Political Analysis of the Iran-Israel War: Amid Global Silence and the Duality of Diplomacy vs. Aggression
While the conflict between Iran and Israel continues, it is evident that the war was initiated by the occupying regime of Israel—with full backing from the United States. On the tenth day of escalating tensions, despite officially offering a two-week window to return to diplomacy, the U.S. launched a surprise attack at dawn on June 22. Deploying advanced GBU-57A/B MOP bunker-buster bombs from Whiteman Air Force Base in Missouri, it targeted Iran’s nuclear facilities in Natanz, Fordow, and Isfahan. Although some damage was inflicted—particularly to the entrances and exits of Fordow—Iranian Atomic Energy Organization officials confirmed that there was no release of toxic or radioactive gases.
This assault reignited regional instability, turning the Middle East into a global flashpoint once again. In response, Iran issued a short ultimatum before launching a retaliatory missile strike on June 23, targeting the U.S. Al Udeid Air Base in Qatar with short- and medium-range missiles. While Iranian officials reported successful hits, U.S. President Donald Trump claimed via Truth Social that all but one missile were intercepted, and minimal damage was sustained.
What truly matters is that Iran’s strike demonstrated its resolve to resist Washington’s political and military pressures. Even if, as Trump asserts, the damage was negligible, his call for a ceasefire suggests a recognition of the conflict's potential to escalate beyond control. Had the clashes continued, a wider regional or even global war could have ensued.
The Iran-Israel war revealed the very real risk of escalation. Strategic bombings, missile and drone strikes, cyberattacks, and inflammatory rhetoric—all unfolded alongside diplomatic stalemates. Donald Trump played a central, albeit contradictory, role in steering—or perhaps derailing—the crisis. His fluctuating policies further emboldened Israel and fanned the flames of war. Meanwhile, the conspicuous absence of active roles by China and Russia, and Europe’s confinement to symbolic meetings, has made the future of the crisis increasingly uncertain.
On the battlefield, Iran’s strategic advantage became apparent. Utilizing a sophisticated network of regional allies, Tehran managed to strike deep into occupied territories, targeting military, intelligence, and electronic infrastructure. These successes mark not just military achievements but signal a shift in Iran’s security doctrine—toward what can be called a “smart war” strategy.
Conversely, Israel relied on its aerial superiority and Western logistical support, resorting to indiscriminate bombings of urban centers. Civilian casualties and infrastructure destruction were intended to erode Iranian morale and incite internal unrest. Yet this strategy backfired. A surge of national unity and solidarity emerged within Iran—even among regime critics abroad. Netanyahu’s hopes for igniting civil strife in Tehran were dashed, despite efforts by diaspora media and opposition figures like Reza Pahlavi, whose calls were largely ignored. Instead, public cohesion was strengthened, and dozens of infiltrators and saboteurs were swiftly apprehended.
Throughout the crisis, Trump oscillated between threats and diplomacy. These erratic policy shifts highlight the strategic confusion within U.S. foreign policy. The Trump administration faces two conflicting priorities: maintaining Israel’s security as a linchpin of its Middle East strategy, and avoiding a prolonged military quagmire against a nonconventional adversary like Iran. Engaging Iran—whose asymmetric defense capabilities and regional influence are formidable—would impose unsustainable economic, political, and human costs.
Nevertheless, pressure from extremist pro-Israel lobbies and military-industrial interests may pave the way for a “limited but targeted conflict.” Politically marketable, such a scenario would, in practice, be costly and unpredictable.
Europe’s indecisiveness, and the silence of China and Russia, are equally telling. While the EU troika met Iranian officials on June 20 regarding the nuclear issue, Trump authorized the “Midnight Hammer” strike just a day later. Iran has consistently favored dialogue as a means of de-escalation. However, Europe has shown little resolve to counter U.S. unilateralism and lacks genuine political independence in regional security matters. More striking is the muted response of Moscow and Beijing. Neither has taken concrete steps to support Tehran. China, preoccupied with the Taiwan crisis and U.S. rivalry in the Pacific, opts for tactical silence to preserve economic ties with both sides—especially since Israel ranks among its top trading partners. Russia, bogged down in Ukraine and wary of regional destabilization near the South Caucasus, similarly avoids entanglement.
Thus, Iran stands virtually alone—unsupported by formal military alliances but fortified by regional partners and grassroots solidarity. This stark reality raises profound questions about the reliability of so-called “strategic partnerships” with China and Russia. Iran must recognize that even the closest allies prioritize their geopolitical balance sheets, often choosing pragmatism over principle.
