Velinimet Kim? Türkiye–İngiltere İlişkilerinde Asimetrik Güven Arayışı!
Türkiye-İngiltere ilişkilerinde stratejik derinlik zaviyesinden değerlendirme yapılması konunun daha nesnel ele alınmasını gerektiriyor. Neden mi? Çünkü hızla büyüyen bir ekonomi, stratejik bir NATO müttefiki ve AB katılım sürecindeki kritik bir bölgesel güç olarak Türkiye, İngiltere için sadece önemli değil; aynı zamanda vazgeçilmez bir ortaktır.
İngiltere’nin Türkiye’ye yönelik politikaları ve stratejik değerlendirmeleri, iki ülke arasındaki iş birliğinin kapsamını ve gelecekteki yönelimlerini anlamak açısından kritik bir rol oynamaktadır. İngiltere Dışişleri Bakanlığı, Türkiye ile ticaretin ötesinde, güvenlik iş birliğini de bu ilişkinin kalbinde görüyor. Raporlara göre Türkiye, bugün dünya sahnesinde istikrarsızlıkla boğuşan hayati bir ülke konumunda bulunuyor; Birleşik Krallık’ın desteğine hem muhtaç hem de bunu sonuna kadar hak ediyor. Dünyada herhangi bir ülkeden daha fazla mülteciyi ağırlayan Türkiye, uluslararası toplumun yetersiz desteğine rağmen AB’ye yönelik düzensiz göçün önlenmesinde kritik bir rol üstleniyor.
İngiltere’nin, Türkiye ile kurduğu “stratejik” ilişkiyi güçlendirme çabaları bazen insan hakları konusundaki endişeleri geri planda bırakmakla eleştiriliyor. Ancak Londra, ticaret ve güvenlik alanında derinleşen bu iş birliğini, Türkiye’nin savunma kapasitesini artıracak “TF-X” gibi projelerle taçlandırıyor.
Güvenlik, Savunma ve TF-X İş Birliği…
TF-X, Türk ordusunun geleceğini şekillendirecek ileri teknolojiye sahip bir savaş uçağı geliştirme projesidir ve bu, iki ülke arasındaki ortaklığı yeni bir boyuta taşıyor.Son dönemde resmen imzalanan Türkiye-İngiltere Savunma Sanayii İşbirliği Konseyi Tüzüğü, iki tarafın savunma alanındaki iş birliklerini hem resmileştiriyor hem de kurumsallaştırıyor.
Bu adım, değişen küresel güvenlik ortamında ve ortak tehditler karşısında iki NATO müttefikinin dayanışmasını güçlendirme kararlılığını açıkça ortaya koyuyor. Türkiye ve İngiltere, sadece bölgesel değil, küresel düzeyde de ortak zorluklarla karşı karşıya: AB’nin zayıflaması, büyüyen mülteci krizi ve Rusya’nın agresif politikaları. Her iki ülke de Rusya’nın Suriye ve Ukrayna’daki tehditlerine karşı birlikte dururken, Türkiye’nin Moskova ile ilişkileri ustalıkla yöneterek iş birliğini belirli alanlarla sınırlandırması dikkat çekiyor.
Özellikle Türkiye’nin Rus S-400 hava savunma sistemini satın alması, İngiltere’de ciddi endişelere yol açtı; Londra, Ankara’nın NATO müttefikleriyle bağlarını güçlendirmesini ve bölgesel savunma iş birliğini derinleştirmesini istiyor. Kısacası, Türkiye, İngiltere için sadece bir bölgesel ortak değil, aynı zamanda geleceğin küresel güvenlik dengelerinde kilit rol oynayacak stratejik bir müttefik. Londra’nın Türkiye’ye bakışı, bu gerçeğin açık bir yansımasıdır.
Türkiye, jeopolitik konumu ve bölgesel etkisiyle İngiltere’nin dış politika ve güvenlik stratejilerinde öncelikli bir ülke konumundadır. İngiliz hükümetinin Türkiye değerlendirmesi veya Türkiye’yi nasıl gördüğünün bilinmesi, analiz odaklı bir yazı için olmazsa olmazdır. İngiltere Dışişleri Bakanlığı, ticaretin yanı sıra İngiltere ile Türkiye arasındaki güvenlik iş birliğini ilişkinin merkezi olarak tanımlıyor.
