Amsterdam
İsviçre'nin ABD'den sipariş ettiği F-35A savaş uçakları için sözleşmede öngörülen sabit fiyatın, Washington yönetimi tarafından artırılmaya çalışılması, tartışmalara neden oldu.
İsviçre, 19 Eylül 2022'de 36 "F-35A" temin etmek için yaklaşık 7,4 milyar dolarlık anlaşma imzaladı ancak ABD yönetimi artan enerji, ham madde fiyatları ve enflasyonu gerekçe göstererek fiyat artırma niyetini İsviçreli yetkililere ileterek ek ödeme talep etti.
İsviçre basını, hükümet kaynaklarına dayandırdıkları haberlerde ABD'nin bu niyeti nedeniyle yeni fiyatın yaklaşık 1,7 milyar dolar artabileceği tahminine yer verdi.
İsviçre Savunma Bakanlığı, sabit fiyat konusunda ısrarcı olduklarını ancak anlaşmanın hukuki yoldan çözülemeyeceğini ve bu nedenle diplomatik görüşmeler yürüttüklerini açıkladı. Bakanlık, anlaşmazlık çözülemezse İsviçre'nin alımı iptal edebileceğini bildirdi.
İsviçre Savunma Tedarik Kurumu Armasuisse'nin başkanı Urs Loher de "Sözleşme, sözleşmedir. F-35A savaş uçaklarının tedariki için açıkça belirtilen sabit fiyata rağmen aniden farklı gerçeklikle karşı karşıya kaldık." ifadesini kullandı.
İsviçre'de birçok siyasi partiden milletvekilleri, F-35A'larda fiyat artırımına gidilmesini sert şekilde eleştiriyor.
AA muhabirinin sorularını cevaplayan İsviçre Halk Partisi Milletvekili Addor, ABD'den 36 F-35 savaş uçağı satın alımında İsviçre halkına 6 milyar frank maliyet öngörüldüğü bilgisi verildiği halde şimdi çok daha fazla maliyetle karşılaştıklarını ve bunun, büyük bir demokratik sorun olduğunu belirtti.
Hukukçu kimliğini de vurgulayan Addor "Bir sözleşme imzaladığımızda her şey açık olmalı, özellikle de fiyat. Bu sözleşmedeki sorun, Bakanlık ve eski Savunma Bakanlığı şefinin bize yani Bakanlığa ve halka fiyatın 6 milyar franktan fazla olmayacağını söylemesiydi." dedi.
"Halka 6 milyar dediler, şimdi çok daha fazla"
Jean-Luc Addor, İsviçre halkının F-35 satın alımı konusunda oy kullandığını belirterek "Halk sadece savaş uçağının alınması konusunda değil, aynı zamanda 6 milyar franklık ödeme konusunda da oy kullandı. Bakanlık bize hukuki tavsiyesiyle fiyatların kesin olarak belirlendiğini söyledi. Bir anda bunun doğru olmadığını ve çok daha pahalıya mal olacağını duyuyoruz." ifadelerini kullandı.
"Bu sadece bütçe sorunu değil, aynı zamanda demokratik bir sorun çünkü İsviçre halkı bu satın alma konusunda oy kullandı." diyen Addor, ABD'yle yapılan F-35 savaş uçağı satın alımında yaşanan fiyat artışlarının büyük bir sorun olduğunu vurguladı.
"700-900 milyon frank ödendi, henüz tek uçak yok"
Milletvekili Addor, ödemelere ilişkin, "Şu anda tam miktarı bilmiyorum ama 700-900 milyon frank arasında bir miktar zaten ödendi. Neredeyse 1 milyar İsviçre frangı. Sorun şu ki, neredeyse 1 milyar İsviçre frangı ödedik ve bu F-35'lerden ilkini bile teslim almadık." dedi.
Jean-Luc Addor, İsviçre halkının ABD'yle ortaklığı sorgulandığını belirterek "Aldığım tepkilerden biri şu soru: Amerikalılar adil ortaklar mı? Herkes bize onların dostumuz olduğunu söylüyor, tamam belki ama ABD hükümeti adil bir ortak mı?" diye konuştu.
Siyasi görevinin yanı sıra hukukçu kimliğiyle durumu değerlendiren Addor, "Uçak veya uçak sistemi satışından bahsediyoruz. Basit bir avukat olarak söylüyorum ki fiyat, sözleşmenin en önemli temel unsurudur. Eğer fiyat konusunda netlik yoksa, İsviçre ve ABD arasında fiyat konusunda gerçek bir anlaşma yoksa, bu sözleşme geçerli mi?" ifadelerini kullandı.
"F-35 alımları diğer ülkelerde de sorun oldu"
Addor, ABD’nin F-35 savaş uçağı satışı sözleşmelerinde sadece İsviçre’ye değil, diğer ülkelere de bazı tedarik ve fiyat sorunu yaşattığını belirterek "Benim için bu sürpriz değil, Kanada ve Finlandiya'da da (F-35 satın alımı konusunda) benzer sorunlar duyuyoruz. Bu sorunun diğer ülkelerde de tekrar edebileceğini düşünüyorum." dedi.
Jean-Luc Addor, F-35'in egemenlik açısından da sorunları olduğunu vurgulayarak "F-35, ABD’ye çok bağımlı bir sistem. ABD tüm elektroniği ve yazılımı kontrol etmek istiyor. ABD ile bu kadar bağlantılı ve ABD'nin neredeyse her şeyi kontrol etmek istediği bir sistemle, egemen olmayan bir araçla kendi egemenliğimizi savunabilir miyiz? Bu, bir soru." değerlendirmesinde bulundu.