Tarih Kurumu ve Türkoloji meselesine giriş -2-
Tarih Kurumu ve Türkoloji meselesine giriş -2-
Atatürk, Türk tarihi araştırmaları yapmak için Türk Tarih Kurumu’nu kurdu.
O tarihlerde el yordamı ile birçok ilmi araştırmalar yapıldı.
Tarih ve Dil Kurumlarının görevi/ amacı “milli tarihi ve kültürü araştırmak” olarak belirlendi.
Türk Tarih Kurumu’nun yayınlarına baktığınızda geçtiğimiz bir asırlık dönemde faydalı işler yaptığı görülür.
Tarihi, sadece “TC Tarihi” veya “İnkılâp Tarihi” ekseninde araştırmak, çalışmaları kısırlaştırır, tekrara sokarak tarih bilincini kötürümleştirir.
Atatürk de sağlığında bu kurumların atılım yapacak projeler üretmesini arzu ediyordu.
“Güneş Dil Teorisi”, “Amerikan yerlilerinin Türk kimliğinin araştırılması” gibi (Tahsin Mayatepek) mevzular üzerinde çalışmıştı.
Bu çalışmalar doğrudur, yanlıştır burada anlaşılması gereken husus şudur; çağın ve günün ihtiyaçlarına uygun proje, model, fikir ve hareket planı üretebiliyor musunuz?
Üniversite yıllarında İnkılâp Tarihi ve Türkçe dersi eğitimi de görmüştük.
Bu derslerin kifayetli ölçüde okutulması gerektiğini yakından görmüştüm.
Her zaman, şu konu; hiçbir zaman aklımdan çıkmamış, her daim aklımdan geçmiştir.
Bütün üniversitelerde Türk tarihi eğitimi, 4 yıl boyunca okutulmalıdır.
Bu dersler bütün coğrafyalarda kurulmuş Türk Devletleri’nin tarihini ihtiva etmelidir.
Altınordu, Gazneliler, Babürler, Eyyubiler, Kölemenler, Emevi, Endülüs Emevi ve Abbasileri ihtiva eden İslam tarihi vs. gibi konuları ihtiva etmelidir.
Altınordu’nun yıkılışını bilmezseniz, Osmanlı’nın Balkanlar ve Kafkaslar’daki yenilgilerini anlayamazsınız.
Babürlülerin, Hindistan’da çöküşünü bilmezseniz, (İngiliz Doğu Hindistan Şirketi), İngilizler’in dünya hâkimiyetini anlayamazsınız.
Amerika kıtasının keşfini, Ümit Burnu’nun dolaşılmasını bilmezseniz İslam Dünyası’nın kuşatılmasını anlayamazsınız.
Türkiye ve Türkler için Hz. Peygamber öncesi Türk tarihi ve devlet kurma tecrübesi vardır.
Bu tecrübelerin İslam dünyasının önderi olarak 1400 seneden beri uygulaması ve liderliği vardır.
Bu gün geldiğimiz noktada sorun şudur: Türkiye, bu liderliğine devam edecek mi etmeyecek mi?
Şu zamanda bunun karar arifesinde bulunuyoruz.
Evet, tarih çok mühim…
Birinci makalede söylediğim “AK Parti kültür iktidarı olamadı” meselesini, birinci merhalesini, yeni yetişen nesillere milli şuur verilememesi yönünde aramak lazımdır.
Atatürk’ün (1 Mart 1922 TBMM açış konuşmasında) söylediği: “Yetişecek çocuklarımıza ve gençlerimize, görecekleri tahsilin hududu ne olursa olsun, en evvel, her şeyden evvel Türkiye'nin istikbâline, kendi benliğine, millî an'anelerine düşman olan bütün unsurlarla mücadele etmek lüzûmu öğretilmelidir” hedefi şimdiye kadar gerçekleştirilmiş midir?
Bu hedef doğrultusunda milli bir program yapılmış mıdır?
Hatanın özünü burada aramak lazımdır.
Şimdilik bu konuyu burada bırakalım asıl mevzumuza gelelim.
Türkçe ve dil mevzuunda gelinen nokta çok daha kötüdür.
300 kelime ve el kol hareketi ile (buna şimdilerde vücut dili diyorlar) konuşan kabile tipi bir topluma dönüldü.
Üniversitelerdeki Türkçe derslerinin hedefi gramer, çekim, takı ve ek bilgisi olmaktan öte bir hedefi olmalıydı.
İslam öncesi Türk edebiyat metinleri İslami dönem halk ve tasavvuf edebiyatı, yakınçağ edebiyat, isim bilim (onomastik), yer isimleri bilim (toponim) gibi milli şuur ve ülküler kazandırıcı bir muhtevada olmalıydı.
Şunu üzüntü ile belirtmeliyim ki; biz 1987’de Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde okuyorken Türkçe dersimize bir lise öğretmeni geliyordu, derste, “meli –malı, cek-cak" eklerini, fiil çekimlerini anlatıyordu.
Hangi kelimenin “zarf” hangisinin “dolaylı tümleç” olduğunu soruyordu.
Üniversite seviyesinde Türkçe dersi böyle olur mu?
Gençlerimize kültür birikimimizin dev şahsiyetlerinin kitap ve metinlerini okutmadan milli şuur ve ülküler nasıl kazanabilir ki?
Öncelikle kendi müfredatımızı (ve kitap muhtevasını) düzelterek işe başlamak gerektiğini değerlendiriyorum.
Bu yapı düzeltildikten sonra Türkoloji meselesi ve Türkolog yetiştirme mevzuu acilen ele alınmalıdır.
Tekrar ediyorum; üniversite bitiren her genç, “eski yazı”yı bilmelidir.
Yunanlı Türkolog “Dimitris Kiçikis” konusunu ele almışken dedim ki; acaba dünya çapında kaç Türkolog yetiştirdik, yabancı Türkolog sayısı nedir?
Bu konuda çalışma yapan “Yunus Emre Enstitüleri”nin rolü nedir, bunları da bu yazı kapsamında değerlendirelim.
