‘Kan Bağışı Hayat Kurtarır’ın zorluğu!
Bu yazının uzun olmasının sebebi; “Kan Bağışçısı Kayıt Formu”nda 41 soru soran Kızılay’dır.
Yaklaşık 50 yaşlarında, saçlarını siyaha boyamış hatta başının arka tarafındaki kelliği de siyahla kapatmaya çalışmış; elinde 90’lı yıllarda çok kullanılan ve sapı bileğe geçirilen ya da koltuk altına sıkıştırılan çantası; gençlik özentili bıçkın tavırlarıyla Kızılay kan merkezinde, kan bağışı için aldığı formu doldurmak yerine; görevli genç kızla tartışan ve ihtiyarlığının gençliğini yaşayan afili herifi görünce aklıma geldi!..
Askerde, er-erbaş duruma göre subaylardan emir komuta zinciri içerisinde kan alınır. Bulunduğunuz ilin bir hastanesinden gelen doktor ve hemşireler sizin kilonuza, ıvır zıvırınıza bakmaz; kanınızı alır, giderlerdi bizim zamanımızda!..
Bu durumu tasvip etmediğim hatta protesto ettiğim için ömrümün son on yılına kadar bir damla kan vermiş değildim! Fakat son on yıldır ilk kan verdiğim ilde, kendi rızamla kan veriyorum hem de o ile giderek!..
Bu ayın başında yukarıda bahsettiğim 50’li yaşlardaki kişiyi görünce, bu kan bağışı formuyla ilgili daha önce içimden söylediğim sözlerin dışa vurulması gerektiğini gördüm…
Bu bıçkın arkadaş, elindeki formu görüp itiraz ediyor; “Böyle şey mi olur, kan vermesinler diye mi bunları yazdırıyorsunuz?” diyerek…
Genç kız, “Herkes dolduruyor!” diye cevap veriyor. Form doldurma; masa sandalye olan ve kan vereceklerin aynı yerde bulunduğu bölge olduğu için sesler rahatlıkla duyuluyor!
Kızla tartışmaya devam ediyor ve bir taraftan da sağa-sola gidip geliyor…
Birisi, “Kan vereceksen dolduracaksın hemşerim! Buraya yeni geliyorsun galiba?!” deyince, bıçkın hiddetleniyor ve “Sen benim ne kadar kan verdiğimi bilmeden konuşuyorsun… Kes sesini!.. Ben 30 kere kan verdim!” diyor. Fakat bilmiyor ki; Kızılay’ın bilgisayarında kaç defa kan verdiğini hemen tespit edecekler!..
Ayakta dolanırken hangi arada yazdı bilmiyorum; formu görevli genç kıza verdi!
Yeniden tartışmaya başladılar… Sadece adını-soyadını yazmış!.. Tartışma uzayınca genç kız, kan alma yerinden tecrübeli bir ablasını çağırdı ve ablası, bıçkın ve afilinin kimliğini alıp, form doldurmasına yardım etmeden önce bilgisayardan baktı ve “Siz ilk defa kan vereceğiniz için bilmiyorsunuz, bilmediğiniz içinde formu dolduramamışsınız” dedi.
Afili de tık yok!..
Hadi hep birlikte; ‘KAN BAĞIŞÇISI KAYIT FORMU’ yazan, tam ölçü olmasa da 30x21 ebadında ve ikiye katlanmış; normal sayfa olarak sayarsanız, 4 sayfalık bu forma bakalım önce…
İlk sayfa: Adı, soyadı, baba adı, anne (ana değil) adı, kan grubu, doğum tarihi, mesleği, adres, mahalle, cadde, sokak, site, no, ilçe, il, doğum yeri, il, ilçe, nüfusa kayıtlı olduğu il, ilçe, cinsiyet, erkek, kadın, medeni hali, evli, bekar, eğitim, yok, ilkokul, orta, lise, ön lisans, lisans, y. lisans, ev tel no, iş tel no, cep tel no, faks no, e-mail…
Birinci sayfada, sizi ilgilendiren, bazısını yazmanız bazısını da doldurmanız için kutucuklar olan bölüm bu…