İngiliz Hükümetinin Türkiye raporlarına göre Türkiye, istikrarsız bir dönemle karşı karşıya olan hayati bir ülke olarak, Birleşik Krallık'ın desteğine hem ihtiyaç duyuyor hem de bunu hak ediyor. Türkiye, dünyadaki herhangi bir ülkeden daha fazla sayıda mülteciye ev sahipliği yapıyor ve bunu yapmak için aldığı yetersiz uluslararası desteğe rağmen, AB'ye düzensiz göçü önlemede önemli bir rol oynuyor. İngiltere'nin Türkiye ile "stratejik" bir ilişki kurma çabasında insan haklarına ilişkin endişelerini önceliklendirmediği şeklinde algılanma riskiyle karşı karşıya.
İngiltere Dışişleri Bakanlığı, ticaret ve güvenlik iş birliğini İngiltere ile Türkiye arasındaki stratejik ilişkinin merkezinde olarak tanımlarken, aynı zamanda 'TF-X' olarak bilinen bir projeyi de bu iş birliğinin merkezinde konumlandırıyor. TF-X, Türk ordusu için gelecek nesil bir savaş uçağı geliştirme projesidir ve İngiltere’nin bu projeye teknik destek ve teknoloji transferi sağlaması, savunma sanayii alanındaki iş birliğinin derinliğini göstermektedir.
Türkiye-İngiltere Savunma Sanayii İşbirliği Konseyi Tüzüğü'nün iki ülke tarafından resmen imzalanmasıyla, savunma sektöründeki iş birlikleri resmileşmiş ve kurumsallaşmıştır. Bu anlaşma, Ankara ve Londra arasındaki stratejik iş birliğinde yeni bir dönemin başlangıcını işaret etmektedir. İki NATO müttefiki, “değişen küresel güvenlik ortamı” ve “ortak tehditler” vurgusu yaparak savunma alanındaki bağlarını derinleştirmenin önemine dikkat çekmiştir. İngiltere, Türkiye’nin savunma sanayisindeki kapasitesini güçlendirmek amacıyla çeşitli projelerde teknik ve finansal destek sağlamaktadır. Bu destek, Türkiye’nin yerli ve milli savunma teknolojilerini geliştirme hedefleriyle paralel ilerlemekte, iki ülke arasında uzun vadeli stratejik bir ortaklık zemini oluşturmaktadır. Ayrıca İngiltere, Türkiye’nin bölgesel güvenlikteki rolünü ve savunma kabiliyetlerini artırmasının, NATO müttefikleri arasındaki dayanışmayı güçlendireceği görüşündedir.
Türkiye ve İngiltere, AB’nin zayıflaması, artan mülteci krizi ve Rusya’nın saldırganlığı gibi ortak zorluklarla karşı karşıyadır. Her iki ülke de Rusya’nın Suriye ve Ukrayna’daki eylemlerine karşı dururken, Türkiye, Moskova ile ilişkilerini ustaca yöneterek iş birliğini belli alanlarla sınırlamıştır. Örneğin, Türkiye’nin Rus S-400 hava savunma sistemi alması, İngiltere’de endişe yaratmış, Londra, Ankara’nın NATO müttefikleriyle savunma bağlarını güçlendirmesini talep etmiştir.
Brexit Sonrası Yeni Ticaret Ufukları…
Birleşik Krallık’ın Avrupa Birliği’nden ayrılması sonrası, İngiltere’nin Türkiye ile ticaret ve ekonomik iş birliğini derinleştirme çabaları hız kazandı. Türkiye, hem önemli bir pazar hem de Doğu Avrupa ile Orta Doğu’ya açılan stratejik bir kapı olarak Londra’nın öncelikleri arasında yer aldı.
Brexit sonrası imzalanan serbest ticaret anlaşması, tercihli ticaret ilişkilerini sürdürmeyi hedefleyerek iki ülke arasındaki ticaret hacmi 23,8 milyar pounda kadar yükseldi. Ancak, hizmetler, dijital sektör ve veri alanlarında güncellemeler içeren yeni bir müzakere süreci başladı; bu da ekonomik bağların daha da güçlenmesine imkan tanıyabilir.