Önce, Türk dünyasının önemli bölgeleri ve Türk tarihin geçtiği yerler halen Rus idaresi altında olduğu için Rusya’dan başlamak lazımdır:
Gabdulhay Ahatov, Aleksandr Mihayloviç Şerbak, Alеksаndr Pаlmbаh, Andrey Dulson, Andrey Kononov, Boris Serebrennikov, Celil Kiyekbayev, Dmitri Vasilyev, Dmitriy Peskov (Putin’in sözcüsü), Edhem Tenişev, Galimcan İbrahimov, Grigoriy Gurkin, İlya Berezin, İsmet Kenesbay, Leonid Kızlasov, Leonid Potapov, Stepan Maynagaşev, Vladimir Minorskiy, Nikolay Baskakov, Aleksandr Samoyloviç, Sergey Malov, Vasili Bogoroditski, Vasili Radlof, Wilhelm Barthold gibi Türkologlar buralardan çıkmıştır.
İsimleri üzerinde kalın bord bulunanlar Türk asıllıdır.
Bu 24 tarihçiden bazıları (Vladimir Minorskiy gibi) Türk lehçe ve dillerini bölmek, Türkiye’nin etnik yapısını araştırmak konuları üzerinde çalışmıştır.
Türkiye’nin başına Ermeni meselesini musallat eden Kürtçülük üzerine araştırma yapan zat, bu şahıstır.
Mesela Vasili Radlof, Wilhelm Barthold gibi Rus Türkologlar, Türk tarihinin öğrenilmesine büyük katkı sunmuşlardır.
Rusya Liberal Demokrat Partisi Genel Başkanı Jirnovski de Türkolog’dur.
Irene Melikof, ABD ve Fransa’da Türkiye için çok faydalı işler yapan bir Türkolog’dur.
Olga de Lebedev diye anılan Rus Türkolog Gülnar Hanım'ın asıl adı Olga Sergeevna Lebedeva'dır.
“Kontes” unvanını taşıyan Olga Lebedeva, Türkler’i çok beğendiğini kültür ve faziletlerine olan sevgisi dolayısıyla kendine “Gülnar” takma adını koymuş ve bu ismi benimsemiş, Türkiye'de yalnızca bu ad altında tanınmak istemiştir.
Sovyetler Birliği döneminde, özellikle Stalin zulmü altında en çok zarar gören aydınlar Türkologlar olmuştur.
Öldürülen Türkologların sayısı yüzlercedir. (1)
Bunları yazının altında dip not olarak sıralamak gerektiğini değerlendirdim, aşağıda sunuyorum.
Aslında bu liste çok daha uzundur.
Stalin’in 40 yıllık siyasi hayatı ve iktidarda geçirdiği süre boyunca yegâne hedefi İslam’ı ve Türklüğü sindirmek olmuştur.
Bugün, onun cinayetlerini savunmak Rusya Federasyonu’nda bile mümkün değildir.
Türkoloji milli kültürümüzün yayılmasında, Türk sevgisinin yayılmasında önemli bir yumuşak güç kullanma aracıdır.
Bu kuvvetten istifade etmek, Yeni Türkiye’nin atılım yapmasında önemli bir araç olacaktır.
Dünyada en fazla Türkolog, Rusya’da var.
Rusya, kendi içindeki 40 milyon Müslüman Türk’ü Türkoloji ile yönetiyor.
Rusya, Türk Dünyası’nı biliyor ve yönetiyor.
Türkiye, Türk ve İslam dünyasını bilirse ve bilenleri çoğaltırsa, hayranlarını artırırsa yeni bir dünya tarihi yazılacaktır.
Bu nasıl yapılacaktır, nasıl yapılmalıdır bundan sonraki yazımızda işleyeceğiz.
Rus, 1917 İhtilalini, “Rus Mason Teşkilatları” üzerinden Yahudiler yapmıştır.
İktidarı ele geçirdikten sonra Türk dünyasına verdikleri hasarın derecesi ölçülemez.
18 Mayıs Kırım Sürgünü ve Ahıska Sürgünü kararını Stalin aldı. Bugün aynı zulüm, Çin tarafından Uygur Türkleri’ne karşı uygulanmaktadır.
Mevcut Çin yönetimi Rothschield ailesinin kontrolündeki masonlardan müteşekkildir.
.
Suat Gün, dikGAZETE.com
(1) -tablo ve liste olarak-
20. yüzyılda Sovyet Rusya'da zulüm gören Türkoloji bilginleri
Abdrahimov Ali Rahim (Ali Shakirovich, 1892-1943)
Türkolog, bilim adamı, edebiyat eleştirmeni, yazar, Doğu Pedagoji Enstitüsü'nün doçent Kazan . Tutuklandı ve hapsedildi, Kazan’a döndü ve tekrar tutuklandı ve toplama kamplarından birinde 10 yıl hapse mahkûm edildi.
Aivazov Asan Sabri (1878-1938)
Kırımlı, bilim adamı, gazeteci, çevirmen, öğretmen, Tatar gazetelerinin editörü, "Kırım Kurultay" nin üyesi. Türkiye'ye Bölgesel Hükümetinin bir elçi olarak görev yaptı "milliyetçi karşı devrimci örgüte" katıldığı gerekçesiyle Simferopol’de NKVD tarafından vurularak öldürüldü.
Akchokrakly Osman Nuri Asad (1878-1938)
Tarihçi, yazar, öğretmen, gazeteci, 1917 yılında Kırım bölgesel "Kurultay"ına temsilci seçildi, Simferopol’de hapiste vurularak öldürüldü.
Akhatov Gabdulkhay Khuramovich (1927-1986)
Bilim adamı, profesör ve filoloji hocası,(1970), Türkolog, halka mal olmuş çağdaş Tatar Ağız ve Dilleri araştırmacısı, Kazan’da okullar için phraseology , temel bilimsel eserler ve ders kitapları yazarı.
Asfendiarov Sanjar Jafarovich (1889-1938)
Türkolog, Moskova Şarkiyat Enstitüsü Rektörü. Vurularak öldürüldü.
Baiburtly Yagya Nadji Süleyman (1876-1943)
Kırım Türk okulunda Başöğretmen, Bahçesaray'da, gazeteci, "milliyetçi karşı devrimci örgütü" katılım suçundan NKVD tarafından işkence gördü. Arkhangelsk de hapisteyken vurularak öldürüldü.
Baytusyn Akhmet (1873-1937)
Bilim adamı, halka mal olmuş Kazak düşünürü. Rus parlamentosu (1905-1906) milletvekili, Kazak kültür ve folkloru sahasında ilk araştırmacı, alfabe, ders kitabı, fonetik ve sentaks kuralları, Kazak dilinin etimolojisi, yazarı, 1931 yılında ölüm cezasına çarptırıldı. 1937 yılında vurularak öldürüldü.
