Ankara
Toplumu birleştiren ve ortak paydada buluşturan spor, bazıları için sadece bir eğlence aracıyken bazıları içinse büyük bir tutku ve aidiyeti temsil ediyor.
Başta futbol olmak üzere, voleybol ve basketbol gibi çeşitli spor türleri, pek çok ülkede vatandaşların yoğun ilgisiyle karşılaşıyor.
Çoğunlukla coşku ve eğlence ortamı sağlayan spor müsabakaları, zaman zaman taraftarlar arasında şiddet olaylarına da sahne oluyor.
Milyonlarca seyircinin hem ekran başından hem de stadyumlarda takip ettiği bazı maçlar, iki farklı taraftar grubu arasında arbedeyle ya da taraftarların sporculara, sahaya ve hakeme saldırısıyla sonuçlanabiliyor.
Fanatizmin saldırganlığa, Vandalizm'e ve şiddete dönüşen bu hali, "holiganizm" olarak adlandırılıyor.
Sporun en önemli sorunlarından biri olarak değerlendirilen holiganizm, özellikle 1960 ve 70'li yıllarda İngiltere'deki futbol maçlarında yoğunlaştı. Taraftar şiddeti olarak tanımlanan bu olaylar, zamanla toplumsal bir soruna dönüşerek tüm dünyaya yayıldı.
Holiganizmin etkileri sadece spor sahalarıyla sınırlı kalmazken bu tür eylemler, toplumu şiddet kültürüne daha yakın hale getiriyor.
Tarihte bazı holiganizm olayları felaketle sonuçlandı...
İngiltere'de temelleri 1940'lara dayanan holiganizm, 1946'da Bolton Wanderers ve Stoke City takımları arasında yapılan futbol maçında 33 kişinin yaşamına mal olurken 1971'de Ibrox Stadyumu'ndaki Celtic-Rangers maçında da 66 kişi, taraftar şiddeti sonucu öldü.
1973'te Bolton Wanderers ve Blackpool arasında oynanan maçta karşıt taraftarlar arasında çıkan kavgada bıçaklanan 1 kişi hayatını kaybetti.
Milwall ve Luton Town takımları arasında 1985'te oynanan FA Cup maçında yaşanan arbedeler sırasında çıkan yangın, 56 kişinin ölümüyle sonuçlandı. Aynı sene ülkenin önde gelen futbol takımlarından Juventus ile Liverpool arasında oynanan maç öncesinde çıkan taraftar kavgasında 39 kişi ezilerek yaşamını yitirdi.
1989'da FA Cup yarı final maçında çıkan ve "Hillsborough Faciası" olarak anılan şiddet olaylarında 97 taraftar hayatını kaybetti, yüzlerce kişi yaralandı.
Öte yandan, Yunanistan'daki 7 Ağustos 2023'te yapılan maç sırasında çıkan taraftar kavgası da ölümle sonuçlandı.
Başkent Atina'da Yunan takımı AEK ile Hırvatistan'ın Dinamo Zagreb takımı arasında oynanan UEFA Şampiyonlar Ligi 3. eleme turu ilk maçı öncesinde taraftarlar arasında çıkan kavgada 1 kişi aldığı bıçak darbeleri nedeniyle hayatını kaybetti, 6 kişi yaralandı.
"Kulüpler, şiddete yol açan etkenlerden kurtulmak istemiyor"
Kanada'daki Toronto Üniversitesinde görev yapan sosyolog Dr. Öğretim Üyesi Daniel Sailofsky, konuyla ilgili değerlendirmede bulundu.
Sailofsky, ilk olarak İngiltere'deki futbol maçlarında ortaya çıkan ve çoğunlukla Avrupa ile ilişkili bir olgu olarak kavramsallaştırılan holiganizmin tek bir tanımla sınırlandırılamayacağını söyledi.
Aşırı taraftar tepkilerini içeren holiganizmin genellikle taraftarların birbirine uyguladıkları şiddetle ilişkilendirildiğini aktaran Sailofsky, bu şiddetin zaman zaman sahadaki sporculara, antrenörlere, hakemlere ya da bariyerlere ve sahaya yönelik olduğunu belirtti.
Sailofsky, aşırı taraftarlığın çoğu zaman şiddete yol açtığına ancak spor kulüplerinin bu durumdan memnun olduğuna işaret ederek "(Spor kulüpleri) Taraftarların takımlarına mümkün olduğunca bağlı olmalarını istiyorlar. Çünkü takımlarına bağlı, takımlarını önemseyen, takımlarıyla yaşayıp takımlarıyla ölen daha fazla taraftar olduğunda onlar da daha fazla para kazanıyor." dedi.
"Buradaki sorunlardan biri, liglerin ve takımların aşırı taraftarlığı bastırmaya çalışmalarını sağlayacak teşviklerin bulunmaması." diyen Sailofsky, bunun nedenlerinden birinin "şiddete yol açan asıl etkenlerden kurtulmak istenmemesi" olduğunu vurguladı.
Sailofsky, rakip takımlar arasında yapılan maçlarda, holiganizme daha çok ortam oluştuğu değerlendirmesinde bulundu.
Sosyal faktörler holiganizm üzerinde etkili...
Holiganizme yol açan başlıca nedenlerden birinin sosyal faktörler olduğunu belirten Sailofsky, sporun çevresindeki insanlarla iyi ilişkiler kuramayan, kendilerini bulundukları topluma yakın hissetmeyen, yaptıkları işten keyif almayan kişiler için daha anlamlı hale gelebildiğini belirterek "Spor, birçok insanın hayatındaki en önemli şey haline geliyor, sabahları uyanma nedeni oluyor ve bu yüzden insanlarda gerçekten yoğun duygular uyandırıyor." diye konuştu.
