MOSTAR
Bosna Hersek denince yabancı turistlerin ilk aklına gelen sembollerden biri olan ve Mostar şehrinin iki yakasını birbirine bağlayan eski köprü, 9 Kasım 1993 günü saatler 10.16'yı gösterdiğinde Hırvat topçuların atışlarına dayanamayıp Neretva Nehri'nin sularına gömülmüştü.
Mostar halkının gönlünde ayrı bir yere sahip tarihi köprü, şehrin iki yakasını birleştirdiği gibi şehirde yaşayan farklı etnik ve dini kökenden insanları da bir araya getirme vazifesini sürdürüyor.
Mostarlı Boşnak gazeteci Alija Behram, 25 yıl önce köprünün yıkılışının canlı şahitlerinden. Dünya kamuoyunda geniş yankı bulan yıkım haberini ilk servis eden gazeteci Behram, bunun hüznünü bugün dahi hissettiğini söyledi.
Behram, tarihin Neretva'nın sularına gömüldüğü o günün hafızasına mühürlendiğini belirterek, "Ömrüm boyunca unutmayacağım bir andı." dedi.
Behram, Bosna'daki savaşta Mostar'ın dış dünyayla bağlantısı olmadığını anımsatarak, şehrin sembolü köprünün yıkılması ile adeta şok yaşadığını kaydetti.
Bir gazeteci olarak köprünün yıkıldığını dünya kamuoyuna bildirmesi gerektiğini ancak bunu nasıl yapacağını o an bilemediğini anlatan Behram, "Yıkıma şahit olduğum yerde tesadüfen bulunan dönemin önemli siyasetçilerinden Safet Orucevic'in elinde uydu telefonu vardı. Radyoya ulaştım ve haberi ilk duyuran oldum. Mesleki kariyerimin en zor günüydü." ifadelerini kullandı.
"Mostar Köprüsü sıradan bir köprü değil"
Köprünün yıkılmasına bir Mostarlı olarak çok öfkelendiğini dile getiren Behram, "Mostar Köprüsü bizim için sıradan bir köprü değil. Onunla duygusal bir bağımız vardı. Köprünün üzerinde sevdiğimizle buluşur, ilk aşkımıza sevgimizi orada haykırırdık. Üzerinden Neretva'nın serin sularına atlar, yüzmeyi burada öğrenirdik. Köprü, bugün de olduğu gibi o zaman da Mostar şehrinin kalbiydi." dedi.
"Köprü şehrin imzası"
Mostarlı Hırvat ressam Mirko Bozic ise Mostar Köprüsü'nün şehrin imzası olduğunu vurgulayarak, "Köprü yıkıldığında 9 yaşındaydım. Ailemle Macaristan'daki bir sığınmacı kampındaydık. Yıkım haberini duyduğumda çok üzülmüştüm." dedi.
Çocuk olmasına rağmen köprü yıkıldığında bu yapının kendisi için ne anlama geldiğini fark ettiğini dile getiren Bozic, "Köprü demek, Mostar demek. Baktığınızda, şehir de köprünün etrafında kurulmuş." diye konuştu.
Köprünün yeniden inşasını "ruh yenilenmesi" olarak nitelendiren Bozic, "Köprünün yıkılması benim için basit bir yıkım değildi. O gün çocukluğuma dair anılarım da yıkıldı. Diğer çocuklar gibi parklarda bahçelerde oynamazdık. Köprünün etrafından toplanır, üzerinde oyunlar oynardık. Yıkılan aslında benim duygusal sermayemdi." dedi.
Mostarlı Sırp Goran Kosanic ise yıkım haberini Belgrad'da aldığını belirterek, "Bir kafede çalışırken arkadaşım gelip 'sana mutlu bir haberim, Mostar Köprüsü yıkılmış' dedi. Savaş yıllarında bazılarından böyle bir algı vardı. Savaşta şehri terk etmek zorunda kalanların bu yıkımdan mutlu olacağı sanılıyordu. Ama aslında öyle değildi. Bir yakınımın ölüm haberini almış kadar üzülmüştüm." dedi.
Eski köprünün Mostar'da doğan herkesin bir parçası olduğu değerlendirmesinde bulunan Kosanic, "Mostar Köprüsü'nün üzerinden bir kez geçen köprüyü mutlaka kalbinde taşır. Burada yaşayanların köprüyle manevi bir bağı vardır. Köprü, asırlardır aşıkları, farklı dinlerden insanları birbirine bağladı." diye konuştu.
Yıkımın üzerinden çeyrek asır geçti...
Mimar Sinan'ın öğrencisi Mimar Hayreddin tarafından 1566'da inşa edilen Mostar Köprüsü, şehre adını verdiği gibi asırlardır medeniyetleri ve kültürleri birleştiriyor.
Şehrin Boşnak ve Hırvat mahallelerini de birbirine bağlayan köprü, Mostarlı atlayıcılar tarafından da yıllardır bir atlama platformu olarak kullanılıyor.
Mostar Köprüsü, 9 Kasım 1993'te Bosna'daki savaşın en acımasız saldırılarından birinin kurbanı olmuştu. Hırvat topçu birliklerinin 8 Kasım 1993'te başlattığı yoğun top atışlarına dayanamayan köprü, bir gün sonra saat 10.16'da yıkılarak, sulara gömülmüştü.
Asırlarca kültürleri birbirine bağlayan tarihi köprünün 25 yıl önce yıkılmasına, Türkiye'nin de aralarında bulunduğu birçok ülke sessiz kalmadı. Türkiye'nin de desteğiyle aslına uygun olarak inşa edilen köprü, 2004'te yeniden açıldı.
Mostar Köprüsü, eski Mostar şehriyle birlikte 2005'te UNESCO'nun Dünya Mirası Listesi'ne eklendi.