Topraktaki mikroplastikleri biyolojik olarak parçalayabilen mantar türleri tespit edildi

AA'nın plastik kirliliğinin boyutunu, etkilerini ve çözüm önerilerini ele aldığı dosya haberin dördüncü ve son bölümünde mikroplastiklerle mücadelede biyolojik yöntemlerin önemine ve bu alandaki çalışmalara yer verildi.

5 milimetreden küçük plastik parçaları olarak tanımlanan mikroplastikler, su yoluyla tarım alanlarına taşınabiliyor ve uzun vadede toprağın yapısını bozma riski teşkil ediyor.

Tarımsal alanlardaki mikroplastik varlığıyla mücadele amacıyla "Topraklardaki mikroplastik kirliliğinin giderimine yönelik biyoteknolojik uygulamalarla tasarlanan biyoremediasyon metotlarının geliştirilmesi" başlıklı TÜBİTAK 1001 projesi yürüten İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sevcan Aydın, AA muhabirine, mikroplastiklerin topraktaki biyoçeşitliliğin azalmasına ve toprakta yaşayan canlı türlerinin ölmesine neden olduğunu söyledi.

Mikroplastiklerin besin zinciri yoluyla insan vücuduna kadar ulaşabildiğini belirten Aydın, "(Mikroplastikler) Bizim için zararlı patojen türlerinin ve hastalık yapıcı organizmanın artmasına sebep oluyor. Toprakta yetişen bitkiler, kökleri aracılığıyla mikroplastikleri alıyorlar. Bu bitkileri tüketen hayvanlar ve insanlar aracılığıyla da mikroplastik insan vücuduna taşınmış oluyor. Özellikle tarım arazilerindeki mikroplastik birikimini kontrol altına almak, insanlarda oluşabilecek mikroplastik yükünü azaltmak açısından büyük önem taşıyor." dedi.

Atık su arıtma tesisleri bu kirleticiye göre dizayn edilmediği için hem bu tesislerin çıkışındaki suda hem de çamurda yüksek oranda mikroplastik bulunduğuna işaret eden Aydın, tarımsal alanlarda sulama için kullanılan bu su ve gübre olarak kullanılan çamur nedeniyle toprağa yüksek miktarda mikroplastik karıştığını anlattı.

Topraklardaki mikroplastiklerin çevreyi sucul alanlardaki mikroplastiklerden çok daha fazla etkilediğine dikkati çeken Aydın, Birleşmiş Milletler (BM) verilerine atıfta bulunarak özellikle tarım arazilerinde, okyanuslardakinden 4 ila 24 kat daha fazla mikroplastiğin bulunduğu ve insan vücuduna giren mikroplastiklerin büyük kısmının topraklardaki mikroplastiklerden kaynaklandığı bilgisini paylaştı.

Topraktaki mikroplastik kirliliğini biyolojik olarak azaltacak yöntemler üzerinde çalıştıklarını anlatan Aydın, "Amacımız, topraklardaki mikroplastiğin biyolojik olarak mantarlar ve algler aracılığıyla giderilmesi. Mantarlar, özellikle enzimleriyle mikroplastikleri parçalıyorlar ve parçaladıktan sonra bunları besin olarak tüketiyorlar. Bunları bulmak için özellikle mikroplastikli ortamlardan toprak alıyoruz. Bu topraklardaki organizmaları izole ederken herhangi bir besin kaynağı koymuyoruz, karbon kaynağı koymuyoruz ki mikroplastiği tüketen organizmaları bulabilelim. Bu organizmalar, kendi doğal döngülerinde mikroplastikleri kullanabildiklerini gösteriyor ve söz konusu süreç tamamen biyolojik temele dayanıyor." diye konuştu.

Özellikle Türkiye'deki yerel mikroorganizmalardan faydalanarak Türkiye topraklarına fayda sağlamak hedefiyle yola çıktıklarını dile getiren Aydın, bunun için öncelikle Diyarbakır'dan bir alan belirlediklerine değindi.

Aydın, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Arıtılmış atık sularla sulanmış, mikroplastiğin yoğun olduğu bir tarım alanı seçtik ve bu topraklardan farklı metotlarla mantarlar izole ettik, 10 tanesini denedik. Tabii mikroplastiğin de farklı türleri var. Özellikle polietilen gibi zor parçalanan mikroplastik türlerinde parçalamasını denedik ve şu aşamada 7 mantar türünün başarılı olduğu ortaya çıktı. Mikroplastiklerin parçalanmasında yüzde 35'in üzerinde başarı elde ettik. Literatür tarandığında, bu 7 mantar türünün daha önce plastik giderme kapasitesiyle raporlanmadığı görülüyor. Özellikle polietilen gibi parçalanması zor bir plastiği ilk kez giderdiğini belirlediğimiz türler bulunuyor. Bu nedenle söz konusu türlerin her biri bizim için oldukça özgün."

Mantarlar arasında literatürde henüz tanımlanmamış ve kendileri tarafından isimlendirilecek yeni türlerin de mevcut olduğunu aktaran Aydın, özellikle mikroplastik kirliliğine sahip topraklardan örnekler aldıkları için bu ortamlarda yaşayan ve daha önce bilinmeyen türlerle karşılaşma olasılığının arttığını ve araştırma sürecinde yeni türlere rastladıklarını söyledi.

Projenin 3 aşamadan oluştuğundan bahseden Aydın, ilk aşamada mantarları izole ettiklerini ve laboratuvardaki küçük mikrokozmoz şişelerinde farklı plastik türlerine karşı etkinliklerini test ettiklerini, burada başarılı olan mantar türlerinin ikinci aşamada kontrollü koşulların sağlandığı serada deneneceğini, son aşamadaysa bu mantarların Diyarbakır'da seçilen bir arazide uygulanarak nihai etkinliğinin değerlendirileceğini kaydetti.

Temel amaçlarının tespit ettikleri mantarların tarımsal alanlarda yaygın şekilde kullanılmasını sağlamak olduğunu vurgulayan Aydın, "Projenin en önemli noktalarından biri hem sera hem de arazi çalışmalarında bu türleri deneyecek olmamız çünkü biz laboratuvar koşullarında deniyoruz, ortamımızı ayarlayabiliyoruz. O yüzden giderim çok yüksek oluyor ama biz bunun doğal ortamlarda da sürdürülebilir olmasını amaçlıyoruz." şeklinde konuştu.

Seçtikleri mantarların sadece mikroplastiği parçalamakla kalmayıp topraktaki biyoçeşitliliği de artırdığına dikkati çeken Aydın, sera ve arazi çalışmalarıyla bunların çiftçiler ve ziraatçiler tarafından kolay kullanımına yönelik solüsyonlar hazırlamayı planladıklarını bildirdi.

Dünyada yapılan benzer araştırmaların özellikle bakteriler odağında olduğunun ve ilk kez mantarlar ve algler gibi ökaryotik canlıların mikroplastikleri parçalamasıyla ilgili bir çalışmayı kendilerinin hayata geçirdiğinin altını çizen Aydın, "Dünyadaki çalışmaların etkinliği sadece laboratuvar ortamında test edilirken, biz araştırma kapsamında yapacağımız arazi uygulamasıyla, laboratuvar ortamında mantarlarla elde ettiğimiz başarının gerçek hayattaki karşılığını görebileceğiz." ifadelerini kullandı.

Kaynak: AA