Ankara
Orta Asya, Hazar Bölgesi, Azerbaycan ve Ermenistan’ı Türkiye’ye bağlayan koridor, aynı zamanda Orta Koridor’un önemli bir parçası olarak öne çıkıyor.
Bu kapsamda ağustosta “Kars-Iğdır-Aralık-Dilucu Demir Yolu Hattı”nın temeli atıldı.
Uzmanlara göre Zengezur, yalnızca ticaret değil, enerji güvenliği açısından da büyük potansiyel taşıyor. Avrupa’nın ihtiyaç duyduğu alternatif petrol, gaz ve elektrik güzergahları için stratejik bir hat olma özelliği dikkati çekiyor.
Güvenlik açısından jeopolitik ve jeostratejik avantaj...
Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Oktay Tanrısever, yaptığı değerlendirmede, Zengezur Koridoru'nun, Hazar enerji kaynaklarını Türkiye ve Avrupa pazarlarına ulaştırmada en kısa yolu oluşturacağı için kritik önemde olduğunu söyledi.
Koridorun pek çok sebeple stratejik bir öneme sahip olduğunu ifade eden Tanrısever, "Daha az ülke geçişi olması ve son yıllarda komşularına karşı saldırgan tutumuyla dikkat çeken Rusya'ya daha uzak noktada olmasından dolayı stratejik önemi büyük. Potansiyel olarak petrol, doğal gaz veya elektrik iletimi için kullanılması mümkün olabilir. Ancak bunun için güvenlikle ilgili endişelerin tam olarak giderilmesi çok önemli olduğundan bu süreç vakit alabilir." dedi.
Tanrısever, özellikle Ermenistan iç politikasındaki gelişmelerle Rusya'nın her iki ülkeye dönük politikalarının netlik kazanmasından sonra enerjide yatırımlar yapılabileceğine işaret ederek, "Zengezur Koridoru üzerinden Hazar bölgesinden daha çok petrol, gaz ve elektrik Türkiye'ye ulaştırılabilirse Türkiye'nin Avrupa pazarları açısından önemli bir bölgesel enerji merkezi olma hedefini gerçekleştirmesine katkısı olabilir. Ülkemize gelen enerji kaynağının miktarı ve menşe ülke çeşitliliği bu hedefi güçlendirecek gelişmeler olacaktır." diye konuştu.
AB için potansiyel alternatif...
AB ve ABD'nin Zengezur Koridoru'nu Rusya'dan bağımsız bir enerji koridoru olduğu için stratejik olarak desteklediklerini dile getiren Tanrısever, koridorun Rusya'nın bölgesel etkisinin zayıflamasına ve Avrupa enerji güvenliğine katkı sağlayabileceğine değindi.
Tanrısever, Zengezur Koridoru projesinin hayata geçirilmesi durumunda bölgedeki enerji geçişine somut bir katkı sağlaması için kısa vadeden çok orta ve uzun vadeye odaklanılması gerektiğini belirterek, "Siyasi ve diplomatik görüş birliğinin sağlanarak gerekli anlaşma ve altyapının hayata geçirilmesi en az 3-5 yıllık orta vadede mümkün olabilir." değerlendirmesinde bulundu.
Enerji koridorlarının tamamlayıcı halkası...
Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi (ASBÜ) Ekonomi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Levent Aydın ise TANAP, TürkAkım, BTC ve İran doğal gaz boru hatlarının Türkiye üzerinden geçtiğini ve bu hatların hali hazırda Türkiye'yi doğu-batı yönlü ana enerji geçiş hattı haline getirmiş durumda olduğuna işaret etti.
Ulaşım ve lojistik koridoru olan Zengezur'un ise Hazar havzası ile Türkiye üzerinden Avrupa'ya uzanan enerji koridorlarının tamamlayıcı bir halkası olma potansiyeline sahip olduğunu belirten Aydın, "Bu koridor açıldığında Türkiye'ye doğrudan kara/demiryolu bağlantısı ile sadece taşımacılık sağlamakla kalmayacak, aynı zamanda boru hatları, elektrik iletim hatları ve fiber optik iletişim altyapısı için de yeni bir güzergah oluşturacaktır." dedi.
Aydın, bugün için koridorun bir "enerji hattı" olmadığını ifade ederek, şunları söyledi:
"Ancak ileride TANAP'a paralel yeni gaz bağlantıları, petrol boru hatları, Azerbaycan–Türkiye arasında elektrik enterkonneksiyonu ya da dijital iletişim hatları için kullanılabilecek stratejik bir altyapı koridoru olacaktır. Belki ilerde Hazar geçişli Türkmen gazını da bu geçiş üzerinde görebiliriz. Enerji güvenliği açısından en kritik unsurlardan biri alternatif güzergahların oluşturulması olduğu dikkate alındığında, Zengezur bu anlamda Türkiye ve bölge ülkeleri için stratejik bir kazanım olacaktır."
Orta vadede yeni enerji bağlantıları mümkün...
ABD için Zengezur Koridoru'nun yalnızca enerji değil aynı zamanda Rusya ve İran'ın bölgesel etkisini sınırlamak açısından stratejik bir hat olduğuna değinen Aydın, Washington'un bu hattı Moskova'nın enerji üzerindeki baskısını kıracak, Tahran'ın lojistik üstünlüğünü azaltacak bir alternatif olarak gördüğünü vurguladı.
Aydın, AB için özellikle Rusya-Ukrayna Savaşı sonrası temel hedefin de Rusya'ya enerji bağımlılığını azaltmak, hatta bitirmek olduğuna işaret ederek, "2050'ye yönelik karbon nötr stratejisi fosil yakıtları aşamalı olarak terk etmeyi öngörse de, kısa vadede arz güvenliği ön planda. Hazar’dan gelecek her yeni güzergah bu nedenle önemli stratejik değer taşıyor. Eğer Zengezur kalıcı barış ortamında işlerlik kazanırsa, AB'nin bu hattı desteklemesi çok güçlü bir ihtimal." dedi.
Koridorun bölgedeki enerji geçişine somut bir katkı sağlaması için takvimin teknik olduğu kadar siyasi süreçlere de bağlı olduğuna değinen Aydın, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Bölgedeki jeopolitik gelişmeler, Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerin normalleşmesi ve bölgesel aktörlerin yatırım kararları, süreci belirleyecektir. Orta vadede yani 5–10 yıl içerisinde elektrik iletim hatları ve doğal gaz bağlantılarının fizibiliteye bağlı olarak hayata geçirilmesi mümkündür. Daha kısa vadede ise kara ve demir yolu bağlantıları üzerinden ticaretin başlaması, enerji altyapısına yönelik güven artırıcı bir adım işlevi görecektir."
ABD, AB ve Çin’in hesapları farklı...
Aydın, ABD’nin koridoru yalnızca enerji değil, aynı zamanda Rusya ve İran’ın bölgesel etkisini sınırlayacak stratejik bir hat olarak gördüğünü, AB’nin ise özellikle Rusya-Ukrayna Savaşı sonrası bu güzergaha büyük önem verdiğini vurguladı.
Çin’in ise Zengezur’u “koridor savaşlarının yeni cephesi” olarak değerlendirdiğini belirten Aydın, Pekin’in Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında Güney Kafkasya ve Orta Asya’daki lojistik ağlara yatırım yaptığını kaydetti.