Geldiniz ikinci sayfaya ve alın size; 41 kere maşallah diyecek 41 soru…
1. Kan Bağışçısı Bilgilendirme Formu’nu okunuz mu? (Karşısında boşluk, daha sonra kutucuk ve evet-hayır yazısı var)
2. Kendinizi sağlıklı ve iyi hissediyor musunuz?
3. Daha önce kan bağışı için gittiğiniz bir kan bağışı merkezinde herhangi bir nedenle geri çevrildiniz mi?
4. Son iki ay içinde kan bağışında bulundunuz mu?
5. Prostat büyümesi ilaçları, sivilce tedavisi, sedef hastalığı, kellik için herhangi bir ilaç alıyor musunuz?
6. Herhangi bir enfeksiyon hastalığı için ilaç (antibiyotik, ateş düşürücü v.b.) aldınız mı?
7. Son beş gün içinde aspirin, ağrı kesici veya romatizma ilacı aldınız mı?
8. Yukarıda belirtilenler dışında kullandığınız herhangi bir ilaç var mı?
9. Son 12 ay içinde diş tedavisi oldunuz mu?
10. Son 1 hafta içinde ishal (diyare) oldunuz mu?
11. Son 1 ay içinde herhangi bir aşı oldunuz mu?
12. Kronik (müzmin, süreğen) bir hastalığınız var mı?
13. Para ve uyuşturucu karşılığında cinsel ilişkiniz oldu mu?
14. Frengi (sifilis) veya bel soğukluğu (gonore) nedeni ile tedavi oldunuz mu?
15. AİDS hastalığınız var mı, kendinizde böyle bir hastalık olduğuna dair şüpheniz var mı?
16. AİDS hastası olduğunu bildiğiniz biri ile cinsel ilişkiniz oldu mu?
17. Kan ve kan ürünü alan, diyalize giren veya hemofili hastası olan biri ile cinsel ilişkiniz oldu mu?
18. Hiç uyuşturucu kullandınız mı?
19. İnsülin, büyüme hormonu, immünglobulin (gamaglobulin) tamoksifen kullandınız mı?
20. Ameliyat ya da endoskopi oldunuz mu?
21. Kalp-damar, akciğer, mide-barsak böbrek hastalığınız var mı?
22. Sara (epilepsi) krizi veya felç geçirdiniz mi?
23. Kanser tanısı aldınız mı, kanser tedavisi gördünüz mü?
24. Şeker hastalığınız ya da yaygın romatizmal bir hastalığınız var mı?
25. Kanamalı bir hastalık veya kan hastalığınız var mı?
26. Sıtma (malarya), verem (tüberküloz), Malta humması (peynir hastalığı/brucella), kemik iltihabı (osteomyelit) veya Kara humma (kala-azar) geçirdiniz mi?
27. Hepatit (sarılık hastalığı) geçirdiniz mi, taşıyıcı mısınız?
28. Hepatit (sarılık hastalığı) olan biriyle aynı evde yaşıyor musunuz veya cinsel ilişkiniz oldu mu?
29. Bugüne dek hiç erkek erkeğe cinsel ilişkide bulundunuz mu?
30. Toksoplazma geçirdiniz mi?
31. Kamerun, Orta Afrika, Çad, Kongo, Ekvatoryal, Gine, Nijer ya da Nijerya’da bulundunuz mu?
32. 1990-1996 yılları arasında İngiltere, Kuzey İrlanda, Galler ya da İskoçya’da bulundunuz mu?
