Bir önceki yazımda, Amerika çıkarları için CIA’in hizmetinde çalışan ajan profilini çizmeye uğraştım. Sanmayın bazı cemaatler, ABD yörüngesinin dışında kalabildiler? Neredeeee?
2. Paylaşım Savaşı sonrası iki kutuplu dünya konseptine uygun şekilde, dinsizlik cereyanına karşı Ehli Kitap ile müşterekte buluşmayı öne sürdüler. Bu konuda Said Nursi soğuk savaş konseptine göre dindar kesimin zihniyetini yeni sürece adapte eden şu açıklamalarda bulundu :
"Ahir zamanda Hazret-i İsa (as) gelecek, Şeriat-ı Muhammediye ile amel edecek." mealindeki hadisin sırrı şudur ki: Ahir zamanda felsefe-i tabiiyenin (tabiat felsefesi) verdiği cereyan-ı küfriye (inkarcı hareket) ve inkar-ı uluhiyete (Allah'ı inkar) karşı İsevilik dini tasaffi ederek (arınarak) ve hurafattan tecerrüd edip (hurafelerden temizlenip) İslamiyete inkılab edeceği bir sırada, nasıl ki İsevilik şahs-ı manevisi, vahy-i semavi kılıncıyla o müdhiş dinsizliğin şahs-ı manevisini öldürür; öyle de Hazret-i İsa, İsevilik şahs-ı manevisini temsil ederek, dinsizliğin şahs-ı manevisini temsil eden Deccal'ı öldürür... yani inkar-ı uluhiyet fikrini öldürecek." (Mektubat, s. 6)
Sözde kendisine Risalei Nur külliyatını referans alan FETÖ Yapılanması, “Dinlerarası Diyalog, İbrahimi Dinler” başlığı altında, Katolik ve Protestan Kiliseleri ile ortak faaliyet yürüttüler.
Neredeyse sağdan soldan yüzlerce ismin Amerika sevdası ile yanıp tutuşması bu zeminde gerçekleşti. Sağcılar Sovyetolog oldu solcular ise batı tandaslı sosyalist akımlara kucak açtılar. Moskova Merkezli Türkiye Komunist Partisinin borazanı oldular.
İstanbul'da birkaç Amerikalı…
Protestan misyoner teşkilatı ABCFM American Board of Commissioners for Foreign Missions-Amerikan Yabancı Misyon Örgütü'nün yönlendirmesiyle Türk toprakları adeta misyoner istilasına uğradı. Önce İzmir’den girdiler sonra İstanbul'a yerleştiler. Ticari ilişkileri ile gerçek amaçlarını perdelediler.
Amerikalı eğitimci Dr. Cyrus Hamlin tarafından başlatılan girişime, Christopher Rhinelander Robert adlı New York’lu bir iş adamının verdiği destek sonucu, Robert Kolej, ABD sınırları dışında kurulmuş olan en eski Amerikan eğitim kurumu olarak karşımıza çıkar.
16 Eylül 1863 yılında erkek öğrenciler için Bebek’te kurulan okulu, 1871 tarihinde kız öğrencilere eğitim veren Gedikpaşa’daki Amerikan Kız Koleji takip etti. Özellikle Rum ve Ermeni cemaatlerinden devşirilen öğrenciler arasına Müslüman unsurların çocukları da karıştılar.
ABD’nin Türkiye ile diplomatik etkileşimi, Türkiye’nin Osmanlı İmparatorluğu olarak bilindiği günlere dayanıyor. 1831’de diplomatik ilişkilerin kurulması ile başlayan süreç, uzun bir aradan sonra Amerikan Sefarethanesinin 18 Haziran 1906’da Büyükelçilik mertebesine yükseltilmesi ile sürdürüldü. John G. A. Leishman, 2. Abdulhamid’e 5 Ekim 1906 tarihinde Büyükelçi sıfatıyla “güven mektubu” sundu.
Leishman, Türkiye'de görev yaptığı sırada misyoner Miss Ellen Stone'un güvenli bir şekilde serbest bırakılmasında ve ABD Büyükelçiliği olarak hizmet verecek ilk denizaşırı mülkün, Palazzo Corpi'nin satın alınmasında etkili oldu.