Baryi Battal-Taimas (Saetbattalov Gabdelbaryi, 1883-1969)
Tarihçi, edebiyat eleştirmeni, gazeteci, gazete "Altay" editörü (1918). 1921 Sovyet kampından kaçarak yurtdışına kaçtığı için kurtuldu. İstanbul’da öldü.
Bertels Eugene Edwardovich (1890-1957)
İranist ve Türkolog, SSCB Bilimler Akademisi (1939), üyesi akademisyen karşılık gelen üyesi Tahran Akademisi (İran , 1944), Aşkabat Akademisi ( Türkmenistan , 1951), Şam Akademisi (Suriye, 1951), Sanat Tarih Enstitüsü, Leningrad Devlet Üniversitesi, Leningrad Enstitüsü Doğu Dilleri uzmanıdır. 1922-1925 yılları arasında üç kez tutuklandı, Önce "Alman casusu",1941 yılında "Fransız casusu" olarak suçlandı, ancak kurtulmayı başardı.
Bodaninsky Usein Abdrefi (1877-1938)
Etnograf, sanatçı, eleştirmen 1917 itibaren Bahçesaray Müzesi’nde Müdürlük yaptı. Etnografik ve arkeolojik keşif alanlarında çalıştı. Ajanlıkla suçlandı. Simferopol’da vurularak öldürüldü.
Cherman Timofei Pavlovich (?)
Türkiye Ekonomisi uzmanı, tarihçi, bibliyografya uzmanıdır. Daha sonra hapsedildi. Akıbeti bilinmiyor.
Choban-zade Bekir Vagap ogly (1893-1937)
Kırım Tatar Türkü bir köylünün oğlu, Budapeşte Üniversitesi mezunu, Üniversitesi'nde Dekanlık mertebesine yükseliyor. Sahasında üstün Sovyet Türkologdur. 1924 de "dil yapımı" konusunda Bakü'de çalıştı. Stalinist zulüm neticesinde 1937 yılında tutuklandı, vurularak öldürüldü.
Cholpan (1897-1937)
Özbek yazar ve bilim adamı. Stalinist zulüm gördü ve öldürüldü.
AA Divay (1855-1933)
Müfettiş, eğitimci, Başkurtça ağzı kelimeleri toplamak suçlarını işledi.
Fielstrup Feodor Arturovich (1889-?)
Türkolog - etnograf. Rus Müzesi Etnografya bölümü, "Rusya'nın Nüfus Tribal Kompozisyon ve Komşu Ülkeleri Adlı Çalıştayları Komisyonu" içinde çalıştı. 1933 yılı içinde tutuklandı, sorgulamalar sırasında öldü.
Gubaidullin Gaziz (Gabdulgaziz Salihovich, 1887-1937)
Azerbaycan Üniversitesi’nde tarihçisi Profesör (1927). Tutuklandı ve vurularak öldürüldü.
Hâkim Nigmat (?)
Türkolog, dilbilimci, Doçent… Tatarca dil öğreten Kazan Pedagoji Enstitüsü’nde çalıştı. 1936 tutuklandı ve iz bırakmadan yok edildi.
Huluflu Veli (?)
Edebiyat tarihçisi. Azerbaycan Dil, Edebiyat ve Sanat Enstitüsü dalında, SSCB Bilimler Akademisi Sanat Bölüm Başkanı, (1934-1937) tutuklandı, 1937 de iz bırakmadan yok edildi.
Kudoyarov Galyautdin Gainutdinovich (189I-1966)
Reklamcı, öğretmen, Tataristan SSCB Eğitim Kurumları’nda Halk Komiseri (Narkom ) 1931 yılında iki kez tutuklandı zulüm gördü.
Khudyakov Michael Georgievich (1894-1936)
Arkeolog, Volga bölgesi halklarının tarih ve kültür araştırmacısı. SSCB Halk Çalışması (Leningrad) Enstitüsü, Leningrad Devlet Historico-linguistical Enstitüsü, Kültür Tarihi SSCB Akademisi Devlet Enstitüsünde doçent. Tutuklandı ve 1936 yılında idam edildi.
Latynin Boris Alexandrovich (1899-1967)
Arkeolog, etnograf, Orta Asya ve Volga bölgesi halklarının kültürleri üzerinde çalıştı. 1935 yılında tutuklandı, serbest bırakıldıktan sonra Hermitage’de çalıştı, 40 lı yıllardaki tutuklanmasından sonra hapiste iken bacağını kaybetti.
Leibovich Eugene Solomon (?)
Arkeolog ve etnograf (Volga Bölgesi ve Urallar Halkları). 1936 yılında tutuklanarak kayboldu.
Mansurov Gasim Gatievich (1894-1955)
1920 li yıllarda tarihçi, öğretim görevlisi, Tatar devrimci hareketin sorunlar üzerinde monografiler yazdı, Moskova, sonra Kazan'da devlet üniversitelerinde çalıştı. Daha sonra bilinmeyen bir şekilde tutuklandı, zulüm gördü.
Martinovich Nikolay Nikolayeviç (1883-1939)
Folklorcu, Türkolog-etnograf ve kültür sahalarında uzman Profesör, Rus Petrograd Üniversitesi içinde bulunan müzede müdürlük yaptı. 1920 yılı ve 1921 yılında tutuklandı. 1922 yılında sürgüne gönderildi.
Miller Alexander Aleksandroviç (1875-1937)
Sosyolog, etnograf, arkeolog, dilbilimci, tarih öncesi sanat, arkeoloji profesörü, Gürcü dili hocası, Rus Devlet Müzesinde Etnografik Departmanı Başkanı, 1933 yılında tutuklandı, Taşkent’e sürgüne gönderildi. 1937 yılında tekrar tutuklandı ve Taşkent cezaevinde öldüğü sanılıyor.
Mirbaba ogly Usif Vesir (Chemenzemenly) (1887-1943)
Azerbaycanlı yazar, folklor edebiyat üzerinde çalıştı, uzman tarihçi. 1937 tutuklandı ve iz bırakmadan yok edildi.
Mukhamedzhan Tynyshpaev (1879-1937?)