Göç ve Bölgesel Güvenlikte Ortak Mücadele…
Ticaretin ötesinde, Birleşik Krallık ve Türkiye göç, güvenlik ve bölgesel istikrar alanlarında da iş birliğini artırdı. Suriye’deki çatışmaların yol açtığı mülteci krizine karşı ortak çözümler geliştirildi; Türkiye, dünyadaki en büyük mülteci nüfusuna ev sahipliği yaparken, İngiltere ile insan kaçakçılığı ve yasadışı göçle mücadelede ortak adımlar attı.
Bu kapsamda, istihbarat paylaşımı ve sınır güvenliği alanlarında birlikte hareket ediliyor. Yatırım açısından, İngiltere Türkiye’de düşük karbonlu ulaşım projelerine destek verirken, savunma iş birliği de önemli bir boyut kazandı. İki ülke arasında askeri eğitimler, teknoloji transferi ve ortak projeler yürütülmekte; İngiltere, Türkiye’nin savunma sanayi kapasitesini artırmaya yönelik teknik ve finansal katkılar sağlıyor.
Buna karşın, Türkiye’nin Rus yapımı S-400 hava savunma sistemini satın alması gibi bazı adımlar, NATO üyeleri arasında güvenlik endişelerine neden oldu ve ilişkilerde zaman zaman gerilimler yaşandı. Tüm bu dinamiklere rağmen, İngiltere ile Türkiye arasındaki ilişkiler çok yönlü olarak gelişmeye devam ediyor. Hem ekonomik hem de güvenlik alanlarındaki iş birliği, iki ülke arasındaki stratejik ortaklığın güçlenmesine katkıda bulunuyor. Brexit sonrası yeni fırsatlar arayan İngiltere ve bölgesel etki alanını genişleten Türkiye, gelecekte de karşılıklı çıkarlarını gözeten bir iş birliği içinde olmaya devam edecek gibi görünüyor.
İngiltere’nin Güvenlik Stratejisinde Türkiye’nin Yeri…
İngiltere'de hükümet, "Ulusal Güvenlik Stratejisi 2025: Tehlikeli Bir Dünyada İngiliz Halkı için Güvenlik" başlıklı yeni güvenlik, savunma ve dış politika stratejisini yayımladı. Belgede, Türkiye'nin İngiltere için önemine işaret edilerek, "Karadeniz, Kafkaslar, Orta Doğu ve Afrika'nın kesişim noktasında bulunan Türkiye, İngiltere'nin Avrupa'daki ve NATO'nun kanatlarındaki güvenlik çıkarları için elzemdir ve güçlü askeri entegrasyon ile savunma sanayi işbirliği sayesinde İngiltere için hem kilit bir NATO müttefiki hem de ikili düzeyde ortaktır." değerlendirilmesi yapıldı.
Belgede özellikle, Rusya ve İran'ın oluşturduğu tehditler öne çıkarılırken, bazı düşman ülkelerin İngiltere'nin enerji ve tedarik zincirlerini hedef alabilecek potansiyel saldırılar için zemin hazırladığına dikkat çekildi. Yeni güvenlik stratejisi kapsamında, toplum genelinin hazırlığını test etmek amacıyla yıllık tatbikatlar düzenleneceği kaydedilen belgede, enerji santralleri ve su temini gibi kritik altyapıların korunmasına yönelik önlemlerin de artırılacağı belirtildi.Bu kapsamda, başlatılan yeni uygulamanın, "Yurt Savunması (Home Defence)" olarak tanımlandığı ifade edildi.
Ortak Çıkarların Şekillendirdiği Yeni Dönem…
İngiltere, Türkiye’yi “kilit stratejik ortak” olarak tanımlayan bir açıklama yaptı. Bu açıklama, iki ülke arasındaki ilişkilerin derinleştiğini ve güvenlik alanında daha yakın iş birliğine gidileceğini gösteriyor. Özellikle savunma sanayi ve NATO çerçevesinde önemli bir gelişme olarak değerlendirilebilir. 25 Şubat 2025 tarihinde Ankara’da imzalanan Güvenlik Anlaşması, Türkiye ve Birleşik Krallık arasında savunma alanında gizli bilgilerin paylaşılmasına olanak tanıyacak yasal bir çerçeve oluşturdu. Bu adım, iki ülkenin güvenlik iş birliğini güçlendirecek ve savunma sanayilerindeki ortaklıkları artıracaktır.