Sailofsky, futbol holiganizmi veya herhangi bir spor şiddetiyle ilişkili sorunların, insanların kendilerini topluma "yabancılaşmış" hissetmeleri ve sporun bu anlam boşluğunu doldurması sonucu oluşabildiğini aktararak insanlara spor dışında, bulundukları toplum içinde bağlanabilecekleri bir anlam kazandırılması gerektiğini belirtti.
Holiganizm konusunda yapılması gereken bir diğer değişimin de daha eşitlikçi toplumlar haline gelinmesi olduğunu ifade eden Sailofsky, "İnsanların anlam, topluluk ve tatmine erişebildiği daha eşitlikçi toplumlara ihtiyacımız var." ifadesini kullandı.
Sailofsky, ayrıca, sosyal sınıf ve eğitim seviyesi gibi etkenlerin sporda şiddete neden olup olmadığı konusunda net verilere sahip olunmadığını dile getirdi.
"Holiganizm sadece düşük gelirli veya daha az eğitimli insanların yarattığı bir sorun gibi görünmüyor." diyen Sailofsky, özellikle Kuzey Amerika'daki spor etkinliklerinin oldukça maliyetli olduğunu ve bu etkinliklere seyirci olarak katılan kişilerin toplumun daha yüksek gelirli kesiminden geldiğini söyledi.
Bir kültürel sorun olarak holiganizm...
Sailofsky, holiganizme yol açan başlıca etkenlerden birinin de fazla alkol tüketimi olduğunun altını çizdi.
Kuzey Amerika'da neredeyse her spor kulübünün kumar şirketleriyle birden fazla ortaklık ve sponsorluk anlaşması içinde olduğunu belirten Sailofsky, "Kumar ve alkolün daha fazla şiddet ve daha yüksek duygusal durumlara yol açan sorunlar olduğu düşünülüyorsa takımlar ve ligler bu kuruluşlarla doğrudan ortaklık kurmamalı." değerlendirmesini yaptı.
Maç esnasında stadyumlarda her iki takımın taraftarları için ayrı bölümlerin bulunması ya da alandaki güvenlik önlemlerinin artırılması gibi liglerin ve spor kulüplerinin halihazırda gösterdiği çabaların önemine işaret eden Sailofsky, holiganizmin bu önlemlerle çözülebilecek bir sorundan ziyade "çok daha büyük bir kültürel sorun" olduğunu vurguladı.
Sailofsky, "Sporu, hayatın diğer alanlarından farklı davranabileceğimiz bir yer olarak düşünmemeliyiz." diye konuştu.
"Futbol bir tutku, kimlik ve yaşam biçimidir"
İsminin açıklanmasını istemeyen, sosyal medya platformu Instagram'daki "UltrasSociety" adlı taraftar ve holigan sayfasının yöneticisi de kendisinin belirli bir takımdan ziyade aşırı taraftarlık kavramına odaklı olduğunu belirtti.
Sporun, özellikle de futbolun toplumu bir araya getirdiğini ve fanatik taraftarlarda derin duygular yarattığını belirten yönetici, "Futbol bir spordan çok daha fazlasıdır; bir tutku, kimlik ve yaşam biçimidir." ifadesini kullandı.
Yönetici, fanatizm ve holiganizmin iki farklı kavram olduğunu vurgulayarak fanatizm "adanmışlık, sadakat, atmosfer ve destek yaratmakla" ilgiliyken holiganizmin "şiddet ve çatışma" içerdiğini söyledi.
Holigan eylemleri konusunda medyanın çoğunlukla sorun odaklı olduğu değerlendirmesi yapan yönetici, "ultra fanların" çoğunun ise sorunla değil, tutkuyla ilgilendiğini aktardı.
"Elbette şiddet olayları oluyor ama bunlar holiganizm hareketinin tümünü tanımlamıyor." ifadesini kullanan yönetici, fanatizmin zaman zaman futbolun kendisinden daha önemli hale gelebildiğine işaret ederek "Tutkunun nedeni maç, ancak taraftar hareketi de kendi başına hayat kazanıyor." dedi.
Holiganların sık sık olaylara karıştığını dile getiren yönetici, bunun nedeninin "bela aramak değil, kendi gruplarını savunmak" olduğunu ileri sürdü.
Sayfa yöneticisi, "Ultra fanlar genellikle yanlış anlaşılıyor. Çoğu kişi onları sorun çıkaran kişiler olarak görüyor, ancak aslında onlar destekledikleri kulüp için atmosfer, sadakat ve gelenek yaratan tutkulu taraftarlardır." değerlendirmesini yaptı.
Maç esnasında rakip taraftarlar arasında tansiyonun yükseldiği anlarda yapılması gereken en iyi şeyin sakin kalmak olduğuna dikkati çeken yönetici, "Futbol duygularla doludur ama günün sonunda asıl mesele destektir, kişisel kavgalar değil." diye konuştu.
UltrasSociety'nin yöneticisi, ayrıca taraftar şiddetinin önüne geçilmesi konusunda sporcuların da sorumluluğu olduğunu söyleyerek "Taraftarlarla daha fazla iletişim kurabilir ve işi sadece yetkililere bırakmak yerine saygı kültürünü teşvik edebilirler" dedi.