Kazak demiryolu mühendisi, aktivist, tarihçi üyesi Alaş Orda 1937 yılında hapis cezası ve sonunda Taşkent'te idam edildi,
Novichev Aron Davydovich (1902-1987) (soyadı Rabinovic)
Türkolog, tarihçi Leningrad Üniversitesi profesörü. 1932 den 1937 kadar çalıştı SSCB Bilimler Akademisi Şarkiyat Enstitüsü , Türkologlar Birliği Bilimsel Sekreteri. 1940 Khetaguri’ye sürgüne gönderildi, 1937 yılında tutuklanana kadar Oriental Institute ve Leningrad Üniversitesi'nde çalıştı.
Odabash (Temirdjan) Abibulla Abdureshid (1891 -? 1938)
Kırım Pedagoji Enstitüsü'nde Öğretim Görevlisi, "Kırım Kurultay"nin temsilci, "Eshil ada" ve "Bilgi" dergileri editörü. Odabash 1928 yılında tutuklandı, kaybolarak yok edildi.
Polivanov Eugene Dimitriyeviç (1891-1938)
Dilbilimci-Oryantalist (Japon, Çin, Dungan, Kore, Türk ve diğer doğu dilleri), dilbilim kuramcısı. 1937 yılında tutuklandı, Japon casusu olduğu beyan ettirildi, 1938'de Moskova’da vurularak idam edildi.
Radloff Fridrich Wilhelm (Radlov Vasily Vasilievich'in, 1837-1918)
Büyük Türkolog, Berlin Üniversitesi’nden mezun 1858. Rusya Bilimler Akademisi’nde çalıştı. Stalinistler Alman Radlov’u Pantürkist ilan edip aforoz ettiler.
Rudenko Sergey İvanoviç (1885-1969)
Arkeolog ve etnograf, Transbalkarya , Altay , Kazakistan ve Başkurdistan konuları üzerinde çalıştı. 1931 yılında tutuklanarak Belbaltllag toplama kampında 10 yıla hapse mahkûm edildi.
Rikov Paul Sergeevich (1884-1942)
Arkeolog, folklor kültür tarihçisi… SSCB Devlet Akademisi Enstitüsü Volga ve Kazakistan bölgelerinde çalıştı. Stalinist zulüm gördü. 1938 yılında iz bırakmadan öldürüldü.
Sagidov Karim Muhamet (1888-1939)
Türkolog, İran tarihçisi… 1934 itibaren SSCB Bilimler Akademisi Doğu Araştırmaları Enstitüsü’nde çalıştı.1936 yılında tutuklandı. Sağlık durumunun kötüleşmesi üzerine serbest bırakıldı 1939 yılında, Uzakdoğu kampında 5 yıl hapse ağır iş cezasına mahkûm edildi ve öldü.
Saifi FATİH Kameletdin (?)
Türkolog-tarihçi, Kazan (Doğu) Pedagoji Enstitüsü'nün kıdemli öğretim üyesi. 1936 tutuklandı ve iz bırakmadan yok edildi.
Samoylovich Alexander Nikolayeviç (1880-1938)
Türkolog, Şark Enstitüsü'nün 1934-1937 yönetmeni… SSCB Bilimler Akademisi akademisyeni. 1937 yılında tutuklandı, 1938 yılında vurularak öldürüldü.
Şaraf Galimdyan Sharafutdinovich (1896-1950)
Bilim adamı-dilbilimci, Tatar ulusal hareketinde siyasetçi... Tutuklandı ve zulüm gördü.
Schmidt Alexey Viktorovich (1884 veya 1885-1935)
Arkeolog (Tataristan Kama Ural bölgelerinde çalıştı.) SSCB Akademisi Devlet Enstitüsü, Bilimler Antropoloji ve Etnografya Enstitüsü Afrika Bölüm Başkanı. 1933 "Rus Müzesi Davası" ile tutuklandı, NKVD sorgulaması sırasında 1935 yılında öldü.
Serov Anton Mihayloviç (?)
Türkoloji öğrencisi. 1949 yılında tutuklandı 50 li yıllar ortasına kadar zulüm gördü. Stalin dönemi mağdurlarına genel af getirilinceye kadar hapiste yattı.
Sheikhzade Maksud (1908-1967)
Azerbaycan ve Özbek dili üzerine çalıştı. Yazar, çevirmen, edebiyat eleştirmeni. 1920 li yılların sonunda sürgüne gönderildi. Azerbaycan ve Özbekistan milli kültür ve dilinin korunması için mücadele etti. Stalin dönemi mağdurlarına genel af gelene kadar hapiste yattı.
Shteinberg Lev (Haim) Yakovlevich (1861-1927)
Sibirya ve Kuzey halkları kültürü üzerinde etnograf ve uzman… SSCB Bilimler Akademisi ve Etnografya Enstitüsü, Antropoloji Bilimleri üyesi ve bu kurumlarda çalıştı.
Sidorov Alexey (?)
Dilbilimci, Leningrad Devlet Üniversitesi Doğu Bölümünde çalıştı. Türkoloji öğrencisi. 1949 yılında tutuklandı. Stalinist zulüm yüzünden akıl hastası oldu, 1956 yılında zulümler yüzünden intihar etti.
Sultan-Galiev Mirsaid Haidargalievich (1892-1940)
Tataristan devlet, Narkomnats Kurulu’nun (Milliyetler Halk Commissariate) seçkin üyesi… NKVD tarafından tutuklandı. Vurularak öldürüldü.
Talanov Nikolai Georgievich (1897-1938)
Orta Asya, Türkolog, tarihçi... 1931-1933 Oriental Enstitüsü’nde çalıştı. Leningrad Şarkiyat Enstitüsü Etnografya Müzesi'nin 1935’de Müdürü, 1937 yılında tutuklandı, 1938’de ölüm cezasına çarptırıldı.
Tchernyshev Eugeny İvanoviç (1894?)
Tatar tarihçisi, Kazan Pedagoji Enstitüsü’nde Doçent. 1936 tutuklandı ve iz bırakmadan öldürüldü.
Teploukhov Sergey Aleksandroviç (1888-1934?)
Arkeolog, Sibirya bölgesini etnografı... Leningrad Devlet Üniversitesi'nde öğretim görevlisi olarak, folklor kültürü tarihi üzerinde çalıştı, SSCB Devlet Enstitüsü Rus Müzesi’nde çalıştı. 1934 yılında tutuklandı. Cezaevinde intihar ettiği söylendi.
