Etiyopya iç savaşı geride yıkım bıraktı

İç savaş öncesi ülkenin en gelişmiş eyaletlerinden Tigray'da nüfusun yarısı yardıma muhtaç hale geldi, bölgenin eğitim ve sağlık altyapısı çöktü.

Tigray'ın yanı sıra komşu Afar ve Amhara eyaletlerini de etkileyen çatışmalardan ötürü bölgede 2,6 milyon kişi yerinden oldu.

Ülkenin kuzeyindeki Tigray bölgesinde görev yapan sağlık görevlileri, hükümet güçleri ile TPLF arasında yaşanan iç savaşta binlerce çocuğun etkilendiğini belirtti.

Tigray bölgesinde savaşın getirdiği yıkıma bağlı yetersiz beslenme nedeniyle yaklaşık 2 bin çocuk hayata gözlerini yumdu.

Öte yandan savaş nedeniyle bölgeye ulaşım sağlanamazken aileler de çocuklarına yiyecek bulamadı.

Sağlık sisteminin çöktüğü ve tıbbi yardımın yapılamadığı Tigray bölgesinde birçok alanda sağlık sorunu yaşandı, bölge nüfusunun yüzde 90'ı yardıma muhtaç hale geldi.

Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı (WFP) depoların yağmalanması nedeniyle çalışmalarına zaman zaman ara verdi.

İnsan hakları örgütleri ise iç savaş sürecinde tarafların tecavüz, kaçırma, cinsel saldırı ve gözaltında işkence gibi suçlara karıştığını belirtti.

Öte yandan Eritre kuvvetlerinin de sınırı geçerek insan hakkı ihlallerine karıştığı iddia edildi.

Uluslararası Af Örgütü, kadınlar ve kız çocuklarının fiziksel ve psikolojik hasar yaratmak için savaş silahı olarak kullanıldığını açıklarken Kasım 2020'den Haziran 2021'e kadar tek bir hastanede 376 tecavüz raporladı.

Eğitimi de vuran savaş nedeniyle Tigray'da 1,2 milyon öğrenci okula gidemedi, 1600 okul zarar gördü, 300 okul da tamamen yıkıldı.

Etiyopya'daki savaşın ekonomik alandaki maliyeti tam tespit edilemezken Tigray'daki savaşın 2,5 milyar dolara mal olduğu tahmin ediliyor.

İç savaş nedeniyle hükümet, güvenlik bütçesini 2021'de bir önceki yıla göre 4 kat artırarak 1,8 milyar dolara yükseltti.

Tigray'daki altyapı ve üstyapı sisteminin büyük kısmı zarar gördü ve ekonomik hareketlilik de sekteye uğradı.

Mesobo Çimento Fabrikası, Almeda Tekstil Fabrikası, Welkait Şeker Fabrikası ve Tekeze Barajı gibi birçok yapı ve üretim merkezi, hava saldırılarında hasar gördü.

Savaş nedeniyle Tigray'daki birçok ticari merkez faaliyetlerine ara verirken bölgedeki güvenlik sorunu nedeniyle birçok yatırımcı faaliyetlerini geri çekti.

Bölgedeki sağlık merkezlerinin yüzde 70'i de tahrip edildi.

Yaklaşık 2 yıl süren savaş sonrası taraflar, 2 Kasım'da çatışmaların durdurulması için anlaşmaya vardı.

On sayfalık anlaşma taslağı metnine göre, ülkenin kuzeyindeki durum çatışma öncesi haline dönecek.

Önce ağır sonra da hafif silahları bırakacak olan TPLF, doğrudan iletişim kanalları kurarak Tigray eyaleti güvenliğini ulusal orduya teslim edecek.

Anayasada federal hükümetin kontrolünde olması gereken tesisler, kara yolları ve havalimanları Etiyopya hükümetinin kontrolüne geçecek.

Ülke sınırlarının korunması federal devletin sorumluluğunda olacak ve taraflar yabancı ülkelerin bölge meselelerine karışmasına izin vermeyecek.

Anayasaya aykırı şekilde hükümet değişimi girişimlerinde bulunulmayacak ve Etiyopya, TPLF'yi hedef alan askeri operasyonları durduracak.

Etiyopya hükümeti, TPLF'yi terör örgütü listesinden çıkaracak ve Tigray eyaletindeki tüm temel hizmetleri yeniden verecek.

Etiyopya ordusu ve yetkilileri, eyaletin başkenti Mekelle'ye TPLF'yle koordine şekilde giriş yapacak.

Tigray eyaletine hiçbir kısıtlama olmaksızın insani yardım ulaştırılacak.

Anlaşmayla TPLF bölgede yeniden meşru bir siyasi organ olarak tanınırken Etiyopya hükümeti de askeri olarak kuzeydeki istikrarı yeniden sağlamış olacak.

BM, ABD, Türkiye, Afrika Birliği (AfB), Avrupa Birliği (AB) ve Hükümetler Arası Kalkınma Otoritesi (IGAD) verdikleri mesajlarda, anlaşmadan duyulan memnuniyeti vurguladı.

Bir dönem ülke siyasetinde etkin güç olan TPLF, Başbakan Abiy Ahmed'in 2018'de başa gelmesinden sonra ülkenin en büyük etnik grupları olan Amhara ve Oromoları iktidarda temsil eden partilerle siyasi çekişme içine girmişti.

Güney, Amhara, Oromiya ve Tigray eyaletlerindeki yerel partilerin oluşturduğu Etiyopya Halkları Devrimci Demokratik Cephesi (EPRDF) koalisyonunu lağveden Ahmed, daha sonra ulusal Refah Partisini (PP) kurmuştu.

Yeni partiye katılmayı reddeden TPLF, yerel seçimleri zamanında düzenlemiş, genel seçimleri erteleyen Abiy Ahmed ve hükümetinin ise gayrimeşru olduğunu ilan etmişti.

Kaynak: AA