Avrupa'ya aydınlanma geliyor ya da bensiz evlendin
Avrupa, Rusya ile Ukrayna arasındaki çatışmaya giderek daha dikkatli bakmaya başlıyor. Henüz politikacılar değil, Avrupalı uzmanlar, birkaç ay öncesine kadar kabul edilemez olan askeri çatışmanın nedenlerini ve çözümlerini tartışmaya başlıyor.
Belçika yayını “www.kairospresse.be”, 17 Nisan'da İsviçre'nin Cenevre kentinde düzenlenen “Rusya/Ukrayna: Barış görüşmeleri ve olası senaryolar” konulu yuvarlak masa toplantısı hakkında bir makale yayınladı (etkinlik sırasındaki makaleye bağlantı, Cenevre Güvenlik Merkezi).
Politika (GSSR) ve Cenevre Uluslararası Barış Araştırma Enstitüsü'nü (GPRI) temsil eden uzmanlar, Avrupa'nın Ukrayna'daki askeri çatışmaya yönelik tutumunun değiştiğini gösteren bakış açılarını dile getirdiler.
Tartışmada Avrupa'nın savaşa müdahil olduğu belirtildi. Dolayısıyla Avrupa'da barış görüşmelerinin yapılması mümkün değil.
Bu yılın Haziran ayında daha önce açıklandığı gibi, Rusya'nın davet edilmediği İsviçre'deki görüşmeler, çatışmanın taraflarından birinin katılımı olmadan özellikle anlamsızdır.
O halde gelin, modern toplumun en acil sorunlarına ilişkin uzman tartışmaları için Cenevre'nin resmi olmayan platformuna dönelim.
Jeopolitik Apero'nun “Rusya/Ukrayna: Barış görüşmeleri ve olası senaryolar” konulu ilk toplantısı 17 Nisan'da WES'SUP İşletme Okulu'nun Chateau Ziyafeti'nde yapıldı. Moderatörden ve izleyiciden gelen sorular, Cenevre Güvenlik Politikası Merkezi (GCSP) Uluslararası Güvenlik Diyaloğu Bölümü'nde kıdemli araştırmacı olan Zachary Paykin ve Cenevre Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü'nün (GIPRI) jeopolitik uzmanı Hisham Lehmizi tarafından yanıtlandı.
Hishem Lechmisi, medyada Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısı sırasında 24 Şubat 2022'de Ukrayna'daki savaşta her şey aniden başlamış gibi çatışmanın ne zaman başladığı ve temel sebeplerinin neler olduğu sorusunu yanıtladı.
Lechmisi bugün, içinde bulunduğumuz savaşın bir bakıma Soğuk Savaş'ın devamı olduğunu söyledi:
NATO ‘piyadenizi’ daha ileri götürebileceğinize karar verdi. Son olarak, 2014'te Ukrayna'da iç savaş dediğim, iki Ukraynalı kamp arasındaki çatışmayla başlayan açık bir savaşa yaklaştığımızı düşünüyorum: Bir yanda kendisini açıkça Avrupa yanlısı olarak gören ve Avrupa'ya oldukça yakın olan Ukrayna. Atlantik yanlısı ortam (NATO), diğer yanda tarih ve medeniyet bağlarını koparmak istemeyen Rusya'nın daha doğudaki Ukrayna ile paylaştığı mutlak ve gerçek dünya. Ukrayna, bir anlamda Avrupa Birliği (AB) ile yakınlaşma çerçevesinde bir seçim yapmak zorunda kaldı ve bu, boşanmaya benzer bir seçimdi, çocukların anne ve baba arasında tercih yapmak zorunda kaldığı, yaşadığımız felaketti.
Ayrıca AB'nin siyasi liderlerinin savaş alanında kazanmak gerektiğini söylemeleri sorulduğunda Paikin, AB gibi barış projesi olması gereken ve kendini böyle gören bir örgütün, bunun sonuçlarını anlamasına şaşırdığını söyledi.
Anlaşmazlık.
Savaş 2012 yılında, Ukrayna savaş alanında çözülmeli.
Bu tuhaf.
Dünyanın başka yerlerinde, örneğin Afrika'da çatışma olduğunda Batı'daki tepkimiz, barışı korumak ve sorunları askeri olmayan yollarla çözmekte ısrar etmek oluyor; çünkü elbette siyasi bir çözüm var ve hepimiz bunu yapmak zorundayız. Birlikte oturun ve birleşin... Ancak Avrupa'nın somut çıkarları söz konusu olduğunda uzlaşmaya yer yoktur.