Tsedenishe (?)
Mongologist. Leningrad Şarkiyat Enstitüsü'nde öğretim görevlisi… 1936 ya da 1937’de tutuklandı iz bırakmadan yok edildi.
Tsintsius Vera Ivanovna (1903-1981)
Tungus-Mançurya dillerde uzman, önceleri Kuzey Halkları Enstitüsü'nde çalıştı sonra Leningrad'daki Dil Enstitüsü'nde çalıştı. 1936 yılında tutuklandı, İkinci Dünya Savaşı sonrasına kadar hapiste kaldı.
Tsovikian Horem Mkrt (1900-1942)
Etnik kimliği Ermeni, Türkolog ve tarihçi… Leningrad Oriental Institute, Şarkiyat Enstitüsü'nde araştırmacı doçent. 1938 tutuklandı. İkinci Dünya Savaşı’nda Leningrad ablukası sırasında öldü.
Ukhtomsky Alexander Alekseevich, prens, seçilen isim Andrey ile piskoposu (1872-1937)
Doğu-Rus Kültür, Eğitim Toplum Başkanı, defalarca tutuklandı. NKVD karar kapsamında vurularak öldürüldü.
Umnyakov Ivan İvanoviç (1890-1976)
Tarihçi, arkeolog, WW Bartold eserlerinin üzerine çalıştı. 1920 sonu veya 1930 lu yıllarda tutuklanmış. Arkhangelsk sürgünde ölmüştür.
Vahidov Bahsedilen Gabdulmannan (1887-1937)
Archeograph bilim adamı, tarihçi… Tutuklandı, zulüm ve işkence gördü, vurularak öldürüldü.
VALIDI-Togan Zaki (Velidov'a Ahmetzaki Ahmetshakhovich, 1890-1970)
Tarihçi, Türkolog, akademisyen, siyasetçi, Başkurdistan’da (1918) Başkurdistan Hükümetinin Başkanı. Türkiye'ye kaçtı.
Vasmer Richard Wilhelm George (Roman Romanovich Richard Richardovich) (1888-1938)
Arapça, Farsça ve Türkçe, Semitik, İbranice ve Süryanice dillerinde çalıştı. Doğu Paraları Başlığı ( Hermitage) Bölümü Başkanı. 1936 yılında tutuklandı, Taşkent'te (toplama kampında) sürgünde öldü
Zabirov Vali Abdurahman (1897-1937)
Bir Tatar bilim adamı, Türkolog, SSCB Bilimler Akademisi Şarkiyat Enstitüsü, Leningrad Şarkiyat Enstitüsü'nde yüksek lisans öğrencisi. 1936 yılında tutuklandı, 1937 yılında vurularak öldürüldü.
.
Suat Gün, dikGAZETE.com
Atatürk, Türk tarihi araştırmaları yapmak için Türk Tarih Kurumu’nu kurdu.
O tarihlerde el yordamı ile birçok ilmi araştırmalar yapıldı.
Tarih ve Dil Kurumlarının görevi/ amacı “milli tarihi ve kültürü araştırmak” olarak belirlendi.
Türk Tarih Kurumu’nun yayınlarına baktığınızda geçtiğimiz bir asırlık dönemde faydalı işler yaptığı görülür.
Tarihi, sadece “TC Tarihi” veya “İnkılâp Tarihi” ekseninde araştırmak, çalışmaları kısırlaştırır, tekrara sokarak tarih bilincini kötürümleştirir.
Atatürk de sağlığında bu kurumların atılım yapacak projeler üretmesini arzu ediyordu.
“Güneş Dil Teorisi”, “Amerikan yerlilerinin Türk kimliğinin araştırılması” gibi (Tahsin Mayatepek) mevzular üzerinde çalışmıştı.
Bu çalışmalar doğrudur, yanlıştır burada anlaşılması gereken husus şudur; çağın ve günün ihtiyaçlarına uygun proje, model, fikir ve hareket planı üretebiliyor musunuz?
Üniversite yıllarında İnkılâp Tarihi ve Türkçe dersi eğitimi de görmüştük.
Bu derslerin kifayetli ölçüde okutulması gerektiğini yakından görmüştüm.
Her zaman, şu konu; hiçbir zaman aklımdan çıkmamış, her daim aklımdan geçmiştir.
Bütün üniversitelerde Türk tarihi eğitimi, 4 yıl boyunca okutulmalıdır.
Bu dersler bütün coğrafyalarda kurulmuş Türk Devletleri’nin tarihini ihtiva etmelidir.
Altınordu, Gazneliler, Babürler, Eyyubiler, Kölemenler, Emevi, Endülüs Emevi ve Abbasileri ihtiva eden İslam tarihi vs. gibi konuları ihtiva etmelidir.
Altınordu’nun yıkılışını bilmezseniz, Osmanlı’nın Balkanlar ve Kafkaslar’daki yenilgilerini anlayamazsınız.
Babürlülerin, Hindistan’da çöküşünü bilmezseniz, (İngiliz Doğu Hindistan Şirketi), İngilizler’in dünya hâkimiyetini anlayamazsınız.
Amerika kıtasının keşfini, Ümit Burnu’nun dolaşılmasını bilmezseniz İslam Dünyası’nın kuşatılmasını anlayamazsınız.
Türkiye ve Türkler için Hz. Peygamber öncesi Türk tarihi ve devlet kurma tecrübesi vardır.
Bu tecrübelerin İslam dünyasının önderi olarak 1400 seneden beri uygulaması ve liderliği vardır.
Bu gün geldiğimiz noktada sorun şudur: Türkiye, bu liderliğine devam edecek mi etmeyecek mi?
Şu zamanda bunun karar arifesinde bulunuyoruz.
Evet, tarih çok mühim…
Birinci makalede söylediğim “AK Parti kültür iktidarı olamadı” meselesini, birinci merhalesini, yeni yetişen nesillere milli şuur verilememesi yönünde aramak lazımdır.
Atatürk’ün (1 Mart 1922 TBMM açış konuşmasında) söylediği: “Yetişecek çocuklarımıza ve gençlerimize, görecekleri tahsilin hududu ne olursa olsun, en evvel, her şeyden evvel Türkiye'nin istikbâline, kendi benliğine, millî an'anelerine düşman olan bütün unsurlarla mücadele etmek lüzûmu öğretilmelidir” hedefi şimdiye kadar gerçekleştirilmiş midir?
