Afghanistan
Kabil'in Çemen Huzuri bölgesinde yaklaşık 100 civarında esnaf, kurdukları stantlarda ürünlerini satarken, Afganistan'ın en önemli ihracat ürünleri olan Türkmen halıları, lacivert taşı ve Gend adı verilen geleneksel kadın kıyafetleri fuarın öne çıkan kalemlerini oluşturuyor.
Satıcılar, Taliban öncesi dönemde sık sık fuarların organize edildiğini ancak Taliban sonrası son bir yılda ülke ekonomisinin ciddi zarar görmesi nedeniyle bu tür fuarların çok nadir düzenlendiğini söyledi.
Satıcılar ayrıca, Taliban'ın iktidara gelmesinin ardından ülkeden ayrılan yabancıların önceden önemli bir müşteri kesimini oluşturduğunu ve onların Afganistan'dan ayrılmasının da işlerini olumsuz etkilediğini aktardı.
Türkmen halıları
Afganistan halıcılık sektöründe Türkmen halıları başı çekiyor. Afganistan'ın kuzeyinde yoğun Türkmen nüfuslu Anthoy, Akça ve Mezar-ı Şerif gibi bölgelerde dokunan halılar ülke içinde olduğu gibi ülke dışında da müşteri buluyor.
Türkmen esnaf İlhan Alimi, Anthoy ve Akça'da bulunan halı dokuma atölyelerinde Türkmen kadınlarının el emeği ürünlerini pazarladıklarını söyledi.
Alimi, halı fiyatlarının desenin zorluğu, halının boyutu ve koyun-kuzu yünlerinin kalitesine göre şekillendiğini belirterek, fuardaki halıların 300 dolardan 1200 dolara kadar satıldığını aktardı.
Şu ana kadar 2 halı satabildiğini aktaran Alimi, Taliban sonrası ülke içindeki alımların büyük oranda düştüğünü kaydetti.
Ülke dışında ise başta Türkiye, Avustralya ve Hollanda olmak üzere birçok ülkeye ihracat yaptıklarını kaydeden Alimi, şöyle konuştu:
"Taliban'dan önce Afganistan'da halkın mali durumu iyiydi. Afgan halılarını almaya kudreti yetiyordu. Yabancılar da vardı. Parası olan insanların da çoğu Avrupa'ya, Amerika'ya kaçtı, Taliban'ın gelmesinden sonra. Burada kalanlar da güvenlik nedeniyle, bombalar yüzünden buralara çok gelemiyorlar."
Afganistan'ın simgelerinden lacivert taşı
Dünyada en kaliteli lacivert taşı (Lapis Lazuli) Afganistan'ın kuzeyindeki Badahşan vilayetinde bulunan madenlerden çıkarılıyor. Lacivert taşı ülkenin en önemli ihracat kalemlerinden biri.
Lacivert taşından yapılan vazo, küllük, tespih, tabak, kolye, küpe, satranç takımı başta olmak üzere çeşitli biblo ve süs eşyaları fuarın en önemli ürünlerini oluşturuyor.
Fuarda, ayrıca yine Şah Maksut ve akik taşlarından yapılan ürünler de müşteriye sunuluyor.
Söz konusu ürünlerin fiyatları da taşın kullanım yoğunluğu ve işçilik gibi unsurlar nedeniyle çeşitlenirken, ürünler 200 dolara kadar satılabiliyor.
Ürünlerin fiyatlarının Taliban sonrası dönemde büyük düşüş gösterdiğini aktaran esnaf Şuayip Azizi, "Bana göre, ana konu ekonomi. İnsanların maddi durumu geçen yıla göre düşüş gösterdi. Bu nedenle çok ilgi göstermiyorlar. Özellikle bizim sattığımız bu maden ürünlerine. Bunlar önceliğe alınmıyor. Süs ürünleri çünkü." diye konuştu.
Afganistan toplumunu oluşturan Peştun, Tacik, Hazara, Özbek ve Türkmenler ile çeşitli etnik azınlıklıkların geleneksel kıyafetleri de ülkenin milli kültürüne katkı sunuyor.
Afganistan'da "Gend" adı ile bilinen bu tür geleneksel kıyafetleri atölyelerinde dikip satan esnaf Muhammed Hasan Siret de diğer satıcılar gibi ekonomik durgunluktan şikayet ediyor.
Taliban yönetiminin ekonomiyi geliştirmeye odaklanması gerektiğini aktaran Siret, "Bizler için iş imkanlarını oluşturmalarını istiyoruz. Satış ortamı oluştursunlar." dedi.
Atölyede sergilenen Gend'lerin fiyatları da kumaş kalitesi ve işçilik gibi nedenlerle çeşitlilik gösterirken, ürünler 300 dolara kadar satılabiliyor.
Taliban sonrası ekonomi ağır darbe aldı
Taliban'ın geçen yıl 15 Ağustos'ta iktidarı ele geçirmesi bir anlamda tüm Afganistan'ın cezalandırılmasıyla sonuçlandı.
Taliban öncesi Afgan yönetiminin bütçesinin üçte ikiden fazlasını fonlayan Batılılar, tüm yardımlarını kesti. Çoğu uluslararası kurum ve kuruluş da ülkeden ayrıldı.
Söz konusu gelişmeler ülke ekonomisinin ağır darbe almasına neden oldu.
