MOSKOVA - ÖZEL
Rusya'nın NSP hukuk bürosunun yaptığı bir araştırmaya göre, Türk şirketlerinin çoğunun yaptırımlara rağmen Rusya'da kalırken, bazıları faaliyetlerini artırdı ve ayrıca yeni firmalar da geldi.
NSP araştırmasına göre, Rusya'daki yatırım açısından en büyük Türk yatırımcılar arasında Ant Yapı (35 milyar rubleden fazla), Hayat Holding (24,5 milyar ruble), Koç Holding (20 milyar ruble) ve Şişecam Grubu (10 milyar ruble) yer alıyor. En büyük endüstriler arasında inşaat, kağıt ve teknik ürünler, ev aletleri, cam kaplar ve otomotiv bileşenleri yer alıyor. Türk yatırımı için en büyük bölgeler arasında Moskova (38,7 milyar ruble), Kaluga (24,5 milyar ruble), Lipetsk (23,9 milyar ruble) ve RF Başkortostan Cumhuriyeti (20 milyar ruble) yer alıyor.
KİMLER AYRILDI
NSP incelemesine göre, ekipman tedarikinin durması, önemli müşterilerin ayrılması veya Batı'da bir iş yapmanın getirdiği riskler nedeniyle yalnızca birkaç şirket iç pazardan ayrılmak zorunda kaldı. Araştırmada şu ifadeler yer aldı: Örneğin, 2016 yılında Ulyanovsk bölgesinde otomobil koltuğu üretimine başlayan Martur şirketi ayrıldı. Şirketin ana müşterileri AvtoVAZ ve Renault idi. Renault şirketinin ayrılması ve yaptırımlar nedeniyle ithal bileşenlerin tedarikinde yaşanan sorunlar yüzünden Martur, 2022 yazında üretimi durdurdu. Ertesi yıl, IC Ictas İnşaat, Moskova ile St. Petersburg arasındaki M-11 otoyolunu inşa eden "Magistral Dvukh Stolits" şirketinin sermayesinden çekildi. Resmi sebep, bu çalışmanın tamamlanmasıydı.
Araştırmaya göre, Rönesans Holding de, 2022-2023'te Rusya'daki inşaat işini ve gayrimenkullerini sattı, ancak aynı Türk yönetimi RenCons'u kurdu ve yönetiyor. Tekfen Holding, Rusya'da bir ofis tuttu, ancak yaptırımlar nedeniyle yasal ve operasyonel zorluklarla karşılaştı ve şu anda yeni projeler peşinde değil. İnşaat şirketi Gap İnşaat, Rusya işini küçülttü ve henüz yeni projeler üstlenmedi.
İnşaat şirketi Bem Holding'in iştiraki firması Bemholding LLC, iflas ilan edildikten sonra 2022 sonbaharında tasfiye edildi. Türkiye'nin Kıraliler Ayakkabıcılık Sanayi ve Ticaret A.Ş.'in bir zamanlar büyük ayakkabı üreticisi olan Bris-Bosfor'da hala %18,06 hissesi var, ancak finansal zorluklarla karşılaştı ve 2023 baharından beri iflas sürecinde. Üretim şirketi Dizayn Group'un yan kuruluşu Design Rus LLC de 2023 sonbaharından beri bu süreçten geçiyor.
Kimler kaldı ve geldi...
NSP araştırmasına göre, birçok Türk şirketi Rusya'daki yatırım faaliyetlerine devam etti. Örneğin, Ant Yapı, ENKA, Polimeks, Limak Holding inşaat şirketleri, Anadolu Efes (alkollü içecekler), Eczacıbaşı Holding (tesisat, fayans), Hayat Holding (ev kimyasalları, vb.), Şişecam Grubu (cam kaplar, sofra takımı), Merinos Halı (halılar), Coşkunoz Holding, Koluman Holding ve Orhan Holding (üçü de otomobil parçaları üretiyor), Kastamonu (odun işleme) ve bankalar DenizBank ve Türkiye İş Bankası.
Bu arada, söz konusu araştırma verilere atıfta bulunan Rusya'nın iş dünyası gazetesi Vedomosi'ye göre, NSP uzmanları incelemeyi hazırlarken öncelikle kamuya açık bilgileri analiz ettiler. NSP'ye çalışmayı yürütmede Rus-Türk Diyalog Derneği ve Rus Sanayiciler ve Girişimciler Birliği de destek verdi.
NSP, Türkiye'den bazı şirketlerin ayrılan Batılı şirketleri satın alarak Rusya pazarındaki paylarını önemli ölçüde artırdığını belirtiyor. Örneğin, Koç Holding, bağlı kuruluşu Arçelik aracılığıyla ev aletleri üreticisi Whirlpool'un Rus varlıklarını satın aldı. Fiba Grubu da, Credit Europe Bank aracılığıyla Ikano Bank'ı satın aldı. Ayrıca İspanyol giyim markası Mango'nun franchise'ını geliştirmeye başladı.
NSP'ye göre, Rusya'nın Türk işletmeleri için yatırım çekiciliğinin en çarpıcı göstergesi, yeni gelen şirketlerin listesidir: inşaat (Ege Yeni, SMK Holding), perakende (FLO), hava taşımacılığı (Southwind Airlines) ve sanayi (Ozfatihler Crane) alanlarında ayrılan Batılı işletmelerin yerini almaya çalışıyorlar. Ancak kadın giyim markası Perspective, 2022'de Rusya'da ilk tek markalı mağazasını açtı, ancak kök salmadı ve 2024'te pazardan çekildi.
Bundan sonra neler olacak?
-Arsen Ayupov
İncelemenin ortak yazarı, NSP ortağı Arsen Ayupov, Türk işletmelerinin Rusya'dan ayrılma konusundaki hareketsizliğinin "belirli bir asimilasyon"dan kaynaklandığını söylüyor. Ayupov'a göre, Türkiye'den birçok girişimcinin zaten Rusya ile yakın bağları var, burada bir aile kurdular, Rusça konuşuyorlar ve vatandaşlıkları var, diye sıralıyor. Uzman, Türkiye'deki ekonomik durumun da bir etkisi olduğunu şöyle vurguladı: "Uzun süren bir kriz (yüksek enflasyon, liranın devalüasyonu) Türk firmalarını yurtdışında fırsatlar aramaya zorluyor. Tarihsel, kültürel ve zihinsel özelliklerin de bir etkisi var, Türkler çok uyumlu ve girişimci, oyunun kurallarını çabucak anlıyor ve takip ediyorlar."
Ayupov, Rusya'da inşaat, perakende, sanayi, bankacılık gibi birçok sektörde iyi bir üne sahip olduklarını da söylüyor.
