MİRYOKEFALON SAVAŞININ YERİ KELENE NEREDEDİR?
Özet
Bu makalenin amacı Miryokefalon savaşının yerini tayin ve tespit etmektir. Miryokefalon savaşı, imparator Manuel’in “yürüdü” denildiği yerde yapılmıştır. Khoniates’e göre; “İmparator, Kelene’ye (Kelainai) yürümüştür”.
Anahtar Kelimeler: Honaz, Homa, Lampis, Menderes, Miryokefalon, Geldi, Yürüdü, Kelene, Kelene Hisarı.
Giriş
“(…) Lampin discedit, et Celænas ingreditur, (…). İnde Choma et Μyriocephalum transit. (…)” diye Latinceye çevrilen kaynak (Khoniates, 1835: 231-232), merhum F. Işıltan tarafından Almancasından, “Honaz’dan imparator, Lampis üzerinden Kelene’ye yürüdü. Marsyas suyunun karıştığı Menderes’in kaynakları buradadır (…). Bundan sonra imparator, Homa ve Miryokefalon’a geldi. Burası eski ve terk edilmiş bir kaledir” (Khoniates, 1995: 123) şeklinde tercüme edilmiştir. Yürüdü tercüme edilen ingreditur, “girdi, içine girdi”, “yürüdü, görkemli yürüdü”, discedit “yardı”, inde “bu yüzden”, transit ise “transit geçti” tercüme edilmelidir (Ümit Fafo Telatar, An Elemantary Lâtin Diktionary, A Lâtin Dictionary). Khoniates’in “İmparator, Lampis üzerinden Kelene’ye yürüdü” ifadesine göre savaş, Kelene’de yapılmış demektir. Benzer ifade Herodotos’ta da vardır:
Serhas (Xerxes), Sardes üzerine yürümeye başlamıştı. Bütün birlikler Kritalla’dan yola çıkmıştı. Halys’i geçip Firikya’ya ve bu ülke içinde yürünerek Kelene’ye varıldı (Herodotos, VII-26). Nasıl Sardes, Kelene’den daha sonrada ise, burada da Kelene, Homa ve Miryokefalon’dan daha ileride ve savaş yapılan yerde demektir.
Gelişme
Sultan, İmparator’a Homa’da ikinci kez bir elçi heyeti göndermiş. İmparator, elçi heyetine Sultan’a cevabını bizzat Konya’da vereceğim demiştir. Türk elçi heyeti bu haberi son sürat Sultan’a bildirmeye giderken, İmparator Manuel de, Kıral Yolu’nu takiple Konya’ya doğru hareket etmiştir. Barış talebinin reddedildiğini öğrenen Sultan ise, geçidin çıkışında ve darlaştığı yerde bulunan Tzybritze’de (Sybrize: Sivrice), yâni Gelendost Yenice Sivrisi’nde pusu kurmuştur (Turan, 1998: 208). Türk-Bizans sınırı olan ve kuzeyden güneye doğru akan Menderes üzerindeki Yenice Köyü Köprüsü ile Rabaz-ı Konya (Konya sınırı: Manarga) arasında 35 mil vardır (İbn Hordazbih, el-İdrîsî).
Honaz, Baklan, Sundurlu yoluyla Homa’ya gelen İmparator, Dinar, Çapalı, Uluborlu-Lampis ve Miryokefalon üzerinden Kelene’ye yürümüş ve burada yenilmiştir. “Her yanı dik bayır Kelene Hisarı”, iki tepeli Yenice Sivrisi’nden başkası değildir (Arrianos, 1945: 66). Filvaki Marsiyas ırmağı, bu sivrinin güney-batı eteklerinden kaynamaktadır.
Tarihçi, Kelene’nin yerini arayacağına, ha bire Miryokefalon kalesini aramış ve de aramaktadır.
İşin sağlaması
1. Geçidin sonu (Yenice Sivrisi) ile Eski Eğirdir Gölü arasındaki düzlükler başka nerde var? (Hendi, 1985: 154).
2. Manuel’in hep kullandığı via regia (Kıral Yolu: Anayol), başka hangi yerde var? (Epistola de Morte Firederik).
3. Kuzeyi dağ, güneyi uçurum olan geçit, Yenice Derbendi’nden başka nerde var? (Khoniates 1835: 232-33).
4. Suları coşkun çay veya ırmak (Bigadiç veya Marsiyas), başka nerde var? (Khoniates, 1995: 128).
5-6. Rumların geldiği son yer Köke ile Konya (Konya kapı: Rabaz-ı Konya: Manarga) arası bir gündüzlük yol (25 mil) ve Sultanın bulunduğu yere (Kötürnek) üç saat olan yer, başka nerde var? (Süryani Mihail, 1905: 371).
Savaş alanındaki dokuz kuyu, Rumların üzerine taş yuvarlanacak sivri, Rum atlılarının düştükleri derin vadi ve Manuel’in gidiş-dönüş yolu ile Manuel’in mektubu, Kinnamos, Khoniates, Firedrik’in kaynakları, Süryani Mihail, Simbad ve Ebû’l-Ferec gibi yedi kaynağın birden işaret ettiği savaş yeri, Yenice Sivrisi’nden başka nerde var?
Sonuç
Hasım/düşman üzerine yürüneceği kuralından hareketle Miryokefalon savaşı, Kelene’de yapılmış demektir. Buna göre Firik şehri Kelene, Dinar’a yerleşemez. Görüldüğü gibi Miryokefalon savaşının yerini belirlemek bu kadar basittir. Miryokefalon savaşı, Anadolu’nun Türkleşmesinde bir dönüm noktası olduğu gibi, kanaatimce Anadolu’nun ve bilhassa Göller, yâni Uc Bölgesi tarihinin doğru anlaşılabilmesi için de bir anahtar görevi görmüştür.
.
Ramazan Topraklı, dikGAZETE.com
Kaynaklar
Arrianos (1945): İskender’in Anabasisi, Tercüme: Hayrullah Örs, Maarif Matbaası-İstanbul.
Hendy, Michael F. (1985): Studiesinthe Byzantine Monetary Economy C300-1450, Google kitapları, Amazon.co.uk.
Herodotos (2015): Herodot Tarihi, Türkçe Müntekim Ökmen, Sunan Azra Erhat, Remzi Kitabevi, 11. Baskı-İstanbul.
Choniatae, Nicetae (1835): Historia, Yay. Haz. Immanuelis Bekkeri, Impensis ed. Weberi-Bonnae..
Khoniates, Niketas (1995): Historia, Tercüme: Fikret Işıltan, Türk Tarih Kurumu-Ankara.
Süryani, Mihael (1905): Kronik, Tercüme: Kabot-Paris.
Turan, Osman (1998): Selçuklular Zamanında Türkiye, 6. Baskı, Boğaziçi Yayınları-İstanbul.