Ankara
Dünyada 90 ülkede 370 milyondan fazla yerli insan yaşadığı tahmin ediliyor. Yerleşik bulundukları bölgelerdeki egemen sosyoekonomik ve siyasi sistemlerin gölgesinde kalan yerli halklar, diğerlerinden farklı yaşam tarzları ve topraklarına yapılan müdahaleler sebebiyle yurtlarından göç etmek zorunda kalıyor.
Birleşmiş Milletler (BM), diğer halkların veya devletlerin işgaline uğramadan önce belli coğrafyada yerleşmiş, geleneksel değerlerini, sosyal, kültürel veya siyasal yaşam şekillerini ve geleneksel kurumlarını tam veya kısmen koruyabilmiş toplumları, "Yerli Halk" olarak adlandırıyor.
BM Genel Kurulunun 2007'de, kültür, kimlik, dil, çalışma, sağlık ve eğitim başta olmak üzere birçok alanda yerli halkların bireysel ve toplumsal haklarına ilişkin bir deklarasyonu kabul etmesine rağmen çoğu yerlinin hakları ellerinden alınıyor. Yerliler, dünyanın en handikaplı ve savunmasız toplulukları arasında yer alıyor.
BM Yerli Halklar Çalışma Grubu'nun ilk toplantısını yaptığı 1982 yılında 9 Ağustos, "Uluslararası Dünya Yerli Halklar Günü" olarak ilan edildi. Dünyanın çeşitli ülkelerinde 9 Ağustos Dünya Yerli Halklar Günü vesilesiyle kutlamalar yapılıyor.
Bu yılın teması "Uluslararası Yerli Dilleri"
Yerlilerin kültürlerinin önemli bir parçası olan dillerinin korunması için 2019, "Uluslararası Yerli Dilleri Yılı" olarak belirlendi.
Daha iyi bir hayat, eğitim ve işe sahip olmak için topraklarını terk edip şehir yaşamına adapte olmaya çalışan yerliler, kendi toprakları ve kültürlerine yabancılaşmakla kalmayıp, gittikleri yerlerde kamu hizmetlerine erişimde sıkıntı yaşıyor ve ayrımcılığa maruz kalıyor.
Yerlilerin giderek zorunlu göçe maruz kaldığı mevcut durumda, topraklarından edilmeleri kendi kültürleri ve yaşam biçimlerini de tehlikeye atıyor.
Yerli Halkların Sorunları için Uluslararası Çalışma Grubu'nun (IWGIA) "Yerli Dünyası-2019" raporuna göre, dünya üzerinde 90 ülkeye yayılmış halde 370 milyondan fazla yerli insanın olduğu tahmin ediliyor.
Kendilerine özgü gelenekleri olan yerli halklar, içinde yaşadıkları baskın toplumlardan farklı sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasi özelliklerini koruyorlar.
En çok yerli halk Asya'da
Asya, yaklaşık 290 milyon nüfus ile en fazla yerli halkı barındıran kıta konumunda. Kuzey ve Orta Amerika'da 23,5 milyon kadar yerli bulunurken, Güney Amerika'da yaklaşık 10 milyon yerli yaşıyor.
Kuzey Kanada ve Grönland'da Eskimoların akrabalarının sayısı 115 bin iken, İskandinav yerlilerinin sayısı 50 bin ile 100 bin arasında değişiyor.
Kanada'da ise 1 milyon 400 bin kadar yerli halk bulunuyor ve bunların çoğunluğunu anayasal olarak tanınan Metisler oluşturuyor.
Merkez ve Güney Afrika'daki yerliler ile büyük çoğunluğu Tuareg ve Berberilerden oluşan Afrika yerlilerinin sayılarının ise yaklaşık 45 milyon olduğu tahmin ediliyor.
Pasifik'te 1,5 milyon kadar yerlinin çoğunluğunu Yeni Zelanda ve Avustralya yerli halkları oluşturuyor. Rusya'da ise Kuzey, Sibirya ve Uzak Doğu yerli halklarından oluşan 40 kadar farklı topluluğa ait 260 bin kişi bulunuyor.
Dünya nüfusunun yüzde 5'ini oluşturuyorlar
Orta Doğu'da İsrail kurulmadan önce Necef çölünde yaşayan ve sayıları 90 bin olduğu bilinen yerli Bedevilerin yalnızca yaklaşık 11 bini artık bu ülkede yaşıyor. Mısır ve Ürdün'e göç ettirilen bu yerlilerin ise 700 bin kadar olduğu tahmin ediliyor.
Dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 5'ini oluşturan yerliler, dünyadaki yoksul nüfusun yüzde 15'ine denk geliyor.
İnsanlığın ortak kültürel mirasının çeşitlilik bakımından en zengin özelliklerine sahip yerli halklar, dünya genelinde 5 bin farklı kültürü temsil ediyor ve 4 bin civarında farklı dil konuşuyor.
Kaynak: AA