1870’lerde Cenevizli gemi imalatçısı Ignazio Corpi’nin Beyoğlu’nda kendisi için İtalyan mimarlara tasarlattığı ve ölümünden sonra ABD Sefareti tarafından kiralanan Palazzo Corpi’nin satın alınması için Kongre’yi 1907’de ikna etmişti.
Abdülhamid döneminde İstanbul’da ABD sefiri yahut maslahatgüzarı olarak görev yapan Horace Maynard, James Longstreet, Lewis Wallace, Samuel S. Cox, Oscar S. Straus, Solomon Hirsch, David P. Thompson, Alexander W. Terrell, James Burrill Angell, Oscar S. Straus, John G. A. Leishman Yıldız Sarayı’nın bir numaralı misafirleri haline gelmiş, onurlarına Yıldız’da yemekler verilmiş, her biri Yıldız Tiyatrosu’nun her daim özel davetlileri olmuşlardı.
Bu sefir yahut maslahatgüzarlar arasında Lewis Wallace, Alexander W. Terrell ve John G. A. Leishman’ın Sultan Abdülhamid nezdinde özel bir yeri ve önemi vardı.
Leishman, Türk ülkesindeki Amerikan vatandaşları ve okulları için yaptığı müzakerelerde diplomatik inceliği ve maharetiyle tanındı. Ofisi 1906'da Olağanüstü Büyükelçi ve Tam Yetkili Temsilci rütbesine yükseldi. John GA Leishman (5 Ekim 1906 - 10 Haziran 1909), Oscar S. Straus (4 Ekim 1909 – 3 Eylül 1910), William Woodville Rockhill (28 Ağustos 1911 - 20 Kasım 1913), Henry Morgenthau, Sr. (11 Aralık 1913 – 1 Şubat 1916, Abram I. Elkus (2 Ekim 1916 – 20 Nisan 1917) arasında görev yaptılar.
İki ülke ABD’nin 20 Nisan 1917’de 1. Dünya Savaşı’na girişine dek diplomatik bir ilişki yürütmüştü. 1. Dünya Savaşı’nın ardından Osmanlı İmparatorluğu yıkılıp, yerine modern Türkiye devleti kurulunca Amerika Birleşik Devletleri gecikmeli olarak 1927’de ilişkilerini yeniden kurdu.
ABD Türkiye Büyükelçiliği açılışı ile Mustafa Kemal Atatürk'ün “Gençliğe Hitabe”sine dikkat edin!..
Cumhuriyet’in kurucu lideri Mustafa Kemal Atatürk’ün; Amerikalıların Türkiye ile diplomatik ilişkilerini yeniden başlatması üzerine neredeyse aynı tarihlerde Türk Gençliğine seslenişi, kimin dikkatini çekiyor Allahaşkına?
20 Ekim 1927’de Mustafa Kemal Atatürk’ün Gençliğe Hitabe'sinde belirttiği, “İstiklâl ve Cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler.” gerçeği, hangi kör göze parmaktı, hiç düşündünüz mü?
Osmanlı İmparatorluğu döneminde ABD İstanbul Büyükelçiliği, Cumhuriyetin ilanından sonra ABD İstanbul Başkonsolosluğu'nda gayri resmi görevli Türkolog John Kingsley Bırge'ın(1888-1952) aile kökleri İzmir Ödemiş Birgi'ye uzanıyor.
“Birge” soyadını kullanmasında 1914’te İzmir’deki Amerikan misyonlarında çalışması ile bağlantısı var. Amerika Birleşik Devletleri’nde Connecticut’ın Bristol şehrinde dünyaya geldi. Yüksek öğrenimini gördüğü Yale Üniversitesi’nden 1909’da mezun olduktan sonra Connecticut’ta Hartford Teoloji Semineri’ne devam ederek buradan da 1913’te diploma aldı.
