Narkotik asılılığı olan insanlara psixoloq dəstəyi necə olmalıdır?

Narkotik asılılığı insanların həyatını ciddi şəkildə təsir edən və həm fiziki, həm də psixoloji olaraq bir çox çətinliklərə yol açan bir vəziyyətdir. Bu vəziyyətin müalicəsində yalnız tibbi müdaxilələr deyil, həm də psixoloji terapiyalar önəmli rol oynayır. Psixoterapiya, asılılıqla mübarizədə fərdlərin daxili dünyasını, davranışlarını və düşüncə tərzlərini dəyişdirmək üçün tətbiq olunur. Psixoloqlar narkotik asılılığı ilə mübarizə aparan şəxslərə bir sıra terapiya üsulları tətbiq edə bilərlər. Bunlar arasında CBT ən çox istifadə edilən və ən təsirli olan metodlardan biridir.

Narkotik maddələrə asılılıq, insanın həyatının müxtəlif sahələrini – sosial əlaqələrdən tutmuş şəxsi sağlamlığa qədər geniş təsirlər yaradır. Bu asılılıq yalnız fiziki ehtiyacla əlaqəli deyil, həm də psixoloji bir vəziyyətdir. İnsanlar narkotik maddələri istifadə edərkən əvvəlcə müəyyən bir rahatlıq və ya sevinc hissi yaşasalar da, zamanla bu maddələrə olan ehtiyac fiziki və psixoloji asılılığa çevrilir. Bu zaman insanın düşüncə tərzi və davranışları, narkotik maddə istifadəsi ilə əlaqəli olaraq dəyişir. Bu vəziyyətdə yalnız psixoloji terapiya asılılığın aradan qaldırılması üçün əhəmiyyətli bir addım olaraq çıxış edir.

Narkotik asılılığı ilə mübarizə aparan şəxslər üçün bir çox psixoloji terapiya üsulları mövcuddur. Bunlar arasında ən geniş yayılmış və təsirli olanları aşağıdakılardır:

Motivasiya artırma terapiyası: Bu metod, asılılıq yaşayan şəxsin müalicə prosesinə motivasiyasını artırmağa yönəlir. Şəxs, öz müalicə istəyini hiss edərək asılılıqdan çıxmağa yönəldilir.

Davranışçı terapiya: Bu terapiya, asılılıqla əlaqəli olan davranışları dəyişdirməyə yönəlir. Şəxs, maddəyə olan ehtiyacını qarşılayacaq başqa davranışlar öyrənir.

CBT ən uğurlu variantlardan biri: CBT, narkotik asılılığı ilə mübarizədə ən çox tətbiq olunan və elmi cəhətdən də ən çox təsdiq edilən terapiya metodudur. Bu metod, fərdlərin düşüncə və davranışlarının bir-biri ilə əlaqəli olduğunu nəzərə alaraq, onların mənfi düşüncə tərzlərini dəyişdirir və daha müsbət davranışlar inkişaf etdirmələrinə kömək edir.

CBT terapiyasının narkotik asılılığı ilə mübarizədə tətbiqi, bir çox faydalı nəticələrə yol açır. Bu metod, asılılıqla əlaqəli olan düşüncə və davranışları dərk etmək və dəyişdirmək üçün güclü bir yanaşma təklif edir. CBT-nin narkotik asılılığının müalicəsindəki əsas faydalarını aşağıdakı şəkildə sıralaya bilərik:

Mənfi düşüncələrin dəyişdirilməsi: Narkotik asılılığı olan şəxslər tez-tez “Mən buna məhkumam” və ya “Mən heç vaxt buradan çıxa bilməyəcəyəm” kimi mənfi düşüncələrə sahib olurlar. CBT, bu mənfi düşüncələri müəyyən edib, onları daha real və müsbət düşüncə tərzlərinə çevirməyə çalışır. Şəxs öz düşüncə formasını dəyişdirərək, narkotik maddələrə olan ehtiyacını azaldır.

Davranış dəyişiklikləri: CBT, asılılığın davranışsal aspektlərini də hədəf alır. Narkotik maddələrə olan ehtiyac, bəzən müəyyən vəziyyətlərdə və ya duyğusal vəziyyətlərdə tətiklənir. CBT, bu vəziyyətlərə daha sağlam reaksiya verməyi öyrədir. Məsələn, şəxsin narkotik istifadə etməyə səbəb olan stress və ya narahatlıq hissini daha uyğun şəkildə idarə etməsini təmin edir.

Qoruyucu bacarıqların inkişafı: CBT, asılılıqla mübarizə aparan şəxslərə həyatın çətinlikləri ilə baş etmə bacarıqları qazandırır. Şəxs, müalicə prosesində daha çox özünə inam və özünü idarə etmə bacarıqları inkişaf etdirir. Bu bacarıqlar, asılılıqdan qorunmaq üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Stimulların idarə edilməsi: Narkotik maddələrə asılılığın ən böyük çətinliklərindən biri, istifadə üçün stimulların (yəni, mühit, insanlar, təcrübələr) qarşısını almaqdır. CBT, şəxsin bu stimulları tanımasına və onlara necə reaksiya verəcəyinə dair strategiyalar inkişaf etdirməsinə kömək edir. Bu, istifadə ehtimalını azaldır və şəxsin daha sağlam seçimlər etməsinə imkan verir.

Davamlı dəstək və təkrarlanan təlim: CBT, dərhal dəyişikliklər yaratmaqla yanaşı, davamlı dəstək və təkrarlanan təlimləri də önə çıxarır. Şəxslər, terapiya müddətində öyrəndikləri bacarıqları gündəlik həyatlarına tətbiq etməyi və yeni vərdişlər inkişaf etdirməyi öyrənirlər.

Narkotik asılılığı müalicə olunması çətin bir vəziyyət olsa da, psixoloji terapiya üsulları bu mübarizədə çox mühüm rol oynayır. Bilişsel davranışçı terapiya (CBT) metodu, bu sahədə ən təsirli və elmi olaraq sübuta yetirilmiş yanaşmalardan biridir. CBT, asılılıqla mübarizə aparan şəxslərə mənfi düşüncə və davranışları dəyişdirmək, sağlam davranışlar inkişaf etdirmək və narkotik maddələrə olan ehtiyacı azaltmaq üçün təsirli bir yol təklif edir. Bu terapiya üsulu, asılılıq müalicəsinin bir hissəsi olaraq, şəxsə yalnız maddə istifadəsindən qurtulmağa deyil, həm də həyatını daha sağlam və mənalı bir şəkildə qurmağa kömək edir.

-PRİM – “Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzi”nin direktoru-

-Psixoloqla əlaqə saxlamaq istəyənlər Bakı şəhəri, Zahid Xəlilov 48A, Elmlər m/st yaxınlığında yerləşən “PRİM” Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzinə müraciət edə və ya 050 777 80 04 mobil nömrsi ilə birbaşa Almara Ağaqızı ilə əlaqə saxlaya bilərlər. Həmçinin almara.melikova.aga qizi instagram səhifəsi vasitəsi ilə də Almara xanımla kontakt yarada bilərlər-