Bu hedef doğrultusunda milli bir program yapılmış mıdır?
Hatanın özünü burada aramak lazımdır.
Şimdilik bu konuyu burada bırakalım asıl mevzumuza gelelim.
Türkçe ve dil mevzuunda gelinen nokta çok daha kötüdür.
300 kelime ve el kol hareketi ile (buna şimdilerde vücut dili diyorlar) konuşan kabile tipi bir topluma dönüldü.
Üniversitelerdeki Türkçe derslerinin hedefi gramer, çekim, takı ve ek bilgisi olmaktan öte bir hedefi olmalıydı.
İslam öncesi Türk edebiyat metinleri İslami dönem halk ve tasavvuf edebiyatı, yakınçağ edebiyat, isim bilim (onomastik), yer isimleri bilim (toponim) gibi milli şuur ve ülküler kazandırıcı bir muhtevada olmalıydı.
Şunu üzüntü ile belirtmeliyim ki; biz 1987’de Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde okuyorken Türkçe dersimize bir lise öğretmeni geliyordu, derste, “meli –malı, cek-cak" eklerini, fiil çekimlerini anlatıyordu.
Hangi kelimenin “zarf” hangisinin “dolaylı tümleç” olduğunu soruyordu.
Üniversite seviyesinde Türkçe dersi böyle olur mu?
Gençlerimize kültür birikimimizin dev şahsiyetlerinin kitap ve metinlerini okutmadan milli şuur ve ülküler nasıl kazanabilir ki?
Öncelikle kendi müfredatımızı (ve kitap muhtevasını) düzelterek işe başlamak gerektiğini değerlendiriyorum.
Bu yapı düzeltildikten sonra Türkoloji meselesi ve Türkolog yetiştirme mevzuu acilen ele alınmalıdır.
Tekrar ediyorum; üniversite bitiren her genç, “eski yazı”yı bilmelidir.
Yunanlı Türkolog “Dimitris Kiçikis” konusunu ele almışken dedim ki; acaba dünya çapında kaç Türkolog yetiştirdik, yabancı Türkolog sayısı nedir?
Bu konuda çalışma yapan “Yunus Emre Enstitüleri”nin rolü nedir, bunları da bu yazı kapsamında değerlendirelim.
Önce, Türk dünyasının önemli bölgeleri ve Türk tarihin geçtiği yerler halen Rus idaresi altında olduğu için Rusya’dan başlamak lazımdır:
Gabdulhay Ahatov, Aleksandr Mihayloviç Şerbak, Alеksаndr Pаlmbаh, Andrey Dulson, Andrey Kononov, Boris Serebrennikov, Celil Kiyekbayev, Dmitri Vasilyev, Dmitriy Peskov (Putin’in sözcüsü), Edhem Tenişev, Galimcan İbrahimov, Grigoriy Gurkin, İlya Berezin, İsmet Kenesbay, Leonid Kızlasov, Leonid Potapov, Stepan Maynagaşev, Vladimir Minorskiy, Nikolay Baskakov, Aleksandr Samoyloviç, Sergey Malov, Vasili Bogoroditski, Vasili Radlof, Wilhelm Barthold gibi Türkologlar buralardan çıkmıştır.
İsimleri üzerinde kalın bord bulunanlar Türk asıllıdır.
Bu 24 tarihçiden bazıları (Vladimir Minorskiy gibi) Türk lehçe ve dillerini bölmek, Türkiye’nin etnik yapısını araştırmak konuları üzerinde çalışmıştır.
Türkiye’nin başına Ermeni meselesini musallat eden Kürtçülük üzerine araştırma yapan zat, bu şahıstır.
Mesela Vasili Radlof, Wilhelm Barthold gibi Rus Türkologlar, Türk tarihinin öğrenilmesine büyük katkı sunmuşlardır.
Rusya Liberal Demokrat Partisi Genel Başkanı Jirnovski de Türkolog’dur.
Irene Melikof, ABD ve Fransa’da Türkiye için çok faydalı işler yapan bir Türkolog’dur.
Olga de Lebedev diye anılan Rus Türkolog Gülnar Hanım'ın asıl adı Olga Sergeevna Lebedeva'dır.
“Kontes” unvanını taşıyan Olga Lebedeva, Türkler’i çok beğendiğini kültür ve faziletlerine olan sevgisi dolayısıyla kendine “Gülnar” takma adını koymuş ve bu ismi benimsemiş, Türkiye'de yalnızca bu ad altında tanınmak istemiştir.
Sovyetler Birliği döneminde, özellikle Stalin zulmü altında en çok zarar gören aydınlar Türkologlar olmuştur.
Öldürülen Türkologların sayısı yüzlercedir. (1)
Bunları yazının altında dip not olarak sıralamak gerektiğini değerlendirdim, aşağıda sunuyorum.
Aslında bu liste çok daha uzundur.
Stalin’in 40 yıllık siyasi hayatı ve iktidarda geçirdiği süre boyunca yegâne hedefi İslam’ı ve Türklüğü sindirmek olmuştur.
Bugün, onun cinayetlerini savunmak Rusya Federasyonu’nda bile mümkün değildir.
Türkoloji milli kültürümüzün yayılmasında, Türk sevgisinin yayılmasında önemli bir yumuşak güç kullanma aracıdır.
Bu kuvvetten istifade etmek, Yeni Türkiye’nin atılım yapmasında önemli bir araç olacaktır.
Dünyada en fazla Türkolog, Rusya’da var.
Rusya, kendi içindeki 40 milyon Müslüman Türk’ü Türkoloji ile yönetiyor.
Rusya, Türk Dünyası’nı biliyor ve yönetiyor.
Türkiye, Türk ve İslam dünyasını bilirse ve bilenleri çoğaltırsa, hayranlarını artırırsa yeni bir dünya tarihi yazılacaktır.
Bu nasıl yapılacaktır, nasıl yapılmalıdır bundan sonraki yazımızda işleyeceğiz.
Rus, 1917 İhtilalini, “Rus Mason Teşkilatları” üzerinden Yahudiler yapmıştır.
İktidarı ele geçirdikten sonra Türk dünyasına verdikleri hasarın derecesi ölçülemez.