Is regime change in Iran truly a strategic goal? Israel, aware that it can no longer maintain military dominance, now champions the idea of regime change. But this rhetoric reflects more a fear of shifting power balances than a real policy. Israel doesn't just seek regime change—it seeks a regime-less Iran. Its objective is the fragmentation of Iranian territory and the erosion of national sovereignty, triggering chaos in neighboring states like Turkey and Pakistan. This aligns with the broader “Greater Middle East” project. Today, Iran is no longer a mere regional player; it’s a power capable of shaping a new regional order.
Calls for regime change are blatant violations of the UN Charter—specifically Resolution 2131 of September 21, 1965—and disregard national sovereignty. Such rhetoric has no practical effect within Iran’s domestic context.
The only viable path out of this crisis is a redefined regional security diplomacy. The current tension will subside only when a comprehensive and balanced framework ensures security for all parties. Trump’s ceasefire call may well stem from this realization. As Russian President Vladimir Putin stated on June 18, the solution lies along two main paths:
1. Iran must retain the right to peaceful nuclear energy, backed by international guarantees—including from the U.S., Israel, European states, the UN Security Council, and the IAEA.
2. Israel must not be allowed to launch unilateral, unsupervised attacks on other nations’ nuclear or defense sites. The United Nations must establish a neutral, independent monitoring mechanism to manage tensions and protect civilians.
3. Finally, unilateral policies by Western powers must give way to multilateral diplomacy rooted in balanced interests.
Otherwise, the region risks sliding into a global war. The Iran-Israel conflict is no longer limited—it has become a litmus test for global institutions, multilateral diplomacy, and universal principles such as sovereignty, justice, and peace. The world must choose: embrace the logic of war and see the region engulfed in flames, or redefine the language of diplomacy to forge a path toward sustainable peace. The choice is still available—but time is not. Every passing moment of inaction comes at the cost of human suffering.
In conclusion, if this trajectory continues, a full-scale war is imminent. Iran has proven its readiness and capability, while Israel persists in its provocations. The U.S.—especially under Trump—may seek to exploit the crisis for political gain, but any escalation could result in a costly and irreversible political defeat.
.
Prof. Dr. Ghadir Golkarian, dikGAZETE.com
-International policy analyst-
*
TR (*)
İran-İsrail Savaşının Politik Analizi: Küresel Sessizlik ve Diplomasi ile Saldırganlık Arasındaki İkilik
İran ve İsrail arasındaki çatışma devam ederken, savaşın işgalci İsrail rejimi tarafından başlatıldığı açıktır - ABD'nin tam desteğiyle. Artan gerginliğin onuncu gününde, resmen diplomasiye geri dönmek için iki haftalık bir pencere teklif etmesine rağmen, ABD 22 Haziran'da şafak vakti sürpriz bir saldırı başlattı. Missouri'deki Whiteman Hava Kuvvetleri Üssü'nden gelişmiş GBU-57A/B MOP sığınak delici bombaları konuşlandırarak, İran'ın Natanz, Fordow ve Isfahan'daki nükleer tesislerini hedef aldı. Bazı hasarlar meydana gelmesine rağmen -özellikle Fordow'un giriş ve çıkışlarına- İran Atom Enerjisi Örgütü yetkilileri toksik veya radyoaktif gaz salınımı olmadığını doğruladı.
Bu saldırı bölgesel istikrarsızlığı yeniden alevlendirdi ve Orta Doğu'yu bir kez daha küresel bir çatışma noktasına dönüştürdü. Buna karşılık İran, 23 Haziran'da kısa ve orta menzilli füzelerle Katar'daki ABD El Udeid Hava Üssü'nü hedef alan bir misilleme füze saldırısı başlatmadan önce kısa bir ültimatom yayınladı. İranlı yetkililer başarılı vuruşlar bildirirken, ABD Başkanı Donald Trump Truth Social aracılığıyla bir füze hariç hepsinin engellendiğini ve asgari hasar oluştuğunu iddia etti.
Gerçekten önemli olan, İran'ın saldırısının Washington'ın siyasi ve askeri baskılarına direnme kararlılığını göstermesidir. Trump'ın iddia ettiği gibi, hasar önemsiz olsa bile, ateşkes çağrısı çatışmanın kontrolden çıkma potansiyelinin kabul edildiğini gösteriyor. Çatışmalar devam etseydi, daha geniş bir bölgesel veya hatta küresel savaş çıkabilirdi.
