Kadının ‘Dilemma'sı: Özgürlük ile aile arasında bir seçim

Toplumsal cinsiyet rolleri, tarih boyunca bireylerin yaşamlarını şekillendiren ve toplumsal hiyerarşinin temelini oluşturan temel bir mesele olmuştur. Kadınların tarihsel olarak belirli roller ve sorumluluklarla sınırlandırılması, toplumsal düzenin inşasında önemli bir rol oynamıştır. Ancak, son zamanlarda meydana gelen tarihsel, sosyal ve teknolojik değişimler, bu geleneksel rollerin çözülmesine ve kadınların bireysel kimliklerini yeniden tanımlamalarına olanak sağlamıştır. Bu bağlamda, geleneksel kadınlık rollerinin dönüşümünü incelemek, modern toplumların toplumsal cinsiyet eşitliğine nasıl yaklaştığını anlamak açısından önemlidir. Ulrich Beck'in bireyselleşme teorisi, kadınlık rollerindeki değişimlerin temel dinamiklerini açıklamada önemli bir çerçeve sunmaktadır. Bu noktada kadınların yaşam sürelerindeki artıştan, doğum kontrol yöntemlerinin yaygınlaşmasına, ev işlerinin modernleşmesinden ekonomik bağımsızlık arayışlarına kadar pek çok unsur mevcuttur. Bu unsurlara kısaca göz atmak yerinde olacaktır.

Geleneksel toplumlarda kadınların yaşam süresi, genellikle çocuk doğurma ve büyütme sürecine endekslenmiş bir biçimde şekillenmiştir. Sağlık sistemlerinin gelişmediği dönemlerde kadınların yaşam beklentisi, doğurganlık görevlerini yerine getirebilecek kadar uzun sürmekteydi. Ancak modern tıbbın gelişimiyle birlikte kadınların yaşam sürelerinin uzaması, annelik rollerini hayatlarının yalnızca bir dönemiyle sınırlamıştır. Beck’e göre, kadınların yaşam sürelerinin uzaması, bireyselleşme süreçlerinin bir sonucu olarak annelik kimliğinden uzaklaşmalarına zemin hazırlamıştır. Bu durum, kadınların hayatlarının geri kalan dönemlerinde bireysel kariyer, eğitim ve kişisel gelişim gibi alanlara yönelmelerine olanak tanımıştır.

Modernleşme ve teknolojik ilerlemeler, ev işlerinin doğasını köklü bir şekilde değiştirmiştir. Geleneksel olarak kadınlara atfedilen ev işlerinin niteliksizleşmesi ve teknolojik araçların bu işleri kolaylaştırması, kadınların ev dışında da görünür olmalarının önünü açmıştır. Örneğin; elektrikli ev aletleri, kadınların zaman ve enerji tasarrufu yapmalarını sağlayarak onları iş gücü piyasasına katılmaya teşvik etmiştir. Bu süreç, geleneksel cinsiyet rollerinin çözülmesinde önemli bir aşama olarak değerlendirilmektedir.

Doğum kontrol yöntemlerinin yaygınlaşması, kadınların ne zaman ve kaç çocuk sahibi olacaklarına karar verme gücünü artırmıştır. Bu durum, kadınların bedenleri üzerindeki denetimlerini güçlendirmiş ve geleneksel annelik rollerinden büyük ölçüde kurtulmalarına olanak sağlamıştır. Kadınların doğurganlıklarını kontrol edebilmeleri, bireysel kariyer ve eğitim hedeflerine ulaşmalarını kolaylaştırmış, toplumsal cinsiyet eşitliği mücadelelerinde önemli bir kazanım sağlamıştır.

Kadınların eğitim olanaklarına erişiminin artması ve iş gücü piyasasında daha görünür hale gelmeleri, geleneksel cinsiyet rollerinin dönüşümünde kritik bir rol oynamaktadır. Ancak, bu değişim süreçleri, kadınlar için yeni çelişkileri de beraberinde getirmiştir. Kadınların mesleki kariyer ile ev içi roller arasında denge kurma çabası, sıklıkla toplumsal eleştirilerle karşılanmaktadır. Kariyer odaklı kadınlar, annelik rollerini ihmal etmekle suçlanırken, evine odaklanan kadınlar ise ekonomik bağımsızlıklarını kaybetme riskiyle karşı karşıya kalmaktadır.

Kadınların ekonomik bağımsızlıklarını kazanma süreci, toplumsal cinsiyet eşitliği açısından kritik bir öneme sahiptir. Ancak, kadınların iş gücü piyasasına tam anlamıyla entegre olabilmeleri önünde çeşitli yapısal engeller bulunmaktadır. Boşanma, sosyal güvence eksikliği, aile yükümlülükleri ve emek piyasasındaki ayrımcılık gibi faktörler, kadınların bireyselleşme süreçlerini zorlaştırmaktadır. Bu durum, kadınların mesleki kariyerlerinden uzaklaşarak yeniden geleneksel rollerine dönmelerine yol açabilmektedir.

Özetle söylemek gerekirse kadınların toplumsal cinsiyet rollerindeki dönüşüm, bireyselleşme süreçlerinin bir parçası olarak değerlendirilmektedir. Yaşam sürelerindeki artış, doğum kontrol yöntemlerinin yaygınlaşması, ev işlerinin modernleşmesi ve kadınların eğitim olanaklarına erişimi, toplumsal cinsiyet eşitliği mücadelesinde önemli adımlar atılmasını sağlamıştır. Ancak, kadınların ekonomik bağımsızlıklarını kazanma süreçlerinde karşılaştıkları zorluklar, bu dönüşümün önündeki en büyük engellerden biri olmaya devam etmektedir. Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanabilmesi için kadınların bireysel ve toplumsal kimliklerini özgürce inşa edebilecekleri bir ortamın yaratılması, kritik bir gereklilik olarak karşımıza çıkmaktadır. Fakat kadınların bireyselleşmesinin önü açıldıkça ataerkil sisteme göre şekillenen aile kurumu, yara almaktadır.

Toplumun neredeyse tüm kademelerine kök salmış erkek egemen yapı, ne yazık ki kadınların tam anlamıyla özgürleşmelerini önleyerek çelişkiler yumağının içinde kalan bir kadın portresi yaratmaktadır. Kadını bağımsızlaştıran her girişim, enteresan bir şekilde aile içi ilişkilerin sarsılmasına yol açarak muhafazakâr kesim tarafından hoş karşılanmamaktadır. Sağlıklı bir toplum için ne kadın bireyselliğinin ne de aile kurumunun tamamen merkeze alındığı bir sistem doğrudur. Dolayısıyla toplumsal koşulların kadınlar için daha uygun hale getirilerek hem bireysel özgürlüklerin hem de aile kurumunun dengeli bir şekilde varlığını sürdürebileceği bir toplum inşa edilmelidir.