18 Mayıs Kırım Sürgünü ve Ahıska Sürgünü kararını Stalin aldı. Bugün aynı zulüm, Çin tarafından Uygur Türkleri’ne karşı uygulanmaktadır.
Mevcut Çin yönetimi Rothschield ailesinin kontrolündeki masonlardan müteşekkildir.
.
Suat Gün, dikGAZETE.com
(1) -tablo ve liste olarak-
20. yüzyılda Sovyet Rusya'da zulüm gören Türkoloji bilginleri
Abdrahimov Ali Rahim (Ali Shakirovich, 1892-1943)
Türkolog, bilim adamı, edebiyat eleştirmeni, yazar, Doğu Pedagoji Enstitüsü'nün doçent Kazan . Tutuklandı ve hapsedildi, Kazan’a döndü ve tekrar tutuklandı ve toplama kamplarından birinde 10 yıl hapse mahkûm edildi.
Aivazov Asan Sabri (1878-1938)
Kırımlı, bilim adamı, gazeteci, çevirmen, öğretmen, Tatar gazetelerinin editörü, "Kırım Kurultay" nin üyesi. Türkiye'ye Bölgesel Hükümetinin bir elçi olarak görev yaptı "milliyetçi karşı devrimci örgüte" katıldığı gerekçesiyle Simferopol’de NKVD tarafından vurularak öldürüldü.
Akchokrakly Osman Nuri Asad (1878-1938)
Tarihçi, yazar, öğretmen, gazeteci, 1917 yılında Kırım bölgesel "Kurultay"ına temsilci seçildi, Simferopol’de hapiste vurularak öldürüldü.
Akhatov Gabdulkhay Khuramovich (1927-1986)
Bilim adamı, profesör ve filoloji hocası,(1970), Türkolog, halka mal olmuş çağdaş Tatar Ağız ve Dilleri araştırmacısı, Kazan’da okullar için phraseology , temel bilimsel eserler ve ders kitapları yazarı.
Asfendiarov Sanjar Jafarovich (1889-1938)
Türkolog, Moskova Şarkiyat Enstitüsü Rektörü. Vurularak öldürüldü.
Baiburtly Yagya Nadji Süleyman (1876-1943)
Kırım Türk okulunda Başöğretmen, Bahçesaray'da, gazeteci, "milliyetçi karşı devrimci örgütü" katılım suçundan NKVD tarafından işkence gördü. Arkhangelsk de hapisteyken vurularak öldürüldü.
Baytusyn Akhmet (1873-1937)
Bilim adamı, halka mal olmuş Kazak düşünürü. Rus parlamentosu (1905-1906) milletvekili, Kazak kültür ve folkloru sahasında ilk araştırmacı, alfabe, ders kitabı, fonetik ve sentaks kuralları, Kazak dilinin etimolojisi, yazarı, 1931 yılında ölüm cezasına çarptırıldı. 1937 yılında vurularak öldürüldü.
Baryi Battal-Taimas (Saetbattalov Gabdelbaryi, 1883-1969)
Tarihçi, edebiyat eleştirmeni, gazeteci, gazete "Altay" editörü (1918). 1921 Sovyet kampından kaçarak yurtdışına kaçtığı için kurtuldu. İstanbul’da öldü.
Bertels Eugene Edwardovich (1890-1957)
İranist ve Türkolog, SSCB Bilimler Akademisi (1939), üyesi akademisyen karşılık gelen üyesi Tahran Akademisi (İran , 1944), Aşkabat Akademisi ( Türkmenistan , 1951), Şam Akademisi (Suriye, 1951), Sanat Tarih Enstitüsü, Leningrad Devlet Üniversitesi, Leningrad Enstitüsü Doğu Dilleri uzmanıdır. 1922-1925 yılları arasında üç kez tutuklandı, Önce "Alman casusu",1941 yılında "Fransız casusu" olarak suçlandı, ancak kurtulmayı başardı.
Bodaninsky Usein Abdrefi (1877-1938)
Etnograf, sanatçı, eleştirmen 1917 itibaren Bahçesaray Müzesi’nde Müdürlük yaptı. Etnografik ve arkeolojik keşif alanlarında çalıştı. Ajanlıkla suçlandı. Simferopol’da vurularak öldürüldü.
Cherman Timofei Pavlovich (?)
Türkiye Ekonomisi uzmanı, tarihçi, bibliyografya uzmanıdır. Daha sonra hapsedildi. Akıbeti bilinmiyor.
Choban-zade Bekir Vagap ogly (1893-1937)
Kırım Tatar Türkü bir köylünün oğlu, Budapeşte Üniversitesi mezunu, Üniversitesi'nde Dekanlık mertebesine yükseliyor. Sahasında üstün Sovyet Türkologdur. 1924 de "dil yapımı" konusunda Bakü'de çalıştı. Stalinist zulüm neticesinde 1937 yılında tutuklandı, vurularak öldürüldü.
Cholpan (1897-1937)
Özbek yazar ve bilim adamı. Stalinist zulüm gördü ve öldürüldü.
AA Divay (1855-1933)
Müfettiş, eğitimci, Başkurtça ağzı kelimeleri toplamak suçlarını işledi.
Fielstrup Feodor Arturovich (1889-?)
Türkolog - etnograf. Rus Müzesi Etnografya bölümü, "Rusya'nın Nüfus Tribal Kompozisyon ve Komşu Ülkeleri Adlı Çalıştayları Komisyonu" içinde çalıştı. 1933 yılı içinde tutuklandı, sorgulamalar sırasında öldü.
Gubaidullin Gaziz (Gabdulgaziz Salihovich, 1887-1937)
Azerbaycan Üniversitesi’nde tarihçisi Profesör (1927). Tutuklandı ve vurularak öldürüldü.
Hâkim Nigmat (?)
Türkolog, dilbilimci, Doçent… Tatarca dil öğreten Kazan Pedagoji Enstitüsü’nde çalıştı. 1936 tutuklandı ve iz bırakmadan yok edildi.
Huluflu Veli (?)
Edebiyat tarihçisi. Azerbaycan Dil, Edebiyat ve Sanat Enstitüsü dalında, SSCB Bilimler Akademisi Sanat Bölüm Başkanı, (1934-1937) tutuklandı, 1937 de iz bırakmadan yok edildi.