1914’te İzmir’deki Amerikan misyoner teşkilâtında göreve girdi. 1923’te yurduna döndü, fakat 1927’de yeniden Türkiye’ye gelerek kısa süreler için Amerika Birleşik Devletleri’ne gidip gelmeleri hariç ölümüne kadar burada yaşadı.
Birge, Türkiye’deki Amerikan misyoner kuruluşu olan Kitâb-ı Mukaddes Şirketi’nde (Bible House) ve bazı kültür kurumlarında öğretim görevlisi, öğretmen ve danışman olarak çalıştı; on yıl kadar da Yakındoğu Amerikan misyoner kuruluşlarının idare heyeti sekreterliğini yürüttü.
Bir taraftan da Washington’daki Library of Congress ile diğer bazı büyük Amerikan kütüphanelerine Türkçe yazma ve basma kitaplar alımında danışmanlık yaptı.
2. Dünya Savaşı sırasında 1943-1944 yıllarında ve savaştan sonra 1947-1948’de Princeton Üniversitesi’nde ders verdi. International Society for Oriental Research /Milletlerarası Doğu Araştırmaları Cemiyeti’nin kurucularından oldu ve cemiyetin Leiden’de yayımladığı Oriens adlı derginin idare heyetinde görev aldı.
14 Ağustos 1952’de Rumelihisarı’ndaki evinde öldü. Ölümünden sonra günlük bir gazetede kendisiyle ilgili bir makalede kaydedildiği gibi J. K. Birge, Amerikan misyoner teşkilâtının temsilcisi olarak Türkiye’ye gönderildiği ve kuruluş gayesi temsil ettiği hristiyan mezhebine adam kazanmak olan Bible House’da görev aldığı halde, av arayan bir avcı gibi misyonerlik etmeyi doğru bulmamış, kurumunun faaliyetlerini yalnız Kültür hareketlerine göre ayarlamıştır.
John Kingsley Bırge’ın Türkiye’de bilgilerini paylaştığı en yakın arkadaşı kimdi dersiniz? ABD İstanbul Büyükelçiliğinde ilk zamanlarda santral memuresi olarak göreve başlayan, Beyoğlu nüfusuna kayıtlı, Bolşevik ihtilali sürecinde 1917 Rus İhtilali sırasında ailesiyle birlikte Rusya'dan gelmiş, İstanbul'a yerleştikten sonra 1928'de mensup oldukları Musevi dininden Protestanlığa geçmiş Bertha /Betty Carp, John Kingsley Bırge'ın en yakın arkadaşı olmuştu.
ABD istihbaratının İstanbul istasyon şefleri…
İstasyon Şefi, yabancı bir ülkede bulunan ve o ülkedeki tüm CIA operasyonlarını yöneten, KGB Rezident'ine eşdeğer olan, en üst düzey ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı yetkilisidir. İstasyon şefi, yabancı bir ülkede bulunan Ulusal İstihbarat Direktörlüğü Ofisini (ODNI) temsil eden kıdemli bir ABD istihbarat subayıdır.
İstasyon şefinin kimliği, bulunduğu ülkedeki hükümete resmî olarak beyan edilebilir ("beyan edilen statü") veya saklı tutulabilir ("beyan edilmemiş statü"). Emekli olduktan sonra bile, eski istasyon şeflerinin özgeçmişlerinde bu konumda görev aldıklarını belirtmelerine ve içinde bulundukları faaliyetleri anlatmalarına izin verilmez.
ABD'nin İstanbul Başkonsolosluğu'nda görevli, 15 Temmuz 2016'daki darbe girişiminin ardından, ABD diplomatik misyonlarında görev yapan üç isimden birisi olan Metin Topuz, Eylül 2017'de gözaltına alınmış ve aynı yılın Ekim ayında da tutuklanmıştı.
ABD Başkonsolosluğu'nda ülkenin uyuşturucu ile mücadeleden sorumlu güvenlik birimi Drug Enforcement Administration – Office of National Security Intelligence/ Uyuşturucuyla Mücadele İdaresi – Ulusal Güvenlik İstihbarat Dairesi DEA'nın, Emniyet Müdürlüğü'nün narkotik birimleriyle arasındaki teması sağlayan irtibat memuru olarak görev yapıyordu.
