Uzmanlar, Benin'deki darbe girişimini ve bölgesel etkilerini değerlendirdi

İstanbul

Benin'deki darbe girişiminin bastırılmasında Nijerya ve Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) önemli bir rol oynarken darbe girişimine ilişkin soruşturma başlatıldı ve firari darbeci grubun liderini arama çalışmaları sürüyor.

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Erciş İşletme Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Huriye Yıldırım Çinar, 7 Aralık'ta Benin'de yapılan darbe girişiminin, 1972'deki darbe girişiminden bu yana ilk olduğunu söyledi.

Darbe girişiminin, 2016'dan bu yana cumhurbaşkanlığı görevinde olan 67 yaşındaki Patrice Talon'a karşı yapıldığını belirten Çinar, "Talon'un görev süresi Nisan 2026'da sona erecek ve bu tarihte cumhurbaşkanı seçimleri yapılacaktı. Görev süresi dolduğu için Talon yeniden aday olamıyor." dedi.

Çinar, partinin bu nedenle seçimlerin favorisi olarak görülen eski Maliye Bakanı Romuald Wadagni'yi aday gösterdiğini ifade ederek muhalefetin adayı Renaud Agbodjo'nun başvurusunun ise sponsor desteği olmadığı gerekçesiyle reddedildiğini aktardı.

Darbecilerin ulusal televizyona çıkarak yönetime el koyduklarını duyurduğunu hatırlatan Çinar, gerekçe olarak ülkenin kuzeyindeki radikal oluşumlardan kaynaklanan güvenlik tehditlerinin ve asker kayıplarına ilişkin ihmallerin gösterildiğini söyledi.

Çinar, Talon iktidarı döneminde ekonomi göreceli olarak iyileşmiş görünse de Mali, Nijer ve Burkina Faso'da etkilerini artıran "JNIM gibi terör eylemlerinin Benin'e ilerlemesine engel olunamadığını" söyledi.

El Kaide bağlantılı JNIM terör örgütünün 2021-2022'den itibaren Nijer üzerinden Benin'e doğru genişlemeye başladığını kaydeden Çinar, "JNIM, Nijer üzerinden Benin'e doğru genişlemeye başladı, diğer örgütler ise 2024 sonrasında Benin-Nijer sınırında lojistik hatlar kurdu. 24 Nisan 2025'te JNIM'in düzenlediği tek bir saldırıda 54 Beninli asker hayatını kaybetti." ifadelerini kullandı.

Benin'in Nijerya'dan acil müdahale talebi

Çinar, darbe girişiminin hemen ardından Benin yönetiminin Nijerya'dan karadan ve havadan müdahale talep ettiğini hatırlatarak, "Nijerya Hava Kuvvetleri, darbecilerin açıklama yaptığı ulusal TV kanalı çevresine ve darbeci unsurların toplandığı kampa acil müdahalede bulundu. Karadan yapılan operasyonlarda da sokaklar kontrol altına alındı." diye konuştu.

ECOWAS'ın da Gana, Fildişi Sahili, Nijerya ve Sierra Leone'den oluşan acil konuşlandırma birimini Benin için görevlendirdiğini belirten Çinar, bunun ECOWAS'ın anayasal düzeni korumaya yönelik imzaladığı protokolün hemen ardından geldiği için ayrı önem taşıdığını söyledi.

"Tinubu'nun tavrı bölgede çatlaklara yol açtı"

"Bu girişimlerin sonucunda 14 darbe girişimcisi tutuklandı ve darbe kontrol altına alındı. ECOWAS ve özellikle Nijerya'nın askeri müdahalesi belirleyici oldu." diyen Çinar, Nijerya'nın müdahaleye olumlu cevap verme nedenlerini şöyle açıkladı:

"Nijer darbesi sonrasında (Nijerya Cumhurbaşkanı Bola Ahmed) Tinubu'nun darbecilere karşı askeri müdahale söylemi hem ECOWAS içinde hem de bölgede çatlaklara yol açtı. Mali ve Burkina Faso, Nijer'de darbeyi gerçekleştiren Abdurrahman Tchiani yönetimine destek verdi ve üç ülke daha sonra ECOWAS'tan ayrılarak Sahel Devletleri İttifakı'nı kurdu. Bu süreç ECOWAS'ın parçalanmasına neden oldu. Bu nedenle Benin'deki başarılı müdahale hem ECOWAS'ın hem de Tinubu'nun itibarını yeniden güçlendirebilir."

