'Trablus Paşası' Karamanlı Yusuf’un yıllara meydan okuyan evi Türk mimarisinden izler taşı

Libyalılar tarafından “Trablus Paşası” olarak isimlendirilen Karamanlı Yusuf Paşa’nın (1766-1838) evi yıllara meydan okuyor.

Trablus'un eski şehir bölgesinde, iki kattan oluşan ve ortasında fıskiyeli geniş bir alanın bulunduğu evin ikinci katındaki dört köşeli koridor ortadaki alana balkon şeklinde açılıyor.

Söz konusu üstü açık ve geniş avlu Türk mimarisinde sıklıkla rastlanan “sosyal ve kültürel hayatın en önemli parçalarından kabul edilen dışarıya kapalı, gökyüzüne açık” mekanları andırıyor.

Evin avluya açılan odalarının önünde birbirine kemerlerle bağlanmış olan mermer sütunlar yer alıyor. Aynı şey ikinci katta da görülüyor.

Alt katı yığma taş, ikinci katı ise ahşaptan yapılmış olan evde ilk katta dört, ikinci katta ise beş oda bulunuyor. İkinci katta bulunan yatak odası diğer dinlenme odasına açılıyor.

Yetmişli yıllarda Anadolu’da neredeyse her evde bulunan ceylan motiflerinin bulunduğu duvar halılarıyla dikkat çeken ev, günümüzde müze olarak kullanılıyor.

Ev 1754-1793 yılları arasında Trablus beylerbeyliği yapan Karamanlı Ali Paşa tarafından yaptırıldı.

Kitabesine göre, Trablus’un “eski şehir” bölgesindeki en güzel tarihi evlerinden birisi olarak kabul edilen iki katlı yapı, sadece kadın ve çocukların barındığı “Haremlik” olarak kullanıldı.

Osmanlı döneminde bir ara Toscana Başkonsolosluğu'na tahsis edildi. Trablus Eski Şehir idaresi tarafından 1987-1994 yılları arasında restore edilerek, “Trablus Tarihi Müzesi” olarak halkın hizmetine açıldı.

Müzede Bizanslılar, Malta Şövalyeleri, Osmanlılar ve İtalyanlar dönemine ait kostümlerin giydirildiği balmumu heykellerin yanı sıra bu dönemlere ait kılıç, miğfer ve kalkan gibi savaş aletleri, mutfak eşyaları, geleneksel yerel giysiler sergileniyor.

Ayrıca evin farklı bölümlerinde oturma, toplantı ve yatak odaları o dönemlere uygun şekilde betimlenmiş durumda.

Libya’yı 1711’den 1835’e kadar yöneten Karamanlı sülalesinin en ünlü ismi olan "Trablus Paşası" lakaplı Yusuf Paşa, Amerika Birleşik Devletleri’ne ilk savaş ilan eden devlet başkanı olarak biliniyor.

Yusuf Paşa’nın Trablus’u yönettiği (1795-1832) dönemlerde Cezayir, Tunus ve Trablus denizcileri Akdeniz’de ticaret yapan gemilerin himayeliğini yapıyor ve denize giren gemilerden vergi alıyordu.

İngiltere, Danimarka, Hollanda, Portekiz, Fransa ve İsveç gibi ülkeler Kuzey Afrika denizcilerine ve haliyle Yusuf Paşa’ya da vergi ve hediyeler gönderdi.

Yusuf Paşa, ABD ile Trablusgarp arasında 4 Kasım 1796 tarihinde yapılan Trablus Anlaşması’na da (Treaty of Tripoli) imza atan isim olarak geçiyor.

Söz konusu anlaşma dönemin ABD Başkanı John Adams tarafından Senato'ya sunulmuş ve 10 Haziran 1797 tarihinde onaylanmıştı.

Özellikle de deniz savaşlarındaki kahramanlıkları ile bilinen Yusuf Paşa ve evleri Anadolu’da Türkülere bile konu oldu.

Orta Anadolu menşeli “Aşağıdan Yusuf Paşam gelende” türküsünün Trablus Paşası Karamanlı Yusuf için söylendiği rivayet ediliyor.

Türkünün sözleri şöyle:

Düşmanına göğüs geren merd olur

Aslı kurttur kurt yavrusu kurt olur.

Emek çekip yaptırdığım odalar

Korkarım ki düşman konar yurd olur.

Kaynak: AA