33. Son üç yıl içinde yukarıdaki ülkelere dışında başka ülkelerde bulundunuz mu?
34. Ailenizde Deli Dana Hastalığı (creutzfeldt-jacop) olan biri var mı?
35. Size Dura mater (beyin zarı) veya kornea nakli yapıldı mı?
36. Bayanlar için; son 12 ay içinde hamilelik geçirdiniz mi veya düşük yaptınız mı? Şu an hamile misiniz?
(Erkekler, "ben erkeğim" kutucuğunu işaretlemelidir)
37. Son 12 ay içinde size kan, doku veya organ nakli yapıldı mı?
38. Son 12 ay içinde başkasının kanı ile temasınız oldu mu?
39. Son 12 ay içinde dövme, akapunktur, botoks, takı için cilt deldirme, saç ekimi veya estetik müdahaleler yaptırdınız mı?
40. Son 12 ay içinde hayvan ısırığı nedeni ile kuduz aşısı oldunuz mu?
41. Son 12 ay içinde üç günden fazla tutuklu kaldınız mı veya üç günden fazla tutuklu kalan biriyle cinsel ilişkiniz oldu mu?
KAN BAĞIŞÇININ ONAYI
Kan Bağışçısı Sorgulama Formu’ndaki soruları dikkatle okudum ve doğru olarak yanıtladım. Kan Bağışçısı Sorgulama Formu’nda verilen bilgiler doğrultusunda kanımı gönüllü ve karşılıksız olarak bağışlamayı ve tarama testleri yapıldıktan sonra gereksinimi olan herhangi bir hasta için ve/veya diğer tıbbi amaçlarla kullanılmasını, tarama testlerinin herhangi birinin pozitif çıkması halinde tarafıma bildirilmesini kabul ediyorum.
Adı, tarih, imza
Not: kan bağışçısı tarafından adı, soyadı, imza kısmı kendi el yazısıyla doldurulacaktır. (Zaten hepsini kan verecek olan dolduruyor)
Üçüncü sayfada; “Kan Bağışçısı Sorgulama Formu”nu doldurmadan önce aşağıdaki açıklamaları lütfen dikkatle okuyunuz! şeklinde bir bölüm var.
Dördüncü sayfada; “Kimler Kan Bağışında Bulunabilir?” başlığı altında bilgiler verilen bir bölüm ve sonunda bağışçının adını-soyadını yazıp imzalayacağı sayfa bitişi…
Ben, genelde aynı saatlerde gittiğim için hep kadın doktora rast gelmiştim… Şişman ve daha çok dış kapının önünde sigara içen… Formunuzu da, o onaylıyor…
İlginçtir; doktor alışkanlık haline getirmiş; mesela 19. veya 26’da ki yazıyı merak ettiniz, soracaksınız…
Cevabı: “Girişte form var, önce onu doldurun…” Sizin kan vereceğinizden emin ya da alışkanlık…
Bir defasında, hava değişiminden olmalı; boğazım ağrıdı ve sesim hafif kısıldı… "Bu durumda kan verebilir miyim" diye sormaya gittim…
“Girişte form doldur” dedi.
“Ne biliyorsunuz benim kan vereceğimi; belki sizinle konuşmak istiyorum?!” dedim. Konuşma isteğimi farklı anladı zannımca, rengi attı!
Sonra konuşma isteği nedenini ve durumumu anlattım… “Sesiniz bile bozuk. Bu halde kan veremezsiniz” dedi!
Sondan bir önce gittiğimde tekrar uğradım; "doktorum, bana tansiyon ilacı verdi; kan vermeme engel mi" diye soracaktım. Kapısının önüne varır varmaz: “Girişte form doldur” dedi yine…
Başka doktora sorar, öyle veririm düşüncesiyle o gittiğimde kan veremedim!
Bu gidişimde kadın doktorun yerinde erkek doktor vardı…
8. sıradaki; “Yukarıda belirtilenler dışında kullandığınız herhangi bir ilaç var mı?” sorusunun önündeki boşluğa, ‘v’ ile başlayıp ‘s’ ile biten ilacın adını yazdım fakat son harfini yanlış hatırladığım için ‘p’ yazmışım…
Doktor, “Böyle bir ilaç yok, uydurma!” dedi…
“Hem niye yazıyorsun?!” dedi… “Olmaz ki böyle” dedi!.. Halbuki "formu yeniden doldur ve ilacın adını yazma" dese, sorun bitecek…
Her neyse, öyle bir tansiyon ilacının olduğunu internet yoluyla ispatladık!..