ABD CIA Türkiye Masası İstasyon Şefleri…
Liste aslında oldukça uzun. John Kingsley Bırge''den Betty - Bertha Carp’a, Ruzi Nazar, Duane Rumsfeld Clarridge, Paul Henze, Graham Fuller, askerliğini Türkiye’de yapan İstanbul doğumlu musevi asıllı Henri J. Barkey, Nelson Letski yolu İstanbul CIA istasyon şefliğine düşenlerden.
Türk Yahudisi Rifat N. Bali’nin, hakkında kitap hazırladığı CIA’nın Betty Teyze’sinden söz edelim. İstanbul'da doğan Miss Carp, orada büyüdü ve Viyana ve Londra'da okullara gitti. ABD Devlet kurumlarında çalıştı, bu ülkede beş yıl kaldıktan sonra 1947'de Amerika Birleşik Devletleri vatandaşı oldu.
Betty Carp ismini taşıyan ABD’de ölen bir akrabası
1947'de İstanbul'a dönerek kariyerinin geri kalanında siyasi subay ateşe oldu. Resmi ve gayri resmi İstanbul ile ilk elden tanışması, onu paha biçilmez bir kaynak ve muhtemelen sonraki yıllarda şehrin en tanınmış Amerikalısı yaptı.
ABD gizli servisi İstanbul'da, Office of Strategic Services OSS/Amerikan Stratejik Hizmetler Bürosu adı altında Başkonsolosluk bünyesinde faaliyet göstermekteydi.
Mustafa Kemal Atatürk’ün ölümünden bir yıl sonra 1939'da ABD'nin Türkiye'de bir büyükelçisi, 3 diplomat, 2 askeri ataşesi vardı ve ABD İstihbari faaliyetlerini 2 askeri ateşe üzerinden yönetiyordu. Haber alma birimlerini bu şekilde organize ediyordu. OSS'nin kurucusu CIA'nın ilk başkanı Alan Dulles'in kafasındaki plan İstanbul'da küçük CIA'yı kurmaktı.
Bunun için de ABD Konsolosluğunda o yıllarda santral memuresi olarak görev yapan asıl adı Bertha olan Betty Carp'ı gözüne kestirmişti. Betty Carp kariyerine oldukça erken bir yaşta, 16 yaşındayken, 1914'te ABD'nin Osmanlı büyükelçisi, Alman asıllı Bavyeralı Yahudi bir aileden gelen Henry Morgenthau tarafından İstanbul'daki Amerikan Büyükelçiliği'ne santral memuresi olarak işe alınmıştı.
Betty Carp'ı ABD İstanbul Büyükelçisi Henry Morgenthau'a Türk Ermenisi olan Arshag K. Schmavonian tavsiye etmişti.
Henry Morgenthau, 27 Kasım 1913'de İstanbul'a gelmiş, Çanakkale Harbi zamanında 26 ay süreyle görev yapıp, 1916'da İstanbul’dan ayrılmıştı. Henry Morgenthau, tehcir sırasında ABD Başkanı'na bir telgraf çekmiş ve Ermenilerin soykırıma uğradığını iddia etmişti.
-Betty Carp, 1939-
Betty Carp, Alan Dulles'in bir dönem dışişleri memuru olarak İstanbul’da görev yaptığı sırada dikkatini çekmişti. Ki Alan Dulles, Bertha /Betty'i, 1919 -1921'de İstanbul'daki ABD Büyükelçiliği'ndeyken tanıma fırsatını bulmuştu.
1898 istanbul doğumlu Macar asıllı Betty Carp'ın zekâsına ve iş bitiriciliğine hayran olan Alan Dulles, Beety Carp'ı 9 Ocak 1942 tarihinde ABD'ye çağırıp, burada üstün donanımlı istihbarı eğitimine aldırdı. Yahudi dönmesi Protestan Betty Carp, CIA kurucu başkanı Allen Dulles'in sevgilisiydi, evli ve üç çocuk babası CIA başkanıyla fırtınalı bir aşk yaşıyorlardı. Dulles'ın bazıları CIA'deki görev süresi de dahil olmak üzere "en az yüz" evlilik dışı ilişki yaşadığı kayıtlara geçmişti.