Nijerya'nın bu operasyonla Batı Afrika'da güvenliğin mimarı ve istikrar sağlayıcısı olma mesajı vermek istediğini ifade eden Çinar, "Tinubu yönetimi bölgesel liderlik algısı yanında hukukun üstünlüğünün ve demokratik istikrarın savunucusu olarak Batı ile ilişkilerinde kendisini ayrıcalıklı bir konumda konumlandırmak da isteyebilir." değerlendirmesinde bulundu.

Operasyonun askeri önemine de değinen Çinar, bölgede darbeler sonrası terör ve radikal yapılanmaların eylemlerinde belirgin artış yaşandığını vurgulayarak şunları kaydetti:

"Mali'ye giden akaryakıt konvoylarının ertelenmesi sonucunda Mali devletinin düşme tehlikesi bile belirmiştir. Benin'de demokratik düzenin korunması, Nijerya ve çevresindeki terör, kaçakçılık, sınır kontrolsüzlüğü ve mülteci akını gibi çeşitli askeri tehditlerin engellenmesi açısından kritik önemdedir. Diğer yandan çok kısa sürede başarıya ulaşan bu askeri müdahale sürekli kaynayan Batı Afrika'da benzer olası girişimler için de caydırıcı bir unsur olarak ön plana çıkabilir."

Çinar, müdahalenin Benin açısından sonuçlarının daha karmaşık olabileceğine dikkati çekerek "Benin'de darbe girişiminin bertaraf edilmesi her ne kadar olumlu bir sonuç olsa da ülke içerisinde vuku bulan bu gelişmenin yabancı bir güç tarafından bastırılabiliyor olması ilerleyen süreçlerde hükümetin meşruiyetine gölge düşürebilir. Bilhassa muhalefette milliyetçi hassasiyetler dış müdahale söylemi üzerinden ülkedeki siyasi tartışmaları körükleyebilir." ifadesini kullandı.

"Benin, Sahel ile Gine Körfezi arasında hayati bir geçiş noktası"

Türkiye'de Yaşayan Beninliler Topluluğu Başkanı Abdou Gafarou Abdoulaye Bamoi de darbe uyarısının, ECOWAS'ın müdahalesini tetiklediğini belirterek "ECOWAS, Benin'e destek sağlamak üzere hazır kuvvetinin derhal konuşlandırılması talimatını vermiştir. Afrika Birliği ise darbe girişimini kesin bir dille kınayarak hükümet değişikliğine yönelik her türlü anayasa dışı girişimi reddettiğini yeniden vurgulamıştı." diye konuştu.

Anayasal düzene bağlı silahlı kuvvetlerin durumu yeniden kontrol altına aldığını kaydeden Bamoi, Benin'in göreli olarak küçük bir yüzölçümüne sahip olmasına rağmen Batı Afrika'da ekonomik ve stratejik açıdan önemli bir konum işgal ettiğini vurguladı.

Bamoi, Togo, Nijerya, Burkina Faso ve Nijer ile sınır komşusu olan Benin'in öneminin coğrafi, lojistik, ekonomik ve güvenlik temelli çeşitli unsurlardan kaynaklandığını ifade etti.

Denize erişiminin, Benin'e özellikle Nijer, Burkina Faso ve Mali gibi kara ile çevrili ülkelere hayati bir deniz çıkışı sunma imkanı sağladığını belirten Bamoi, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Liman modernizasyonu ve genişletme, kara yolu koridorları, ve Glo-Djigbe Sanayi Bölgesi (GDIZ) gibi önemli altyapı projelerinin gerçekleştirilmesi Benin'i, Gine Körfezi ile Sahel bölgesi arasındaki ticaret akışları için hayati bir geçiş noktası kılmıştır. Ülkenin kurumsal istikrarı ve altyapıya yaptığı yatırımlar, Batı Afrika genelinde sahip olduğu önemi daha da pekiştirmektedir."

Bamoi, darbeleri kınayan ve anayasal düzene dönüşü savunan ECOWAS'ın başlıca üyelerinden olan Nijerya'nın sıklıkla bölgesel müdahalelere öncülük ettiğini ve destek sağladığını söyledi.

Benin'de darbe girişimi

Benin'de 7 Aralık'ta Yeniden Kuruluş Askeri Komitesi" ismini veren bir grup askerin, yönetime el koyduklarını duyurmasının ardından hükümet darbe girişiminin engellendiğini bildirmişti. Nijerya komşu ülke Benin'in talebi üzerine anayasal düzeni korumak ve darbe girişimini engellemek amacıyla müdahalede bulunmuştu.

Kaynak: AA