İran-İsrail savaşı tırmanma riskinin çok gerçek olduğunu ortaya koydu. Stratejik bombalamalar, füze ve drone saldırıları, siber saldırılar ve kışkırtıcı söylemler, hepsi diplomatik çıkmazlarla birlikte ortaya çıktı. Donald Trump, krizi yönlendirmede veya belki de rayından çıkarmada merkezi, ancak çelişkili bir rol oynadı. Dalgalanan politikaları İsrail'i daha da cesaretlendirdi ve savaş ateşini körükledi. Bu arada, Çin ve Rusya'nın aktif rollerinin belirgin yokluğu ve Avrupa'nın sembolik toplantılarla sınırlı kalması, krizin geleceğini giderek daha belirsiz hale getirdi.
Savaş alanında İran'ın stratejik avantajı belirginleşti. Bölgesel müttefiklerden oluşan sofistike bir ağ kullanan Tahran, işgal altındaki topraklara derinlemesine saldırıp askeri, istihbarat ve elektronik altyapıyı hedef almayı başardı. Bu başarılar yalnızca askeri başarıları değil, İran'ın güvenlik doktrininde bir değişimi, yani "akıllı savaş" stratejisi olarak adlandırılabilecek bir şeyi işaret ediyor.
Bunun tersine, İsrail hava üstünlüğüne ve Batı'nın lojistik desteğine güvenerek kent merkezlerine ayrım gözetmeksizin bombalamalar düzenledi. Sivil zayiatlar ve altyapı yıkımları İran'ın moralini bozmak ve iç huzursuzluğu kışkırtmak için tasarlanmıştı. Ancak bu strateji ters tepti. İran'da ulusal birlik ve dayanışma dalgası ortaya çıktı; hatta yurtdışındaki rejim eleştirmenleri arasında bile. Netanyahu'nun Tahran'da iç çatışmayı ateşleme umutları, çağrıları büyük ölçüde görmezden gelinen diaspora medyası ve Rıza Pehlevi gibi muhalif figürlerin çabalarına rağmen suya düştü. Bunun yerine, kamu uyumu güçlendirildi ve düzinelerce sızmacı ve sabotajcı hızla yakalandı.
Kriz boyunca Trump tehditler ve diplomasi arasında gidip geldi. Bu dengesiz politika değişiklikleri, ABD dış politikasındaki stratejik karışıklığı vurguluyor. Trump yönetimi iki çelişkili öncelik ile karşı karşıya: İsrail'in güvenliğini Ortadoğu stratejisinin temel taşı olarak korumak ve İran gibi konvansiyonel olmayan bir düşmana karşı uzun süreli bir askeri çıkmazdan kaçınmak. Asimetrik savunma yetenekleri ve bölgesel etkisi müthiş olan İran'la etkileşime girmek, sürdürülemez ekonomik, politik ve insani maliyetler getirecektir.
Bununla birlikte, aşırı İsrail yanlısı lobilerin ve askeri-endüstriyel çıkar gruplarının baskısı, "sınırlı ancak hedefli bir çatışmanın" önünü açabilir. Politik olarak pazarlanabilir olan böyle bir senaryo, pratikte maliyetli ve öngörülemez olacaktır.
Avrupa'nın kararsızlığı ve Çin ile Rusya'nın sessizliği de aynı derecede açıklayıcı. AB troykası nükleer konu hakkında 20 Haziran'da İranlı yetkililerle görüşürken, Trump sadece bir gün sonra "Geceyarısı Çekici" saldırısını yetkilendirdi. İran, gerginliği azaltmanın bir yolu olarak sürekli olarak diyaloğu destekledi. Ancak Avrupa, ABD'nin tek taraflılığına karşı koymak için çok az kararlılık gösterdi ve bölgesel güvenlik konularında gerçek siyasi bağımsızlıktan yoksun. Daha çarpıcı olan, Moskova ve Pekin'in sessiz tepkisi. İkisi de Tahran'ı desteklemek için somut adımlar atmadı. Tayvan krizi ve Pasifik'teki ABD rekabetiyle meşgul olan Çin, her iki tarafla da ekonomik bağları korumak için taktiksel sessizliği tercih ediyor; özellikle de İsrail en önemli ticaret ortakları arasında yer aldığından. Ukrayna'da bataklığa saplanan ve Güney Kafkasya yakınlarındaki bölgesel istikrarsızlıktan çekinen Rusya da benzer şekilde karışmaktan kaçınıyor.