Betty Carp, ABD'den döndüğünde OSS'yi İstanbul'da faaliyete başlatır. İki yıl sonra 1 büyükelçisi, 3 diplomat, 2 askeri ataşesi olan ABD'nin 1 büyükelçi, 11 diplomat, 21 sekreter ve büyük bir askeri birim olarak istihbarı faaliyeti genişler.
Hacer isimli yaşlı hizmetçisiyle birlikte yaşayan Betty Crap, 84 yaşında İstanbul'da 1973 yılında ölür. -Protestan Mezarlığı Amerikan Bölümündeki Definler Feriköy-İstanbul, Türkiye CARP, Bertha (Betty) Amerikan Konsolosluğu çalışanı d 1895 d 1974 İstanbul-
Gümüşsuyu'ndaki apartman dairesini Dewey Maroni kod adını kullanan CIA İstanbul istasyon şefi Duane Rumsfeld Clarridge’e kiralamıştı. CIA'nın kontrterör merkezi başkanıyken emekli olan Duane Clarridge, 1968-1973 yıllan arasında CIA Türkiye istasyon şefiydi. Anılarını “Bütün Mevsimlerin Casusu” adlı kitabında topladı.
CIA casusu Ruzi Nazar çakma Türk Milliyetçisi Enver Altaylı ile MİT eski personeli Mehmet Eymür'ün yakın dostu Duane Rumsfeld Clarridge İstanbul'a gelişini şöyle yazıyordu:
"Haziran 1968'de istanbul'a indik. Aynı gün bir yemeğe davetliydik. Ailen Dulles'in eski sevgilisi olan Betty Carp'ın Dolmabahçe açıklarına bakan evinde öğle yemeği yedik.
Manzaranın keyfini çıkarıp, 6. Filo askerinin kıyıya taşınmasını seyrediyorduk. Askerler Dolmabahçe Sarayı'nın önünde şehir turuna çıkmak için otobüs bekliyordu.
Aniden kalabalık bir öğrenci grubu stadyumu geçip aşağıya doğru aktı. Amerikan aleyhtarı sloganlar atıyor, denizci askerlere saldırıyorlardı. Betry'nin apartmanından Amerikan askerlerinin Boğaziçi'nin gri sularına atılmasını çaresizlikle seyrettik. Bu benim CIA kariyerimde terörizmle ilk karşılaşmamdır."
Rifat N. Bali'nin yazdığı "The Best Known American in Turkey: Betty Carp" kitabı, "Türkiye'nin en tanınmış Amerikalısı" olarak nam salmış ufak tefek bir hanımefendi olan 1898 doğumlu Macar asıllı santral memuresi Betty Carp'ın hayatını konu alıyor.
Kitapta anlatılanlara göre Betty Carp, kariyerine 1914 yılında, o zamanki Amerikan Büyükelçisi Henry Morgenthau tarafından tutulan İstanbul'daki Amerikan Büyükelçiliği'nde telefoncu ve daktilo memuresi /sekreter olarak başladı.
50 yıl Ataşe ve Siyasi Subay olarak çalıştıktan sonra 1964 yılında emekli oldu. 2. Dünya Savaşı yıllarında, 1921-1922 yıllarında Konstantinopolis'teki görevi sırasında tanıştığı ve hayran olduğu Allen W. Dulles ile CIA'in öncüsü olan Stratejik Hizmetler Ofisi'nde çalıştı.
Betty Carp ayrıca hayır işlerine ve İstanbul'daki Amerikan Hastanesine de derinden dahil oldu ve burada Hastane için para toplayarak katkıda bulundu. Beyoğlu nüfusuna kayıtlı Betty Carp, 1917 Rus İhtilali sırasında ailesiyle birlikte Rusya'dan gelmiş, İstanbul'a yerleştikten sonra 1928'de mensup oldukları Musevi dininden Protestanlığa geçmiş, hiç evlenmemişti.