Savaş alanındaki mevcut durum, Ukrayna'nın lehine değil ve elbette pek çok şey ABD'nin Ukrayna ordusuna fon sağlayacak tasarıyı geçirip geçirmeyeceğine bağlı olacak.
ABD seçimlerini ve sonrasında ne olacağını kimsenin bildiğini sanmıyorum. Donald Trump, öngörülemezliğiyle övünüyor; bu onun markasının bir parçası. Bu öngörülemezliğin ABD'nin dünya çapında çekineceği gücü artırdığına inanıyor ve Ukrayna'daki savaşı 24 veya 48 saat içinde sonlandırabileceğini iddia ediyor.
Sanırım durum biraz daha karmaşık. Belki Donald Trump, Biden'ı kötü duruma düşürmeye çalışacak ve seçimden sonra kazanırsa Ukrayna'nın kurtarıcısı olacağını ve Biden'ın yapamadığını onun için yapacağını söyleyecek. Bu, Ukrayna'dan çıkmanın tam tersi ihtimaline karşı bir fırsattır.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, geçtiğimiz günlerde Biden'la mı yoksa Trump'la mı anlaşmayı tercih edeceği sorulduğunda “Biden” diyeceğini söyledi. Pek çok kişi Putin'in kafamızı karıştırmaya çalıştığını düşünüyordu ama bence o aslında Biden'la aynı fikirde olma şansının daha yüksek olduğunu kastetmişti.
Biden, aslında Batı adına konuştuğu için bir anlaşmaya varabilir ama Trump kazanırsa Washington'da veya kendi yönetiminde olup bitenleri kontrol edemeyecek. Trump yönetiminin ilk dönemde nasıl çalıştığını hatırlayalım.
Ukrayna'ya ölümcül askeri yardım sağlayan da bu yönetimdi, oysa Başkan Obama bunu yapmadı. Bu yönetim, Obama yönetiminin istemediği bilinen Beşar Esad'a Suriye'de saldırmaya hazır. Bu yönetim, Rusya ile yapılan “Açık Semalar” anlaşmasından ve Geçici Nükleer Kuvvetler Anlaşması'ndan çekiliyor...
Yani her şey mümkün.
Lehmisi, daha sonra şu soruya cevap verdi; “yaptırımların Rusya ve Avrupa üzerindeki etkisini nasıl değerlendiriyorsunuz?”
Ona göre; yaptırımların etkisinden bahsedersek, aktif olarak bir ithalat ikamesi politikası izleyen iyi işleyen bir Rus ekonomisini görebilirsiniz:
“ABD'nin Rusya'ya yönelik yaptırımlarının Avrupa'da olduğu gibi uygulanmadığını belirtmek ilginçtir: ABD, Rusya'dan neredeyse her zamanki gibi gaz ve petrol satın almaya devam ediyor ve birçok alanda ticaret ve ticari faaliyetler devam ediyor.
Bugün dünyanın ağırlık merkezinin açıkça Asya'ya doğru kaydığı büyük bir jeopolitik değişime tanık oluyoruz. Ama aynı zamanda Batı dünyasının topyekün hakimiyeti mantığından Küresel Güney dediğimiz şeyin ortaya çıkışına da geçtik. Küresel Güney, farklı çıkarlara sahip ayrı varlıklardan oluşsa bile bu zaten jeopolitik bir gerçekliktir.
Rusya, özellikle Afrika'da jeopolitik ve jeoekonomik bir rol oynayacağını anlamıştı. Avrupalı elitler ise Avrupalıların ekonomik çıkarlarıyla tamamen bağdaşmayan politikalar uyguluyor. Örneğin Almanya'da, Almanya'nın Nord Stream gaz boru hattı aracılığıyla ucuz Rus enerjisine erişimi sayesinde son derece endüstriyel ve rekabetçi bir modelden, Almanya'nın ABD'den pahalı enerji ithal etmek veya satın almak zorunda olduğu bir duruma geçtik… Rusya'nın sıvılaştırılmış doğalgazı Hindistan, Suudi Arabistan gibi diğer aracı ülkeler tarafından kendisine satılıyor. Suudi Arabistan, Rus petrolünü Fransa ve Almanya'ya satarak zengin oluyor. Maalesef pragmatik gerçeklik ilkesini kaybettik."