Birleşik Krallık Ankara eski Büyükelçisi Richard Moore, anlaşmanın imzalanmasının iki ülke arasındaki ikili ilişkilerin önemini ve karşılıklı güveni gösterdiğini vurguladı. Moore, bu gelişmenin savunma bakanlıkları arasındaki iş birliğini ve savunma sanayindeki ortaklıkları güçlendireceğine inandığını belirtti. Türkiye, NATO’nun güney kanadındaki stratejik konumu ve bölgesel güvenlikteki rolüyle, Birleşik Krallık için önemli bir müttefik olmaya devam etmektedir.
İki ülke arasındaki bu güçlü iş birliği, bölgesel ve küresel güvenlik meselelerinde ortak hareket etmeyi mümkün kılmaktadır. İngiltere’nin Türkiye’yi “kilit stratejik ortak” olarak tanımlaması, iki ülke arasındaki ilişkilerin derinleştiğini ve güvenlik alanında daha yakın iş birliğine gidileceğini göstermektedir. Bu gelişme, özellikle savunma sanayi ve NATO çerçevesinde önemli bir adım olarak değerlendirilebilir. Bu anlaşma, Türkiye’nin uluslararası alandaki stratejik önemini artırırken, Birleşik Krallık’ın da bölgesel güvenlik politikalarında Türkiye ile daha yakın iş birliği yapma arzusunu yansıtmaktadır.
İngiliz ipiyle kuyuya inilmeyeceği unutulmamalı…
İngiltere, Türkiye’yi sadece bölgesel bir aktör olarak değil, küresel hesaplarında kritik bir kaldıraç olarak görüyor. Türkiye ise bu ilgiyi zaman zaman fırsata, zaman zaman bağımlılığa dönüştürüyor. Taraflar arasında gelişen ilişkiler, karşılıklı çıkarlara dayansa da eşitlikten ziyade ihtiyaca ve pragmatizme dayanıyor. Londra’nın Ankara’ya yönelik ilgisi sürdükçe, bu denge korunabilir; ancak Türkiye’nin uzun vadede kazançlı çıkması, kendi oyun planını ve bağımsız pozisyonunu ne kadar güçlendirdiğine bağlı. Günü kurtaran iş birlikleri yerine, ilkesel ve çok kutuplu bir strateji izlenmedikçe, karşılıklı iyi niyet söylemleri somut ve kalıcı bir kazanıma dönüşmeyebilir.
.
Ömür Çelikdönmez, dikGAZETE.com
омюр челикдёнмез, Дикгазете
Gerekçeli Kaynakça
https://www.gov.uk/world/turkey/news
https://www.arabnews.com/node/2600145/amp
https://www.bbc.com/afrique/articles/c7v6en16p4vo
https://publications.parliament.uk/pa/cm201617/cmselect/cmfaff/615/61503.htm
https://cf2r.org/actualite/quelle-place-pour-la-turquie-dans-la-defense-europeenne/
https://www.gov.uk/government/news/uk-and-turkey-continue-to-strengthen-ties-at-defence-industry-fair?
https://www.fpri.org/article/2024/12/turkeys-evolving-geopolitical-strategy-in-the-black-sea/
https://www.msn.com/tr-tr/haber/dunya/%C4%B0ngiltere-den-türkiye-açıklaması-kilit-ortak/ar
https://committees.parliament.uk/work/2884/uks-relations-with-turkey-inquiry/publications/
https://www.ft.com/content/1de61da8-2481-4371-a0cd-b24ffba8b210?utm
https://www.reddit.com/r/geopolitics/comments/1j83lwb/turkey_has_answers_for_a_vulnerable_europe/
https://www.atlanticcouncil.org/blogs/turkeysource/whats-behind-the-strengthening-uk-turkey-partnership/
https://www.usmuslims.com/uk-says-turkiye-imperative-to-its-security-interests-remains-key-nato-303776h.htm
https://ground.news/article/britain-turkiye-a-key-partner-with-strong-military-integration-and-defence-industry-cooperation
https://www.lexpress.fr/monde/la-turquie-souhaite-a-tout-prix-le-maintien-du-royaume-uni-dans-l-ue_1804979.html?cmp_redirect=true