Hazreti Muhammed'in hanımı Hazreti Ayşe, Müslümanların ilmi, siyasi ve sosyal hayatına sağladığı katkılarla müminlerin bilge annesi ve fıkıh bilgini kadınların öncüsü oldu.
Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu Üyesi Prof. Dr. Bünyamin Erul, Hz. Muhammed'in hanımı ve Birinci Halife Hz. Ebubekir'in kızı olan Hz. Ayşe'nin, Müslümanların ilmi, siyasi ve sosyal hayatına sağladığı katkılar ile örnek kişiliğini anlattı.
Hz. Ayşe'nin iyi bir aile ortamında babası Hz. Ebubekir'den kültürel birikim, nesep ve şiir bilgisi aldığını belirten Erul, Hz. Muhammed ile genç yaşta evlendiğini söyledi.
Erul, Hz. Muhammed ile evliliği esnasında hem inen vahiylerle hem de sünnet ve hikmetle iyi bir ilmi donanıma sahip Hz. Ayşe'nin, muhakemesinin güçlü olması dolayısıyla ayetlerin, hadislerin ve sünnetlerin anlaşılması, yorumlanması ve sonraki nesillere aktarılmasında Müslümanlara ciddi katkı sunduğunu kaydetti.
"Cemel Vak'ası'nda arkasından gelen bin erkeğe liderlik yaptı"
Hz. Ayşe'nin Müslümanların eğitim-öğretimine sağladığı katkılar dolayısıyla kendi dönemindeki kadınlardan ayrı bir özelliğe sahip olduğunu vurgulayan Erul, Hz. Muhammed'in vefatından sonra yaşanan olaylarda da aktif rol oynadığına işaret etti.
Erul, Üçüncü halife Hz. Osman'ın isyancılar tarafından şehit edilmesi üzerine Hz. Ali ile Hz. Ayşe'nin "Cemel Vak'ası"nda karşı karşıya geldiğini hatırlatarak, bu olayda Hz. Ayşe'nin deveye binip ardındaki bin erkeğe liderlik yaptığını kaydetti.
Hz. Ali ile Hz. Ayşe'nin olayın başında savaş gibi niyetleri olmadığını ancak yaşanan çarpışmayı Hz. Ali'nin kazandığını aktaran Erul, "Hz. Ali orada bir büyüklük göstermek suretiyle Hz. Ayşe'ye derhal Medine'ye dönmesini ve evinde ilmi faaliyetlerle meşgul olmasını tavsiye etmiştir. Bundan sonra da bu tür siyasi hadiselere karışmamıştır." dedi.
"Yetiştirdiği 200 talebenin dörtte biri kadın"
Erul, Prof. Dr. Nabia Abbott'un Hz. Ayşe ile ilgili yazdığı kitabında, Cemel Vak'ası'na katılan bin erkeğin Hz. Ayşe'nin liderliğine razı olmasını İslam tarihi açısından önemli bir sahne olarak yorumlandığını aktardı.
Hz. Ayşe'nin Cemel Vak'ası'ndan Medine'ye dönünce kendisini ilme adadığını söyleyen Erul, "200 kadar talebesi olmuştur. Bu 200 talebenin dörtte biri bayandır. Tefsir, hadis, fıkıh, akaid, tasavvuf ve siret gibi alanlarda hem talebelerini hem de halkı ve dönemin yöneticilerini hep bilgilendirmiştir. Bütün bu yönleriyle aslında Hz. Ayşe tüm müminlerin bir rol modeli ama özellikle de genç kızlarımızın ve hanımlarımızın en önemli rol modellerindendir" dedi.
"Hadislerin aktarımı ve anlaşılmasında hataları düzeltiyor"
Erul, Hz. Ayşe'nin muhakemesi güçlü olduğu için Hz. Muhammed'den nakledilen hadislerin aktarımı ve anlaşılmasında gördüğü yanlışları ve hataları düzelttiğine dikkati çekerek şöyle devam etti:
"Bu konuda çeşitli kitaplar telif edilmiştir. En geniş kitap Türk asıllı bir alim olan Bedreddin Ez-Zerkeşi'nin 'El İcabe' adlı kitabıdır.
Bu kitabın hem Arapçasını hem de Türkçesini neşretmek nasip oldu. 'Hz. Aişe'nin Sahabeye Yönelttiği Eleştiriler' adıyla Türkçeye çevrilen bu kitapta yer alan rivayetlerde, örneğin bir sahabe kadınla ilgili 'Hz. Peygamber şöyle dedi' diye bir hadis naklediyor ama hadisin baş tarafını kaçırmış, sadece son tarafını nakletmiş. Hz. Ayşe derhal diyor ki 'Allah onu affetsin, hadisin başını duymamış. Allah Resulü öyle demedi böyle dedi.' diyor.
Ebu Hureyre'den gelen bir rivayet var, 'Uğursuzluk 3 şeydedir. Kadında, evde ve atta diyor.' Hz. Ayşe bunu duyar duymaz derhal düzeltme yapıyor. 'Allah Ebu Hureyre'ye rahmet eylesin, bağışlasın. Hadisin başını duymamış. Hz. Peygamber 'Allah Yahudileri kahretsin. Onlar 'Uğursuzluk 3 şeydedir; kadında, evde ve atta' diyor. Eğer Hz. Ayşe'nin müdahalesi, düzeltmesi olmasa Hz. Peygamberin dilinde kadın uğursuz olarak takdim edilecekti. Dolayısıyla hata derhal düzeltiyor."
"Toplumun şikayetlerini halifelere ulaştırdı"
Hz. Ayşe'nin, Hz. Muhammed ile ilgili nakledilen rivayetlerin Kur'an-ı Kerim'e ters düşmesi durumunda ayetler aracılığıyla hatalı rivayeti eleştirdiğini bildiren Erul şu değerlendirmede bulundu:
"Hz. Muhammed'i çok yakından tanıyor. Sünnet birikimi, hadislere vukufiyeti çok iyi. 2 binden fazla hadis nakletmiş. Hadislerdeki yanlış nakilleri de fark ediyor ve derhal 'Allah Resulu öyle demedi, böyle dedi' diye hemen düzeltiyor.
Hz. Ayşe'nin hem bir insan, kız ve eş olarak rol model olduğunu görüyoruz hem de ilim talebelerine ve ilim adamlarına iyi bir rol model olduğunu görüyoruz. Toplumsal gidişatta sıkıntılar varsa gidip halifeleri uyarmıştır.
Toplumun şikayetlerini onlara ulaştırmıştır. Hz. Ayşe'nin evinde oturan bir kadın olmaktan ziyade sosyal ve siyasal konularda aktif rol oynayıp toplumsal konulara müdahil olan bir yapısı vardır.
Bütün bu yönleriyle Hz. Ayşe'nin hayatının, onun bize aktardığı bilgilerin yeniden daha iyi okunması ve anlaşılması gerekir diye düşünüyorum."