıklanan yüksek tarife oranlarının, yapılan ikili ticaret anlaşmaları sayesinde son dönemde düştüğüne dikkati çekerek, küresel ticaret politikalarındaki belirsizliğin bir miktar azaldığını, belirsizliğin göreli azalmasıyla küresel büyüme görünümünün de toparlandığını vurguladı.

Karahan, yurt içinde sıkı para politikasının hedeflenen sonucu olarak, talep kompozisyonundaki dengelenmenin devam ettiğini belirterek, konuşmasını şöyle sürdürdü:

"Önceki yılların aynı dönemleriyle kıyasladığımızda, 2025 yılının ilk 6 aylık döneminde toplam tüketimin yıllık büyümesinin yavaşladığını, toplam yatırımların büyümesinin ise arttığını görüyoruz. İthalatın yıllık büyüme oranı 2025'te artsa da 2023 yılındaki seviyenin gerisinde kalmaya devam ediyor. İhracat ise pozitife dönen gelişimini koruyor. Yılın ikinci çeyreğinde artan sanayi üretimi temmuz ayı itibarıyla üçüncü çeyrekte sınırlı bir düşüş kaydetti. Oynaklığı yüksek sektörler dışlandığında ise sanayi üretimindeki ılımlı seyir daha belirgin."

İkinci çeyrekte bir miktar artan manşet işsizlik oranının üçüncü çeyrekte gerilediğini dile getiren Karahan, işsizlik oranının geçmiş dönem ortalamalarının oldukça altında seyrederken, geniş tanımlı göstergelerin ise yüksek seviyesini koruduğunu belirtti.

Karahan, kart harcamalarının ılımlı olduğunun altını çizerek, "Eylüle ilişkin geçici veriler üçüncü çeyrekte dış ticaret dengesinde iyileşmeye işaret ediyor. 2025'te cari açığın milli gelire oranının uzun dönem ortalamalarının altında kalmaya devam edeceğini öngörüyoruz. Bununla birlikte, cari açık üzerinde enerji fiyatları ve küresel ticaret politikaları kaynaklı riskler canlılığını koruyor." değerlendirmelerinde bulundu.

Geçen ay yıllık tüketici enflasyonunda yükseliş gördüklerini ifade eden Karahan, bu seyirde gıda ile hizmet fiyat gelişmelerinin öne çıktığını söyledi.

Aylık hizmet enflasyonunun okula dönüş etkisi öncülüğünde yükseldiğini aktaran Karahan, gıda fiyatları üzerinde arz yönlü unsurların etkisinin hissedildiğine dikkati çekti.

Temel mal enflasyonu, nisan sonrası dönemde kur gelişmelerinin etkisiyle bir miktar yükselse de bu durumun geçici olduğunu kaydeden Karahan, "Gıda enflasyonunda süregelen yavaşlama ise kuraklık kaynaklı etkilerle son 2 ayda yön değiştirdi. Bunun yanı sıra, hizmet enflasyonu son 5 aylık dönemde önemli düşüş gösterse de bu grupta yıllık enflasyon halen yüksek seyrediyor." dedi.

Karahan, son bir yıllık dönemdeki enflasyon gelişmelerinde eğitim ve kira kalemlerinin öne çıktığını belirterek, mevsimsel etkilerden arındırılmış verilerin aylık kira enflasyonunda bir süredir yüzde 4 civarında yatay seyre işaret ettiğini söyledi.

Son 2 ayda bu eğilimin yerini daha düşük oranlı artışlara bıraktığına dikkati çeken Karahan, yıllıklandırılmış yakın dönem eğilimin, yüzde 54 ile mevcut yıllık kira enflasyonunun yaklaşık 15 puan altında seyrettiğini, bunun kira enflasyonunun gerilemeye devam edeceğini gösterdiğini dile getirdi.

Okula dönüş etkisinin eylül ayında aylık tüketici enflasyonuna katkısının yaklaşık 0,7 puan olduğunu bildiren Karahan, geçen yıl fiyat endeksine ağustos ve eylül aylarında yansıyan özel üniversite ücret artışlarının, bu yıl sadece eylül ayında yansıdığını dile getirdi.

Karahan, gıda fiyatlarında da iklim koşullarının etkili olmaya devam ettiğini belirterek, son aylarda artan sıcaklıklarla kuraklığın belirginleştiğini ve gıda fiyatları üzerinde yukarı yönlü riskleri artırdığını bildirdi.