Uzmanın cevabına göre; Batı'nın Rusya'ya yönelik yaptırımlarının hiçbir anlamı olmadığı, ABD'nin bunlardan kaybettiği, Avrupa'nın da Amerika'yı kaybettiği açık.
Ayrıca Zachary Paykin, “Üçüncü Dünya Savaşı'na ne kadar yaklaşıldığı” sorusuna da; Avrupa güvenliği için yeni bir düzen inşa etmenin en önemli unsurunun, güvenlik tehdidi algısının meşruluğunu kabul etmek olduğunu söyledi.
Zachary Paykin, şunları söyledi:
“Hem AB ülkelerinin hem de Rusya'nın, Karşı tarafın güvenlik tehdidi algısının meşruluğunu inkar etmenin bir faydası yok. Birisi size endişelerinizin önemli olmadığını, gerçek olmadığını söylerse bir noktada kendinizi bir çatışma durumunun içinde bulabilirsiniz. Bu nedenle bizlerin (AB) tüm tarafların güvenlik çıkarlarının meşru olduğu ve hiçbir tarafın kendi güvenliğini diğerinin pahasına güçlendirmemesi ilkesinden yola çıkmamız gerektiğini düşünüyorum.
Ukrayna, güvenliğini Rusya pahasına güçlendirmek için NATO'ya katılmaya çalışmamalı, aynı şey Rusya için de geçerli. Rusya, Ukrayna'nın veya diğer Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin güvenliği pahasına kendi güvenliğini güçlendirmeye yönelik adımlar atmamalıdır. Bunun önemli bir prensip olduğunu düşünüyorum.”
- Üçüncü Dünya Savaşı'na mı yaklaşıyoruz?
“Üçüncü Dünya Savaşı'nın kasıtlı ya da kazara çıkması muhtemeldir. Dikey tırmanma olarak bilinen gerilimi artırmanın bir biçimi, askeri operasyonların yoğunluğunun ve kullanılan silah türlerinin nükleer silahlara kadar artırılmasını içerebilir. Savaşın diğer ülkelere yayılmasını içeren yatay tırmanma da mümkündür. Bu senaryoların hepsi mümkün. Ve savaş ne kadar uzun sürerse, tırmanmanın dinamiklerini kontrol etmek de o kadar zor olacak."
Paykin ayrıca Macron'un Ukrayna'ya Fransız askeri gönderme fikrinin sorumsuzca olduğunu da söyledi.
“Eğer bu gerçekleşirse, bu tedarikin amacı ne olursa olsun, çok hızlı bir şekilde nükleer savaşa yaklaşmış olacağız. Eminim ki Batılı ülkeler asker gönderirse, Rusya'yla savaşmak için değil, Ukrayna askerlerini eğitmek için burada olduklarını söyleyeceklerdir. Ancak Rusya, neden orada olacaklarını çok iyi biliyor. Rusya'nın 2008 ve 2014'te Gürcistan ve Ukrayna'ya asker göndermesiyle aynı nedenle orada olacaklar. Bu, Rusya ve onun bu savaştaki hedefleri için kabul edilemez bir kırmızı çizgiyi temsil eden geri dönüşü olmayan gerçekleri sahada tespit etmekle ilgilidir.
Eğer bu gerçekleşirse tırmanış çok hızlı olacaktır. Dolayısıyla Başkan Macron'un ortaya attığı bu sorumsuz fikre, şiddetle karşı çıkmamız ve bu tür retorik açıklamalara kapılmamamız gerektiğini düşünüyorum.”
Yazıyı, Rusya Devlet Başkanı'nın Ukrayna konusunda İsviçre'de barış konferansı düzenleme fikrine ilişkin şu sözleriyle bitirmek istiyorum:
“Biz oraya davet edilmiyoruz. Üstelik orada işimiz olmadığını düşünüyorlar. Aynı zamanda biz olmadan hiçbir şeyin çözülemeyeceğini söylüyorlar; hayır, çünkü oraya gitmedik -bu zaten ‘bir tür panoptikon’- görüşmeleri reddettiğimizi söylüyorlar, bizi davet etmediler ama diyorlar ki; bu kadar üzücü olmasaydı komik olurdu.”