Moskova
Dünya Bankası, Birleşmiş Milletler (BM) ve Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerinden derlediğimiz bilgilere göre, iç savaş ve devrik rejimin yürüttüğü politikalar Suriye'de ekonomik faaliyetleri büyük ölçüde kesintiye uğrattı.
Ekonomik göstergelerin tümüyle bozulduğu ülkede, gayri safi yurt içi hasıla 2011’den 2023’e kadar yüzde 85’ten fazla küçülerek 9 milyar dolara gerilerken, Suriye ekonomisinin bu yıl yüzde 1,5 daha küçülmesi bekleniyor.
Büyüme için itici güç sayılan özel tüketim, artan fiyatların satın alma gücünü aşındırmaya devam etmesi nedeniyle önemli oranda gerilerken, 2022 itibarıyla nüfusun 69’u veya yaklaşık 14,5 milyon Suriyeli yoksulluktan etkileniyor.
Dünya Bankasına göre, her dört Suriyeliden birisi aşırı yoksulluktan etkilenirken, durumun Şubat 2023’te yaşanan depreminin yıkıcı etkisi nedeniyle daha da kötüleştiği tahmin ediliyor.
Petrol üretimi ve dış ticaret çöktü...
Esed rejimi, yürüttüğü politikaların etkisiyle önemli kaynaklara sahip olduğu enerji üretiminin de önemli oranda düşmesine yol açtı.
Ülkede iç savaş öncesi günlük 383 bin varil olan petrol üretimi, geçen yıl günlük 90 bin varile kadar düşerken, rejim terör örgütü PKK/YPG'nin bazı bölgelerde işgaline izin vererek buradaki petrol gelirlerinden de mahrum kaldı.
Bir zamanlar Doğu Akdeniz'in en büyük petrol ihracatçısı konumundaki Suriye, çatışmaların başlamasından bu yana petrol üretiminde yaşanan keskin düşüş nedeniyle bir petrol ithalatçısına dönüştü.
Suriye’nin başlıca İran kaynaklı petrol ithalatı 2020'den 2023’e kadar yaklaşık iki katına çıkarken, ithalat iç petrol tüketiminin artık neredeyse yarısını karşılayacak duruma geldi.
Suriye ekonomisinin tüm alanlarında görülen düşüş tarıma da yansırken, ülkedeki ekili araziler de iç savaş öncesine göre yüzde 25 azaldı.
Dış ticaret verilerine bakıldığında, Suriye'nin ihracatı çatışmaların başladığı döneme göre yüzde 89 gerileyerek 1 milyar doların altına düştü, ithalat ise yüzde 81 azalarak 3,2 milyar dolara geriledi.
Dünya Bankası raporunda, çiftçilerin tohum, gübre, yakıt ve makine yedek parçaları gibi ürün yetiştirmek için gerekli girdilere erişiminin zorlaştığını ve bu durumun tarımsal üretimi daha da azalttığına işaret edildi.
Düşen gelirlerin faturası halka kesildi...
Suriye lirası (SYP) 2011 ila 2023 arasında ABD doları karşısında 270 kat değer kaybederken, bu durum ülkedeki enflasyonu daha da körükledi.
Rejimin mali gelirleri de 2023'te 2022'ye kıyasla reel anlamda yıllık bazda yüzde 35, 2010'daki çatışma öncesi seviyelere kıyasla ise yüzde 85 düşüş kaydetti.
Esed rejimi, düşen gelirleri nedeniyle bütçeyi dengelemek için ülkeye yönelik yaptığı harcamaları azaltma yöntemini tercih ederken, mali harcamalar 2023’te 2010’a kıyasla yüzde 87 azaldı.
Bütçe tasarrufu için faturayı halka kesen Esed rejimi, hükümet sübvansiyon programlarını sıkılaştırarak devlet bütçesindeki sübvansiyonların payını geçen yıl 2022’ye göre yüzde 42’den yüzde 19’a düşürdü. Yönetim, Ağustos 2023’te sübvansiyonlu benzin, petrol ve ilaçların fiyatlarını önemli ölçüde artırarak sübvansiyonları azalttı.
Uyuşturucu trafiğinden elde edilen gelir ihracat gelirlerini geçti...
PKK/YPG'nin terör örgütünün de etkisiyle Suriye, bölgede popüler hale gelen, son derece bağımlılık yaratan “captagon” adı verilen yasa dışı uyuşturucunun önemli bir üreticisi ve satıcısı haline geldi.
Dünya Bankası, Suriye’de üretilen captagon'dan elde edilen gelirin 2020 ile 2023 yılları arasında 5,6 milyar dolara kadar ulaştığını tahmin ederken, Suriye'deki “aktörlerin” captagon satışından yılda 1,8 milyar dolara kadar kar elde ettiği ifade ediliyor.
Söz konusu rakamın, Suriye’nin yasal yoldan yapılan ihracatından elde edilen gelirin neredeyse iki katına ulaşması dikkati çekiyor.
Çeşitli araştırmalara göre, Suriye halkı önemli oranda yoksullukla mücadele ederken Esed ailesinin yaklaşık 1 ila 2 milyar dolar arasında servete sahip olduğu tahmin ediliyor.
Esed ailesinin servetinin çok sayıda farklı banka hesaplarında, gayrimenkul portföyünde, şirkette ve vergi cenneti kabul edilen bölgelerde gizlendiği düşünülüyor.
Öte yandan, rejimin çökmesinin ardından Suriye’deki muhalif grupların paylaştığı görüntülerde Esed ailesine ait onlarca lüks aracın bulunduğu garaja ve ailenin kaldığı saraydaki lüks yaşama ilişkin görüntüler de tepki çekti.
Uzmanlar, Suriye'de Esed rejimi yönetiminin sona ermesiyle Türkiye gibi bölge ülkelerinin de desteğiyle ekonomide toparlanma sürecinin başlamasını bekliyor.
