İstanbul
Anadolu Ajansının Global İletişim Ortağı olduğu "38. Uluslararası İstanbul Kitap Fuarı" etkinlikleri kapsamında "Yazar Arşivleri Olmasaydı? Tanpınar, Sabahattin Ali, Leyla Erbil Arşivleri" başlıklı söyleşi gerçekleştirildi.
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi tarafından düzenlenen söyleşide Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi (MSGSÜ) Rektörü Prof. Dr. Handan İnci, Boğaziçi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Olcay Akyıldız ve yazar Sevengül Sönmez konuşmacı olarak yer aldı.
Ahmet Hamdi Tanpınar üzerine yaptığı araştırma ve incelemeleriyle tanınan Prof. Dr. Handan İnci, Tanpınar arşiviyle 1999'da tanıştığını belirterek, tefrikalar, fotoğraflar, senaryolar, Yahya Kemal notları, çeviriler ve hikaye taslakları olmak üzere arşivin çok çeşitli bir içeriği sahip olduğunu söyledi.
İnci, yazar arşivlerinin korunması ve erişilebilirliği noktasına değinerek, içerikler üzerine bilgi ve belge yönetimiyle çalışılmasını ve arşivlerin çeşitli tarama yöntemleriyle dijital alana aktarılması gerektiğini belirtti.
En büyük hayallerinden birinin edebiyatçı arşivlerini bir araya getiren bir merkezin oluşturulması olduğuna dikkati çeken İnci, "Bazı ülkeler, yazarlar daha vefat etmeden önce, o arşivi sahipleniyorlar ve varise bırakmadan yazardan alıyorlar. Bu çok olumlu bir şey.
Bence her akıllı yazar da bunu yapar. Masasının üstünü gitmeden önce temizler. Tabii Sabahattin Ali'de olduğu gibi, hiç umulmayan bir anda da insan hayattan kopabiliyor. Ayrıca çok iyi bildiğim bazı yazar aileleri, 'Biz vermek istiyoruz ama kime vereceğimizi bilmiyoruz.' diyor.
Onlara öncelikle güven duyacakları, çok iyi işleyen bir kurum hazırlamalıyız. Bunları biz görev addedip birlikte bunu yapmalıyız." dedi.
"Çapraz ilişkiler arşivleri ilginç kılan şeylerden"
Boğaziçi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Olcay Akyıldız da öğrenciliği sırasında Sabahattin Ali arşivi ile karşılaştığını dile getirerek, "Sabahattin Ali'nin o zaman yayınlamadığı şeyleri bulduk ve bu anlamda 2 kitap yayınlandı.
Arşiv biraz da tesadüfi olarak ilerleyen bir şey. Mesela Leyla Erbil'in üniversiteden kalma ders notları var ve içerisinde Ahmet Hamdi Tanpınar'ın derslerinde alınmış notlar var. Bunların çapraz ilişkileri de arşivleri ilginç kılan şeylerden birisi." diye konuştu.
Akyıldız, Leyla Erbil arşivinin üzerinde kızı Fatoş Erbil'in isteğiyle çalışmaya başladıklarına işaret ederek, şunları kaydetti:
"Benim için çok heyecan vericiydi Leyla Erbil arşivi ama arşiv kavramı üzerine bu kadar çok düşüneceğimi, nasıl çalışacağımı, onun arşiv malzemesinin kendince bir dinamizmi ve öznelliği olacağını düşünerek işe başlamamıştım. Yani bir yazarın eserlerinin arka planındaki biyografik malzeme değildir arşiv, çok daha fazladır. Kültür tarihine, kültüre, o yazarın nasıl yaşadığına dair bir şeyler var."
"Yaşar Kemal arşivi çok kıymetli"
"A'dan Z'ye Sabahattin Ali" ve "A'dan Z'ye Sait Faik" biyografik eserlerini hazırlayan yazar Sevengül Sönmez ise uzun zamandır Türk edebiyatının en büyük arşivlerinden biri olarak gösterilen Yaşar Kemal arşivi üzerine çalıştığını aktararak, "Halka açılmamış bir arşiv olarak Yaşar Kemal arşivi çok kıymetli.
Sait Faik arşivi, müzeye dönüştürülmüş bir materyal olarak ilginç bir örnek ve hala yarı açık olan Sabahattin Ali arşivi. Bir de üzerinde çalıştığım Yakup Kadri Karaosmanoğlu arşivi var. O da galiba Türkiye'deki edebiyat arşivlerinin cehennemi. Tuhaf bir arşiv ve inanılmaz malzemesi olan bir arşiv. Eskidikçe de sonra çok ağlayacağımız bir arşiv bunu biliyorum." ifadelerini kullandı.
Sönmez, konuşmasında edebiyat arşivlerinin önemine de değinerek, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Arşivin bir yazarın tanınırlığını, bilinirliğini ve ona dair sözümün çoğalmasını sağlayan önemli bir araç olduğunu keşfettim. Bugün hala bir yazarın hakkında yeni bir şeyler söylenmesini sağlayan ilginç bir mekan ve araç konumunda, bu yüzden arşivler önemli.
Türkiye bağlamında düşünüldüğünde de yazarların yayınladıklarından daha çok yayınlayamadıkları olduğu için, özel hayatlar ya da kişisel evrakları merkezler bağlamında bir araya getirilmediği için hem yazarların biyografilerini anlamak hem de onların birlikte düşündükleri ya da yazma sebeplerinin bir parçası oldukları toplumu tanımak açısından arşivler önemli. Elbette Türkiye kültür tarihi açısından da önemliler."
Sabahattin Ali arşivi üzerine çalışırken aileyle çok uyumlu bir çalışma yürüttüğünü ifaden eden Sönmez, "Yazar arşivleri tarihinde Sait Faik arşivinin dönüştürücü bir rolü olduğunu düşünüyorum. Çünkü Darüşşafaka'nın sorumluluğuna bırakılmış bir arşiv olduğu için, müzeyle beraber açığa çıktığında bir yol yordam göstermesi açısından insanlar için öncü bir çalışma oldu." şeklinde konuştu.