Eski TKP’linin Moskova’daki torunu: Anne Türk’ü nerden buldun?.. "O dönem yabancıları sevmek modaydı!.."

Türkiye Komünist Partisi 2. Genel Sekreteri Salih Hacıoğlu (1880-1954) Rusya'da yaşayan torunu Aleksandr Hacı, dedesini anlatırken, bir Rus olan annesine sorduğu soru ile onun cevabını şöyle aktardı:

"Anneme sordum: Türkü nerden buldun? O da "O dönem yabancıları sevmek modaydı" cevabını verdi”

Hatıralarını Rusya kamuoyu ile paylaşan ve "Aleksandr Hacı" adıyla bilinen Salih Lütfiyeviç, 1960'lı yıllarda Dinamo Moskova başta ünlü Rus kulüplerinde futbol oynamış ve uzun yıllar Spartak Moskova'nın idari yöneticiliğini yapmış saygın bir futbol adamı olarak tanınıyor.

Rus basınına konuşan Aleksandr Hacı, "Dedem Türkiye Komünist Partisi Genel Sekreterliğini yaptı. Lenin (SSCB kurucusu Vladimir Lenin) ve Atatürk'ü tanıyordu" diye Türk dedesi ile Rus annesi ile ilgili hatıralarını anlattı.

Dedesinin daha sonra Sovyetler Birliği'ne kaçtığını da söyleyen Aleksandr Hacı, "Dedeme Moskova'da ev verdiler. Sonra babam ve annem tanıştılar. Ben anneme sordum: Türk’ü nerden buldun? O da "O dönem yabancıları sevmek modaydı” cevabını verdi"

SALİH HACIOĞLU KİMDİR?

Medya Günlüğü sitesinin araştırmasına göre, Salih Hacıoğlu 1880 yılında Trabzon Tonya'da doğdu. 1903 yılında İstanbul'daki Baytar Mektebi'ni birincilikle bitirdi; bu yüzden hayatı boyunca hep "Baytar Salih" olarak anıldı. 1910 yılında bitirdiği Askeri Baytar Mektebi'nde iki yıl öğretmenlik yaptı. “Binbaşı" rütbesiyle Ankara 5. Kolordu Hayvan Hastanesi Müdürlüğü'ne atandı.

Ankara'da Sovyet temsilcisi Tatar Şerif Manatov'la tanışır ve Manatov'un fikirlerinden çok etkilenir. 1920 yılında Ankara'da arkadaşlarıyla "Emek" adlı bir gazete çıkarmaya başlarlar ve sık sık konferanslar düzenlerler.

1921 yılında "Çerkez Ethem Ayaklanması"nı desteklediği gerekçesiyle tutuklanır. Altı ay hapis yattıktan sonra çıkar.

1920 yılında Bakü'de kurulan ve Anadolu hareketine katılmak için yurda dönerken öldürülen Mustafa Suphi önderliğindeki TKP'nin legal örgütü olarak kurulan Türkiye Halk İştirakiyûn Fırkası'nın Ankara'da illegal olarak gerçekleştirilen Kuruluş Kongresi'nde Merkez Komitesi 1. sekreterliğine 1922 yılında seçilir. (Türkiye Halk İştirakiyûn Fırkası'nın Kuruluş Kongresi TKP'nin 2. kongresi olarak kabul edilmiştir.)

1925 yılında TKP'nin 3. Kongresi İstanbul'da gizlice toplanır. Salih Hacıoğlu bu kongrede merkez komitesi üyeliğine seçilir, fakat partinin genel sekreteri Şefik Hüsnü Değmer ile aralarındaki anlaşmazlıklardan dolayı partiden uzaklaştırılır.

1927 yılında Moskova'da toplanan Komintern'in 4. kongresine katıldığı gerekçesiyle tutuklanır. 4 aylık cezasını çektikten sonra, 1928 yılında Nazım Hikmet'in de yardımıyla ailesiyle birlikte Sovyetler Birliği'ne gider.

Sovyetler Birliği'nde Türk devrimcilerinin eğitim gördüğü KUTV üniversitesinde kısım şefliği ve veterinerlik görevlerinde bulunur.

1949 yılında eşinin kardeşinin ölümü üzerine Moskova'daki Türkiye Büyükelçiliği’ne vize almak için başvurur. Bu başvuru nedeniyle Sovyet yönetimince casusluk suçlamasıyla tutuklanır. 15 yıl 6 ay ceza alır ve Altaylar bölgesinde bir çalışma kampına ailesiyle birlikte sürgüne gönderilir.

Bu esir kampında sağ yanına inme iner ve 1954 yılında hayata gözlerini yumar.

Ölümünden sonra eşi Sabiha Sümbül, Nazım Hikmet'ten yardım ister.

Nazım Hikmet, büyük uğraşlar vererek, casusluk suçlamasıyla suçlanan Hacıoğlu'nun ölümünden sonra aklanmasını ve ailesine 80 ruble maaş bağlanmasını sağlar.

Şu anda Moskova'da Hacıoğlu'nun 3 torunu yaşıyor: Salih Lütfiyeviç, Cemal Hacı ve kız kardeşleri Lidya.

.

Fuad Safarov, dikGAZETE.com