Devam ediyor… “Bu yazıyı benden sorarlar; benim başıma iş açıyorsun!.. İmzala burayı” diyerek de, ilaç ismi yazdığım yeri imzalattırıyor!..
Beni dağ köylerinden birinden geldi filan zannediyor anladığım kadarıyla…
Bıçkın herifin, kızla tartışmasından ötürü, o zaman görevli kıza üzülmüştüm Onun etkisi olmalı… “Boşluğun, ilaç ismini yazmak için bırakıldığını zannettiğimi” söyleyerek üzüntümü belirtip, sustum!
Ama o konuşuyor…
İçimden, “Ben kendi rızamla kan veriyorum, sen, mecburmuşum gibi konuşuyorsun y…..!” (y harfinden kasıt, yavşak anlamında değil) diyeyim diye geçiriyorum fakat iyilikler içindeyim, demedim!..
Kan verdikten tam 1 hafta sonra; “Bağışladığınız kan, ihtiyaç sahibine ulaşmıştır. 3 kişiye hayat, doğaya ise 1 fidan armağan ettiniz. Teşekkür ederiz” yazılı bir mesaj alıp mutlu oldum fakat bıçkın herif kadar itiraz edecek olmasa da, sonuçta bu 41 soru meselesini insan merak ediyor… Hatta içlerinden bazılarını daha çok merak edip, sorma gereği hissediyor…
Mesela; “29. Bugüne dek hiç erkek erkeğe cinsel ilişkide bulundunuz mu?” sorusunu, neden sorma gereği duyuyor ya da AİDS şüphesiyle mi soruyorlar?
Kadınlar kan vermiyor mu ki; sadece erkeklere soruluyor ya da lezbiyen ilişkilerde AİDS tehlikesi yok mu?
En önemlisi de, kan vermeden önce, kan vermenize engel bir durum varsa, ortaya çıkarmak için bir tüp kanınız alınıp, taramaya veriliyor ve sorun çıkarsa, kan veremeyeceğiniz, hastaneye gitmeniz gerektiği söyleniyor ki (birisi diyabet olmak üzere farklı zamanlarda 3 kişinin bu şekilde kanının alınmadığını gördüm);
“KAN BAĞIŞÇININ ONAYI” bölümünde “…tarama testleri yapıldıktan sonra gereksinimi olan herhangi bir hasta için ve/veya diğer tıbbi amaçlarla kullanılmasını, tarama testlerinin herhangi birinin pozitif çıkması halinde tarafıma bildirilmesini kabul ediyorum” şeklinde de imza alınmasına ve taramalarda kan vermenizde sakınca varsa ortaya çıkmasına rağmen bu acayip ve içinde sizi hasta veya hastalık taşıyan kimselerle özellikle ilişkiye girmiş ya da girmeye meyyal yapıdasınız töhmeti altında bırakan sorularında olduğu 41 soruyu neden soruyorlar?!
İkincisi de şu: İnternet sitelerinde belgesi gezdiğine göre; Sağlık Bakanlığı’nın, biri kaynağından olmak üzere iki analiz yaptırdığı ve ikisinde de aşırı oranda nitrit saptandığı ki; kaynağından alınan numunede 1.5, piyasadan alınan numunede ise 2.66 oranında nitrite rağmen; ayrıca kalp ve tansiyon hastaları için sodyum oranının en fazla 100 olması gereken soda-madensuyu içebileceği, bu orandan yüksek olanın tehlikeli olduğu tıp uzmanları tarafından açıklanırken; sodyum oranı 776.02 olan bir sodayı kan veren her bağışçıya neden içirtiyorsunuz?!.
Not: Kan bağışı formu soru sayısı 43 olmuş artık!..
.
Ali Mevlüt Kaya, dikGAZETE.com
(Bu yazı, 11 Nisan 2015’te Yeganehaber.com’da yayımlanmıştır.)