Betty Carp, 16 yaşından beri Amerikalılarla çalışıyordu. İngilizce, Fransızca, İtalyanca, Almanca, Rumca ve Türkçe biliyordu. İstanbul ve Ankara'nın önde gelen isimleriyle dosttu. İlişkilerine bakınca, aslında o çoktan santral memuresi konumunu aşmıştı.
MAH Başkanı, Betty ile dosttu!..
Beyoğlu İstiklal Caddesi'nde "Savaş Enformasyon Bürosu" açıldı. Burada yirmi Amerikalı ve yüzü aşkın yerel muhbir çalışıyordu. Betty Carp'ın yıllar içinde oluşturduğu çevresi, Amerikalıların hayli işini kolaylaştırdı.
Örneğin: OSS, dönemin Türk gizli servisinin (MAH) başkanına "Aunt Jane" (Jane Teyze) adını vermişti ve "teyze"den, özellikle Bulgaristan konusunda, çok istihbarat alıyordu.."
“Jane Teyze", MAH'ın 1941-1953 arasındaki başkanı Naci Perkel'di. 1 Ağustos 1941 tarihinde Millî Emniyet Hizmeti Reisliğine atandı, 3 Eylül 1953 tarihine kadar bu görevi sürdürdü. 13 Ekim 1953 tarihinde Bağdat Büyükelçiliğine atandı. 1954 yılında yaş haddinden emekli oldu.
Kimbilir daha teşkilatta ne teyzeler ne halalar vardı? Merak ediyorum, Amerikalılar, Mehmet Eymür ve onun izini süren CIA paydaşlarına ne isimler veriyor?
.
Ömür Çelikdönmez, dikGAZETE.com
Seçilmiş kaynakça
https://tr.usembassy.gov/tr/our-relationship-tr/policy-history-tr/io-tr/
https://stringfixer.com/tr/John_George_Alexander_Leishman
https://www.hurriyet.com.tr/gundem/buyukelci-poker-den-kazanmis-4736893
https://sorularlaislamiyet.com/bediuzzaman-kufru-kisimlara-ayiriyor-mu
https://website.robcol.k12.tr/tr/rc-hakkinda/tarihimiz
https://www.superhaber.tv/sultan-ii-abdulhamidin-amerikasi-makale-136449
https://forumusa.com/abd/sultan-abdulhamidin-baskan-roosevelte-hediyesi-ve-abddeki-son-elcisi-mehmed-ali-bey/
https://www.librakitap.com.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=174:the-best-known-american-in-turkey-betty-carp&catid=10&Itemid=105
https://www.myheritage.com.tr/names/betty_carp
https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-53000458.amp
https://www.whosdatedwho.com/dating/chico-marx-and-betty-carp
https://www.soykirim-iddialari-ve-gercekler.com/detay/arshag-k-schmavonian
https://mikemcclaughry.wordpress.com/virginias-research/oss-turkey/clover-dulles-and-betty-carp-1942/
https://www.findagrave.com/memorial/198397714/betty-carp
https://levantineheritage.com/note85.htm
https://ajlpublishing.org › article › Downloads/505-Article%20Text-493-1-10-20200228.pdfİstanbul's Jewish Bookstores: Monuments to a Bygone Era
https://www.afsa.org/sites/default/files/fsj-1965-07-july_0.pdf
https://mikemcclaughry.wordpress.com/virginias-research/archibald-voke-walker/
https://www.nytimes.com/1974/06/14/archives/bertha-carp-88-an-officer-of-us-consulate-in-istanbul.html
https://www.diad.gov.tr/diad/yillik/yillik-1959.pdf
https://k.ogren-sen.com/dogru/9414/index.html?page=9
https://www.hurriyet.com.tr/osmanli-istihbarat-teskilati-ingiliz-elcisinin-israriyla-kuruldu-6102121
https://www.sozcu.com.tr/2017/yazarlar/yilmaz-ozdil/tbmm-baskani-2092222/
https://www.yenicaggazetesi.com.tr/-178243h.htm
https://www.hurhaber.com/cia-i-kuran-kadin-betty-carp-yazi-198903.html