Politika faizini yüzde 40,5 düzeyine çektiklerini anımsatan Karahan, "Sıkı para politikası duruşumuz, dezenflasyon sürecinin devamını sağlayacak. Ayrıca, ekonomik birimlerin beklentilerindeki ayrışma ve olası oynaklıklara karşı, parasal aktarımı makroihtiyati tedbirlerle destekliyoruz. Bunun yanında likidite koşullarına göre etkin bir likidite yönetimi uygulamaya da devam ediyoruz." diye konuştu.

Karahan, kur korumalı mevduat (KKM) bakiyelerinin bu yıl sonunda büyük oranda azalacağını, 2026'da ise bu düzenlemelere ilişkin tebliğlerin yürürlükten kaldırılmasının planlandığını söyledi.

KKM bakiyesinin Ağustos 2023'te 140 milyar doların üzerine çıktığını hatırlatan Karahan, "KKM bakiyesi 7 milyar dolara geriledi. KKM bakiyesinin kademeli olarak azaltılması ve bankalara verilen hedefler ile Türk lirası mevduat payının artırılması, bu süreçte parasal aktarım mekanizmasını güçlendirdi." dedi.

Karahan, toplam kredi büyümesinin, dezenflasyon süreci ile uyumlu şekilde yavaşladığına işaret ederek, bu yavaşlamanın kredi kartı bakiyesindeki büyüme hariç bırakıldığında daha belirgin hale geldiğini söyledi.

Reel kesimin ve hanehalkının borçluluğunun tarihsel ortalamaların oldukça altında seyrettiğini belirten Karahan, şu ifadeleri kullandı:

"Reel sektörün toplam borçluluğundaki bu düşüşte, firmaların Türk lirası borcunun azalması belirleyici oldu. Hanehalkı tarafında ise kredi kartı borcu toplam borcun yarıya yakınını oluşturuyor. Kredi kartı borcu içinde faize bırakılan kısmın payının 2024'ten başlayarak gerilemesi, bakiyenin çoğunluğunun kartlı harcamalar kaynaklı olduğunu gösteriyor. Düşük seyreden borçluluk, önümüzdeki dönemde bu borçlar kaynaklı oluşabilecek risklerin yönetilebilir olduğunu gösteriyor."

Karahan, Türk lirası mevduata talebin son dönemde güçlü olduğuna dikkati çekerek, Türk lirası mevduatın payının yüzde 60 ile tarihsel ortalamasına yakın seviyede ilerlediğini bildirdi.

Mayısta finansal piyasalardaki oynaklığın ve küresel risk iştahının iyileşmesinin Türkiye'ye yönelik sermaye girişlerini desteklediğini belirten Karahan, "Bu dönemde, gelişmekte olan ülkelerle birlikte Türkiye'ye yönelik sermaye girişleri olumlu seyretti. Yurt dışı yerleşik yatırımcıların Türk varlıklarında pozisyonlanması haziran ve temmuz aylarında belirgin artış gösterirken, yılın ikinci yarısında genel itibarıyla ılımlı bir seyir izliyor." şeklinde konuştu.

Karahan, yurt içi ve yurt dışı yerleşiklerin Türk lirasına olan güveninin artmasının, rezervlere de olumlu yansımasının devam ettiğini belirterek, şu ifadeleri kullandı:

"Brüt rezervler son dönemde belirgin bir artış göstererek 26 Eylül'de 183 milyar dolara yükseldi. Swap hariç net rezerv ise 57 milyar dolar düzeyinde. 22 Mart 2024 ile 26 Eylül 2025 tarihleri arasında, brüt rezervler 59 milyar dolar artış gösterirken, swap hariç net döviz pozisyonumuz 122 milyar dolar iyileşti."

Para politikasına ilişkin de değerlendirmelerde bulunan Karahan, "Fiyat istikrarı sağlanana kadar sıkı para politikası duruşunu sürdüreceğiz." dedi.

Ara hedeflerini 2026 ve 2027 için yüzde 16 ve yüzde 9 belirlediklerini anımsatan Karahan, şunları kaydetti:

"Para politikasını belirlerken ara hedefleri referans alacağız. Böylece, kontrol ufku içerisinde enflasyonun ara hedeflere yakınsamasını sağlayacağız. Bunu yaparken de enflasyon gerçekleşmelerini, ana eğilimini ve beklentilerini göz önünde bulunduracağız. Enflasyon görünümünün ara hedeflerden belirgin bir biçimde ayrışması durumunda ise, para politikası duruşumuzu sıkılaştıracağız. Fiyat istikrarı, sürdürülebilir büyüme ve toplumsal refah artışı için ön koşuldur. Dezenflasyon sürecinde, enflasyonu belirlediğimiz ara hedeflerle uyumlu olacak şekilde düşürmek için ne gerekiyorsa yapmaya devam edeceğiz."

Kaynak: AA