HABER MERKEZİ
İngiliz arşivlerinde kuyumcu titizliğinde yürütülen çalışmayla hazırlanan Misyoner İstihbaratçılar adlı kitap, Osmanlı coğrafyasında din kisvesi altında yürütülen İngiliz istihbarat faaliyetlerini ve rahip William Jowett’in gizli rolünü açığa çıkarıyor. Dr. Berna Çaçan Ongun imzalı din, siyaset ve casusluğun iç içe geçtiği bu tarihsel çözümleme, “silahsız Haçlı Seferi”nin arka planını gün yüzüne çıkarıyor.
Dr. Berna Çaçan Ongun’un kaleme aldığı Misyoner İstihbaratçılar, Hayat Yayınları’nın “Deşifre X Kitaplar” serisinin üçüncü eseri olarak raflardaki yerini aldı. Eser, Osmanlı coğrafyasında yürütülen İngiliz misyoner faaliyetlerinin perde arkasını gözler önüne seriyor. İngiliz arşivlerinde kuyumcu titizliğiyle yürütülen kapsamlı araştırmalar sonucunda hazırlanan kitap, gazeteci Kamuran Akkuş’un editörlüğünde yayımlandı.
Kitapta, İngiltere’nin Kilise Misyoner Cemiyeti (KMC) öncülüğünde yürütülen faaliyetler ve bu süreçte öne çıkan rahip William Jowett’in hikâyesi merkeze alınıyor. Misyonerliğin yalnızca dinî bir tebliğ değil, siyasî, ekonomik ve kültürel hegemonya kurmanın aracı olarak Osmanlı’yı içerden çözme stratejisinin temel unsurlarından biri olduğu vurgulanıyor. Bu noktada, Charles Dickens’ın “Her yeri bulduklarından daha kötü şekilde terk eden mükemmel baş belaları” sözünün neden söylendiği daha iyi anlaşılır hâle geliyor; zira Ongun’un aktardığı belgeler, bu faaliyetlerin ardında yatan niyetlerin imparatorlukların kaderini nasıl değiştirdiğini açık biçimde ortaya koyuyor.
Ongun, Jowett’in 1815-1820 yılları arasında Malta merkezli olarak yürüttüğü çalışmaların, İngiltere’nin “Şark Meselesi” çerçevesinde Osmanlı’yı siyasî ve dinî bir kuşatma altına alma politikasına nasıl hizmet ettiğini belgeliyor. Kitaba göre Jowett, yalnızca İncil dağıtmakla kalmayıp hazırladığı ayrıntılı raporlarla Osmanlı’nın etnik ve kültürel yapısını çözümleyerek İngiliz dış politikasına yön verdi.
Eserde, Jowett’in Christian Researches in the Mediterranean adlı raporları ilk kez tam metin hâlinde Türkçeye kazandırılıyor. Ongun, bu raporlar aracılığıyla İngiltere’nin Osmanlı toplumundaki ayrılıkçı hareketleri nasıl desteklediğini, Ermeni, Süryani, Nestûri, Keldani, Bulgar ve Arap toplulukları arasındaki gerilimleri nasıl körüklediğini belgelerle ortaya koyuyor.
Misyoner İstihbaratçılar, misyonerliği dinî bir uğraşın ötesinde istihbarî ve siyasî bir araç olarak ele alıyor. Jowett örneği üzerinden yürüyen anlatı, Osmanlı’nın çöküş sürecinde misyoner faaliyetlerinin belirleyici rolünü gözler önüne sererken, modern Türkiye’nin tarihsel hafızasına da ışık tutuyor. Eser, “silahsız Haçlı Seferi”nin nasıl yürütüldüğünü anlamak isteyenler için birincil kaynak niteliği taşıyor.
.
dikGAZETE.com