Böylece İran neredeyse tek başına duruyor; resmi askeri ittifaklar tarafından desteklenmiyor ancak bölgesel ortaklar ve taban dayanışması tarafından güçlendiriliyor. Bu çarpıcı gerçeklik, Çin ve Rusya ile sözde "stratejik ortaklıkların" güvenilirliği hakkında derin sorular ortaya çıkarıyor. İran, en yakın müttefiklerinin bile jeopolitik bilançolarına öncelik verdiğini, genellikle prensip yerine pragmatizmi tercih ettiğini kabul etmelidir.
İran'da rejim değişikliği gerçekten stratejik bir hedef mi? Artık askeri hakimiyetini sürdüremeyeceğinin farkında olan İsrail, artık rejim değişikliği fikrini savunuyor. Ancak bu söylem, gerçek bir politikadan çok güç dengelerinin değişmesi korkusunu yansıtıyor. İsrail sadece rejim değişikliği aramıyor; rejimsiz bir İran arıyor. Amacı, İran topraklarının parçalanması ve ulusal egemenliğin aşınması, Türkiye ve Pakistan gibi komşu ülkelerde kaosun tetiklenmesi. Bu, daha geniş kapsamlı "Büyük Orta Doğu" projesiyle örtüşüyor. Bugün, İran artık sadece bölgesel bir oyuncu değil; yeni bir bölgesel düzen şekillendirebilecek bir güç.
Rejim değişikliği çağrıları, BM Şartı'nın açıkça ihlalleridir -özellikle 21 Eylül 1965 tarihli 2131 sayılı Karar- ve ulusal egemenliği hiçe saymaktadır. Bu tür söylemlerin İran'ın iç bağlamında pratik bir etkisi yoktur.
Bu krizden çıkmanın tek geçerli yolu yeniden tanımlanmış bir bölgesel güvenlik diplomasisidir. Mevcut gerginlik ancak kapsamlı ve dengeli bir çerçeve tüm taraflar için güvenliği sağladığında yatışacaktır. Trump'ın ateşkes çağrısı bu farkındalıktan kaynaklanıyor olabilir. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in 18 Haziran'da belirttiği gibi çözüm iki ana yolda yatmaktadır:
1. İran, ABD, İsrail, Avrupa ülkeleri, BM Güvenlik Konseyi ve Uluslararası Atom Enerji Ajansı'nın da aralarında bulunduğu uluslararası garantilerle desteklenen barışçıl nükleer enerji hakkını korumalıdır.
2. İsrail'in diğer ulusların nükleer veya savunma tesislerine tek taraflı, gözetimsiz saldırılar düzenlemesine izin verilmemelidir. Birleşmiş Milletler, gerginlikleri yönetmek ve sivilleri korumak için tarafsız, bağımsız bir izleme mekanizması kurmalıdır.
3. Son olarak, Batılı güçlerin tek taraflı politikaları yerini dengeli çıkarlara dayanan çok taraflı diplomasiye bırakmalıdır.
Aksi takdirde bölge küresel bir savaşa doğru kayma riskiyle karşı karşıyadır. İran-İsrail çatışması artık sınırlı değil; küresel kurumlar, çok taraflı diplomasi ve egemenlik, adalet ve barış gibi evrensel ilkeler için bir turnusol kağıdı haline geldi. Dünya bir seçim yapmalı: Savaş mantığını benimseyip bölgeyi alevler içinde görmek ya da sürdürülebilir barışa giden bir yol oluşturmak için diplomasi dilini yeniden tanımlamak. Seçim hala mevcut; ancak zaman yok. Her geçen eylemsizlik anı, insan acısına mal oluyor.
Sonuç olarak, bu gidişat devam ederse, tam ölçekli bir savaş yakındır. İran hazırlığını ve yeteneğini kanıtladı, İsrail ise kışkırtmalarına devam ediyor. ABD, özellikle Trump yönetiminde, krizi siyasi kazanç için kullanmaya çalışabilir, ancak herhangi bir tırmanış maliyetli ve geri döndürülemez bir siyasi yenilgiyle sonuçlanabilir.
.
Prof. Dr. Ghadir Golkarian, dikGAZETE.com
-Uluslararası politika analisti-
(*) Otomatik çeviri ile..