Tarihi eser kaçakçılığı için New York Times'a 'açık mektup'

Kültür ve Turizm Bakanlığınca, Türkiye'den yurt dışına kaçırılan Kilia tipi idolün, New York'taki ünlü müzayede evi Christie's tarafından bugün satışa sunulacak olması üzerine, New York Times gazetesinde tam sayfa açık mektup yayınlatılarak, tarihi eser kaçakçılığına dikkat çekildi.

AA muhabirinin edindiği bilgilere göre, bir süre önce Kilia tipi idolün satışının durdurularak Türkiye'ye iade edilmesi için hukuki girişimleri başlatan Kültür ve Turizm Bakanlığı, istenen sonucun alınamaması ve eserin bugün satışa sunulacak olması üzerine New York Times gazetesinde, tarihi eser kaçakçılığına dikkati çeken bir "açık mektup" yayınlattı.

New York Times'ın bugünkü sayısında tam sayfa olarak yer alan mektupta, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığının, kayıp eserlerin Anadolu'daki köklerine dönmesine yardımcı olan kurum ve kuruluşlara minnettarlığını sunduğu ifade edildi.

Mektupta, Orfeus Mozaiği'nin son dönemde Türkiye'ye iadesine yönelik Dallas Sanat Müzesi'ne, "Yorgun Herakles" heykelinin de 2011'deki iadesine ilişkin Boston Güzel Sanatlar Müzesi'ne özel olarak, mermer parçaları, antik sikkeler, mermer yazıtlar, amforalar, yazılı kanunlar ile Roma dönemine ait bir at koşum takımı da dahil olmak üzere toplam 4 bin 272 adet kültürel mirasın iadesi için tüm özel koleksiyonculara, müzayede evlerine ve üniversitelere teşekkür edildi.

İadelerdeki iyi niyetin, arkeolojik kayıtların korunması konusunda ülkelerin ve kültürel toplulukların bir arada çalışabileceğini gösterdiğine işaret edilen açık mektupta, şu ifadelere yer verildi:

"Kültürel varlıkların ticareti ve satışı, UNESCO'nun 1970 tarihli evrensel 'Kültür Varlıkların Yasadışı İthal, İhraç ve Mülkiyet Transferinin Önlenmesi ve Yasaklanması Sözleşmesi' ve Türkiye'nin yer altında veya yeni bulunan sanat eserlerinin ihracını yasaklayan 1884 tarihli ulusal 'Antik Yapılar' mevzuatı gibi uluslararası ve ulusal mevzuatlarla düzenlenmektedir.

Kültürel iş birliği ruhu ile bu tür tarihi eserlerin arkeolojik içeriğinin keşfedilmesi için sanat toplulukları ile süregelen iş birliğini sahiplenmekte ve bu tür eserlerin atalarından kalan yerlere dönmesi bağlamında Anadolu'nun antik eserlerinin hali hazırdaki ve gelecekteki koruyucularının Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı ile benzer çalışmalar yapacağına ilişkin iyi niyetimizi korumaktayız."

New York'taki ünlü müzayede evi Christie's tarafından bir ay önce idolün satışa sunulacağı bilgisini alan Bakanlık, bunun üzerine esere yönelik kapsamlı bir araştırma ve inceleme süreci başlatmıştı.

Yapılan incelemelerde Kilia tipi idolün Türkiye kökenli olduğu, Manisa Müzesinde benzer örneklerinin yer aldığı ve eserin yasa dışı yollarla yurt dışına çıkarılmış olduğu ihtimalinin yüksek olduğunun tespit edilmesi üzerine, müzayede evi ile iletişime geçilmişti. Müzayede evinin, Bakanlığın eserin satıştan çekilmesine ve Türkiye'ye iade edilmesine yönelik talebine olumsuz yanıt vermesi üzerine hukuki süreç başlatılmıştı.

Mahkeme, kısa bir süre önce aldığı kararda, eserin müzayedenin bir parçası olarak kalmasına ancak açık arttırmada en yüksek fiyatı veren kişinin 60 gün süresince bu eseri beklemek zorunda olacağına hükmetti. Başka bir ifadeyle müzayede evinin 60 gün boyunca ödeme kabul edemeyecek ve ürünü teslim edemeyecek olması sağlandı.

Alınan kararla müzayede evi, bugün gerçekleştireceği açık arttırmada eser hakkında sözlü olarak, "Bu eser, Türkiye Cumhuriyeti tarafından mülkiyet/hak iddiasına tabidir" duyurusunu yaparak, alıcılara eser üzerinde Türkiye'nin tüm haklarının saklı olduğunu bildirmek zorunda olacak.