Uzlaşma uygulaması neden işlemiyor?

Uzlaşmanın 2010 yılından beri Ceza Muhakemesi Kanunu’nda düzenlenmeyle birlikte artması umulan bir yöntem olduğunu söyleyen İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Bahri Öztürk, Avukatlık Kanunu’nda da bu yöntemin yer aldığını ancak uygulanmadığını söyledi.

Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 253. maddesinde yer alan uzlaşmanın etkili yürütülememe nedenlerini aktaran Prof. Dr. Bahri Öztürk, uzlaşmanın yargı yükünü azaltmak amacıyla getirilen bir sistem olduğunu da ekledi:

“Yargının, savcının, mahkemenin iş yükü azalsın diye getirilen sistem çok basit bir sebeple işlemiyor: Terfi…”

Öztürk, uzlaşmanın ‘iş’ sayılmamasının uygulayıcıların isteksizliğine yol açtığını ifade etti. Yargının iş yükü de göz önüne alınması gerektiğini irdeleyen Öztürk,

“Hakimler Savcılar Yüksek Kurulu’nun uzlaşmayı işten sayması gerekir. Uzlaşmaya ön ayak olması gereken savcıların bu konuda isteksiz davrandığını görüyoruz. Halbuki savcıların bunu teşvik etmesi lazım ki savcının iş yükü azalsın. Mahkemeye iş gitmeyeceği için de mahkemenin iş yükü azalsın, oradan da Yargıtay’a iş gitmeyeceği için de onun da yükü azalsın. Yargıtay’da şu an 1 buçuk milyona yakın dosya var. Bu ortamda adil yargılamayı nasıl temin ederiz? Yerel mahkemelere de gelen işlerin sayısı inanılmaz boyutta” dedi.

Yargının iş yükünü hızlı ve maliyetsiz azaltmak için getirilen uzlaşma uygulamasını aktaran Prof. Dr. Öztürk, uzlaşmaya dâhil edilen bazı suçların bu kapsamdan çıkarılması gerektiğini vurguladı:

“Uzlaşma uygulaması, terfide, atamada yükseltmede işe yaramadığı için işlemiyor. Bu uygulamanın işlememesinin bir diğeri sebebi ise uzlaşma kültürünün olmaması… Bazı suçları bunun dışına çıkarmak lazım, yaralama gibi suçların uzlaşmaya dahil edilmesi mümkün değil. Mal aleyhine işlenen suçlarda uzlaşma uygulanabilir. Uzlaşmayla ilgili listeye bakıldığında hakaret, sövme, basit yaralama suçlarında uzlaşma var”.

Türkiye’de uzlaşmanın mahkemelerde yapılmasının olumsuz etkilerine değinerek uzlaşmanın uygulanmasındaki fiziki şartlara da değinen Öztürk, kolaylık sağlayan yöntem örneklerini dile getirdi:

“Uzlaşmanın yargının dışına çıkarılması gerekiyor. Örneğini Almanya’da gördüğümüz gibi uzlaşmayı sağlayan bazı sivil toplum örgütleri var. Sivil toplum örgütlerinde uzlaşmanın sağlanması için psikolog, sosyal hizmet uzmanı gibi uzmanlar çalışıyor. Bu şekilde yargıyı uğraştırmıyorsunuz, hem de uzlaşacak kişiler için nezih bir ortam oluşturuyorsunuz, bu da uzlaşmayı kolaylaştırıyor. Türkiye’de ise uzlaşma mahkemede yapılıyor, bu da olumlu sonuç vermiyor, uzlaşma oranları düşük durumda…”

Pilot bölge seçilen İzmir Adliyesi’nin Türkiye’de en yüksek başarıya ulaşarak yüzde 38 uzlaşma oranına ulaştıklarını kaydeden Öztürk, uygulamanın henüz gerektiği gibi işlemediğini ifade etti:

“İki başarılı örnekten söz edebiliriz. Pilot bölge seçilen İzmir’de iki kadın savcıya bu görev verildi, savcılar çok titiz çalıştı ve bunun alt yapısını da kurdular. İzmir Adliyesi’nde uzlaşma yüzde 38’e ulaştı ve uzlaşma konusunda en başarılı adliye oldu. Diğer başarılı bir yer ise Tokat… Bu örneklere baktığımızda uzlaşma hiç işlemiyor değil ancak gerektiği gibi işlemiyor. Önemli bir filtre olabilecek bir mekanizma ne yazık ki kendinden beklenen faydayı sağlamıyor. Sadece İzmir ve Tokat da değil, Türkiye genelinde özellikle de İstanbul’da yaygın olması lazım”. Öztürk, “Yeni yasama döneminde yeniden reform çalışmaları başlayacak. Bu reform çalışmaları çerçevesinde alternatif çözüm yollarıyla ilgili önemli işler olacak” diye konuştu.

Uzlaşma, mağdur ve failin, özgür iradeleriyle kabul etmeleri hâlinde, tarafsız bir üçüncü kişinin yardımıyla, suçtan ortaya çıkan sorunların çözümüne aktif olarak katıldıkları bir süreçtir. Uzlaşmada taraflar, mağdurun zararının giderilmesi hususunda bir anlaşmaya varmaya çalışırlar.5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 253. maddesinde uzlaşma düzenlenmiştir. Uzlaşma, sanık ile mağdurun rızası dâhilinde ortak bir kararda anlaşmak üzere uzlaştırmacı eşliğinde gerçekleşir.