Hindistan ile Pakistan arasındaki Keşmir meselesi 77 yıldır çözümden uzak

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) Keşmir'in geleceğinin halk oylamasıyla belirlenmesi çağrısına rağmen Keşmirliler on yıllardır kendi kaderini tayin edemiyor.

Pakistan'da 5 Şubat, 77 yıldır çözüme kavuşturulamayan Keşmir sorununa dünya kamuoyunun dikkatini çekmek amacıyla 1989'da "Keşmir Dayanışma Günü" ilan edildi.

İki ülke arasında doğrudan veya dolaylı sebep olduğu gerginliklerle 4 defa savaş çıkmasına ve binlerce kişinin yaşamını yitirmesine yol açan Keşmir ihtilafı, Hindistan ve Pakistan'ın sorunu olmaktan öte uluslararası bir insani meseleye evirildi.

İslamiyet'in 1300'lü yıllarda yayıldığı Keşmir, nüfusun çoğunluğunu Müslümanların oluşturmasına karşın 1819'da Sih mihracesi Ranjit Singh'in egemenliği altına girdi.

Müslümanlar, Hint hakimiyeti boyunca ibadet yasağı ve ağır vergiler nedeniyle zaman zaman isyan etti.

Sih Krallığı'nın ardından İngiltere, Keşmir'in yönetimini 1846'da "Dogra Hanedanlığı" kurucusu Gulap Singh'e 7,5 milyon rupi karşılığında devretti.

İngiltere, 1947'de idaresi altındaki Hindistan'dan çekilirken, bağımsızlık sonrası Hindistan veya Pakistan'a katılmak veya bağımsız bir devlet olmak konusunda kararsız kalan Singh, Pakistan'ın saldırısı sonucu Yeni Delhi yönetiminden askeri destek istemek zorunda kaldı. Böylelikle tarihi Keşmir'in bir bölümü, 26 Ekim 1947 tarihli Katılım Anlaşması ile Hindistan'a bağlandı.

Nüfusunun büyük bir bölümünü Müslümanların oluşturduğu Keşmir'in Hindistan'a katılması ve Pakistan yanlılarının Hinduların saldırısına uğraması üzerine Ekim 1947 - Ocak 1948'de iki ülke arasındaki ilk savaş yaşandı.

İhtilafı görüşen Birleşmiş Milletler (BM), 1948'de Keşmir halkının geleceğini tayin edebilmesi için plebisit yapılması çağrısında bulunurken, Hindistan, çağrıya uymayarak Keşmir'den askerlerini geri çekmedi ve kontrolündeki bölgeleri "Cammu Keşmir" adıyla kendine bağladı.

Pakistan da buna karşılık idaresi altındaki Keşmir'e "Azad Keşmir (Bağımsız Keşmir)" ve "Gilgit Baltistan" olarak iki özerk bölge statüsü verdi.

Hindistan ile Pakistan arasında Keşmir meselesi sebebiyle 1947-1948, 1965, 1971 ve son olarak 1999'da savaşlar yaşandı.

Çin ile Hindistan arasında 1962'de çıkan savaş sonrası ise Pekin yönetimi, Tibet'in uzantısı olduğunu iddia ettiği Aksai Çin adlı bölgeyi kontrolü altına aldı. Pakistan'ın da kendi kontrolündeki Keşmir'in küçük bir bölümünü 1963'te Çin'e vermesiyle Çin de Keşmir meselesinin taraflarından biri haline geldi.

Pekin yönetiminin de bölgedeki sınır ihtilafına dahil olması ve savaş riskinin artması nedeniyle Yeni Delhi de bölgedeki askeri varlığını güçlendirme yoluna gitti.

Hindistan, halk oylaması karşıtı tavır sürdürürken, Pakistan ise konuya dair alınan BMGK kararlarının uygulanmasını talep ediyor.

1972'de imzalanan Şimla Anlaşması ile belirlenen Kontrol Hattı (LoC) ile Keşmir'de, Hindistan ve Pakistan kontrolündeki bölgeler ayrıldı.

Son yıllarda Kontrol Hattı'ndaki çatışmalar nedeniyle iki ülke arasında zaman zaman tansiyon yükseliyor.

Tarafların siyasi, ekonomik ve askeri güçlerinin yanı sıra nükleer silah varlıkları iki ülkeyi savaş konusunda temkinli hareket etmeye sevk etse de Keşmir meselesi de bu süreçte çözümü zor bir ihtilafa dönüştü.

1980'li yılların sonuna doğru Hindistan kontrolü altındaki Cammu Keşmir'de kitlesel halk ayaklanmaları da baş gösterirken, şiddet eylemleri, siyasetçilere yönelik suikastlar, adam kaçırma gibi olaylar had safhaya çıktı.

Hindistan, bölgedeki olayların Pakistan tarafından desteklendiğini iddia ederken, bölgeye de ilave güvenlik gücü konuşlandırdı.

İki ülkenin 1990'ların sonunda peş peşe nükleer silah denemesi yapması, olası bir savaşın boyutları konusunda endişelere yol açtı. 2000'li yıllardaki diyalog çabalarından ise sonuç alınamadı.

2019'a gelindiğinde ise Hindistan, yaptığı değişiklikle yarım asırdan uzun süredir Cammu Keşmir'e ayrıcalık tanıyan anayasanın 370'inci maddesini iptal ederek bölgenin özel statülü yapısını ortadan kaldırdı ve eyaleti ikiye böldü.

Eyalet, 31 Ekim 2019'da resmi olarak merkeze bağlı Cammu Keşmir ve Ladakh "Birlik Toprağı" statüsünde iki bölgeye ayrıldı.

Cammu Keşmir'in statüsünün değiştirilmesinin ardından Hint güvenlik güçleri, bölgedeki baskılarını artırırken, sokağa çıkma yasağının yanı sıra internet, telefon ve ulaşım kısıtlamaları getirildi ve bölgedeki yerel partilerin yöneticileri ve üyeleri gözaltına alındı.

Pakistan, 1989'da, 5 Şubat'ı 77 yıldır çözüme kavuşturulamayan Keşmir sorununa dünya kamuoyunun dikkatini çekmek için "Keşmir Dayanışma Günü" ilan etmişti.

"Keşmir Dayanışma Günü" ile Cammu Keşmir'de Hint yönetimi altında bulunan Keşmir halkıyla dayanışma gösterilmesi, kendi kaderlerini tayin etme hakkı için verdikleri mücadelenin desteklenmesi ve bölgedeki çatışmalarda hayatını kaybeden direnişçi ve sivillerin anılması hedefleniyor.

Keşmir'de yıllardır süren çatışmalarda ve şiddet olaylarında on binlerce sivil, direnişçi ve hükümet güçlerine bağlı güvenlik görevlisi hayatını kaybetti.

Kaynak: AA