Ankara
Tarihe ilk küresel savaş olarak geçen ve 17 milyon cana mal olan Birinci Cihan Harbi, birçok devletin yıkılması ve yenilerinin kurulması nedeniyle dünya siyasi haritasını değiştirdi.
Birinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinin 104. yılında, savaşın sonuçları ve dünya haritasında yaptığı değişiklikleri derledik.
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Veliahdı Franz Ferdinand ve eşi Sofia'nın 28 Haziran 1914'te Saraybosna'da Gavrilo Princip isimli Sırp milliyetçisi tarafından suikast sonucu öldürülmesi savaşın fitilini ateşledi.
Avrupa merkezli ancak sömürgeler ile 40 ülkenin katıldığı savaşta İngiltere, Fransa, İtalya ve Rusya'nın oluşturduğu İtilaf Devletleri'ne karşı Almanya, Avusturya Macaristan ve Osmanlı Devleti'nin oluşturduğu İttifak Devletleri yer aldı.
20'den fazla büyük ve küçük çaplı savaş yaşandı
Taraflar arasında 20'den fazla büyük ve küçük çaplı savaş yaşandı. Bu savaşlardan en kanlı geçenleri Almanya ile Fransa arasında oldu. Fransa, bu savaşlarda İngiliz ve Kanada askerlerinden de destek aldı.
Bugün Polonya ve Ukrayna sınırları içinde kalan Galiçya bölgesindeki cephenin yarılması Avusturya'nın baskı altında olması nedeniyle Fransa'ya saldıran Alman güçleri, Somme Savaşı'nda karşı karşıya geldi.
Toplamda 3 milyondan fazla askerin katıldığı Somme Savaşı, yaklaşık 1 milyondan fazla ölümle insanlık tarihinin en kanlı savaşlarından oldu.
Nazi Almanyası diktatörü Adolf Hitler de bu savaşta onbaşı olarak görev yaptı. Aynı dönemde yine Fransa ve Almanya arasında yaşanan Verdun Savaşı'nda ise 750 bin ile 950 bin arasında kişinin hayatını kaybettiği tahmin ediliyor.
Osmanlı 7 cephede mücadele etti
Osmanlı Devleti savaşın başlangıcında her ne kadar tarafsızlığını ilan etse de savaşa girmeye zorlanmış ve savaşa dâhil olmuştur.
Savaşta İttifak Devletleri'nin yanında yer alan Osmanlı ordusu, 7 ayrı cephede İtilaf Devletleri'ne karşı mücadele etti. Kafkas ve Galiçya cephelerinde Ruslarla, Makedonya’da Yunan ve Fransızlarla, Çanakkale’de İngiltere, Fransa ve İtalya; Filistin, Suriye ve Irak cephelerinde İngiliz ordularıyla savaştı.
Osmanlı ordusu, 700 binden fazla kaybının yaklaşık 250 binini Çanakkale'de verdi.
ABD'nin savaşa katılması
ABD ise savaşın başlarında tarafsızlık ilan ederken İtilaf Devletleri'ne silah satışına devam etti. Almanya’nın ABD'ye ait silah taşıyan gemilerine saldırması ve bu saldırıları ticaret gemilerine de yönlendirmesi üzerine Washington yönetimi, 1917'de İtilaf devletleri tarafında savaşa katıldı.
Savaşın seyri ABD'nin de katılmasıyla İtilaf Devletleri lehine hızla değişmeye başladı. 4 yıl süren ve İtilaf Devletleri'nin zaferiyle sonuçlanan savaş, 1918'de imzalanan ateşkes anlaşmasıyla sona erdi.
6,6 milyon sivil öldü
Ardında ağır yıkım bırakan savaşta, 6,6 milyonu sivil olmak üzere 17 milyon kişi hayatını kaybetti. Tarihte en çok zayiat verilen 5'inci harp olarak kayıtlara geçen savaşta, ölümlerin çoğunluğunu ise savaş ortamının neden olduğu çeşitli hastalıklar, salgın ve kıtlık oluşturdu.
Çok büyük ekonomik maliyetle yapılan Birinci Dünya Savaşı, 20. yüzyılın en büyük küresel bunalımına da neden oldu.
Dünya siyasi haritasındaki değişim
Tarihin o zamana kadar kaydettiği en kanlı savaşlardan biri olan Birinci Dünya Savaşı sonrası imzalanan yeni anlaşmalarla imparatorluklar yıkılırken, çok sayıda yeni devlet kuruldu.
Yeni dünya düzeninin temelinin atıldığı o süreçte, Almanya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Rus İmparatorluğu ve Osmanlı Devleti dağıldı.
Bunun sonucu, Çekoslovakya, Avusturya, Macaristan, Polonya, Litvanya, Estonya, Ukrayna, Yugoslavya, Sovyetler Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti gibi yeni devletler ortaya çıktı.
Orta Doğu'da ise Osmanlı topraklarında bugünün Arap ve Körfez ülkeleri kuruldu.
Bugün gerilimlere sebep olan sınır ihtilaflarının, siyasi anlaşmazlıkların ve komşular arası gerilimlerin çoğu bu dönemde ortaya çıktı.
Kaynak: AA -Mustafa Deveci-