Kudoyarov Galyautdin Gainutdinovich (189I-1966)
Reklamcı, öğretmen, Tataristan SSCB Eğitim Kurumları’nda Halk Komiseri (Narkom ) 1931 yılında iki kez tutuklandı zulüm gördü.
Khudyakov Michael Georgievich (1894-1936)
Arkeolog, Volga bölgesi halklarının tarih ve kültür araştırmacısı. SSCB Halk Çalışması (Leningrad) Enstitüsü, Leningrad Devlet Historico-linguistical Enstitüsü, Kültür Tarihi SSCB Akademisi Devlet Enstitüsünde doçent. Tutuklandı ve 1936 yılında idam edildi.
Latynin Boris Alexandrovich (1899-1967)
Arkeolog, etnograf, Orta Asya ve Volga bölgesi halklarının kültürleri üzerinde çalıştı. 1935 yılında tutuklandı, serbest bırakıldıktan sonra Hermitage’de çalıştı, 40 lı yıllardaki tutuklanmasından sonra hapiste iken bacağını kaybetti.
Leibovich Eugene Solomon (?)
Arkeolog ve etnograf (Volga Bölgesi ve Urallar Halkları). 1936 yılında tutuklanarak kayboldu.
Mansurov Gasim Gatievich (1894-1955)
1920 li yıllarda tarihçi, öğretim görevlisi, Tatar devrimci hareketin sorunlar üzerinde monografiler yazdı, Moskova, sonra Kazan'da devlet üniversitelerinde çalıştı. Daha sonra bilinmeyen bir şekilde tutuklandı, zulüm gördü.
Martinovich Nikolay Nikolayeviç (1883-1939)
Folklorcu, Türkolog-etnograf ve kültür sahalarında uzman Profesör, Rus Petrograd Üniversitesi içinde bulunan müzede müdürlük yaptı. 1920 yılı ve 1921 yılında tutuklandı. 1922 yılında sürgüne gönderildi.
Miller Alexander Aleksandroviç (1875-1937)
Sosyolog, etnograf, arkeolog, dilbilimci, tarih öncesi sanat, arkeoloji profesörü, Gürcü dili hocası, Rus Devlet Müzesinde Etnografik Departmanı Başkanı, 1933 yılında tutuklandı, Taşkent’e sürgüne gönderildi. 1937 yılında tekrar tutuklandı ve Taşkent cezaevinde öldüğü sanılıyor.
Mirbaba ogly Usif Vesir (Chemenzemenly) (1887-1943)
Azerbaycanlı yazar, folklor edebiyat üzerinde çalıştı, uzman tarihçi. 1937 tutuklandı ve iz bırakmadan yok edildi.
Mukhamedzhan Tynyshpaev (1879-1937?)
Kazak demiryolu mühendisi, aktivist, tarihçi üyesi Alaş Orda 1937 yılında hapis cezası ve sonunda Taşkent'te idam edildi,
Novichev Aron Davydovich (1902-1987) (soyadı Rabinovic)
Türkolog, tarihçi Leningrad Üniversitesi profesörü. 1932 den 1937 kadar çalıştı SSCB Bilimler Akademisi Şarkiyat Enstitüsü , Türkologlar Birliği Bilimsel Sekreteri. 1940 Khetaguri’ye sürgüne gönderildi, 1937 yılında tutuklanana kadar Oriental Institute ve Leningrad Üniversitesi'nde çalıştı.
Odabash (Temirdjan) Abibulla Abdureshid (1891 -? 1938)
Kırım Pedagoji Enstitüsü'nde Öğretim Görevlisi, "Kırım Kurultay"nin temsilci, "Eshil ada" ve "Bilgi" dergileri editörü. Odabash 1928 yılında tutuklandı, kaybolarak yok edildi.
Polivanov Eugene Dimitriyeviç (1891-1938)
Dilbilimci-Oryantalist (Japon, Çin, Dungan, Kore, Türk ve diğer doğu dilleri), dilbilim kuramcısı. 1937 yılında tutuklandı, Japon casusu olduğu beyan ettirildi, 1938'de Moskova’da vurularak idam edildi.
Radloff Fridrich Wilhelm (Radlov Vasily Vasilievich'in, 1837-1918)
Büyük Türkolog, Berlin Üniversitesi’nden mezun 1858. Rusya Bilimler Akademisi’nde çalıştı. Stalinistler Alman Radlov’u Pantürkist ilan edip aforoz ettiler.
Rudenko Sergey İvanoviç (1885-1969)
Arkeolog ve etnograf, Transbalkarya , Altay , Kazakistan ve Başkurdistan konuları üzerinde çalıştı. 1931 yılında tutuklanarak Belbaltllag toplama kampında 10 yıla hapse mahkûm edildi.
Rikov Paul Sergeevich (1884-1942)
Arkeolog, folklor kültür tarihçisi… SSCB Devlet Akademisi Enstitüsü Volga ve Kazakistan bölgelerinde çalıştı. Stalinist zulüm gördü. 1938 yılında iz bırakmadan öldürüldü.
Sagidov Karim Muhamet (1888-1939)
Türkolog, İran tarihçisi… 1934 itibaren SSCB Bilimler Akademisi Doğu Araştırmaları Enstitüsü’nde çalıştı.1936 yılında tutuklandı. Sağlık durumunun kötüleşmesi üzerine serbest bırakıldı 1939 yılında, Uzakdoğu kampında 5 yıl hapse ağır iş cezasına mahkûm edildi ve öldü.
Saifi FATİH Kameletdin (?)
Türkolog-tarihçi, Kazan (Doğu) Pedagoji Enstitüsü'nün kıdemli öğretim üyesi. 1936 tutuklandı ve iz bırakmadan yok edildi.
Samoylovich Alexander Nikolayeviç (1880-1938)
Türkolog, Şark Enstitüsü'nün 1934-1937 yönetmeni… SSCB Bilimler Akademisi akademisyeni. 1937 yılında tutuklandı, 1938 yılında vurularak öldürüldü.
Şaraf Galimdyan Sharafutdinovich (1896-1950)
Bilim adamı-dilbilimci, Tatar ulusal hareketinde siyasetçi... Tutuklandı ve zulüm gördü.
Schmidt Alexey Viktorovich (1884 veya 1885-1935)
Arkeolog (Tataristan Kama Ural bölgelerinde çalıştı.) SSCB Akademisi Devlet Enstitüsü, Bilimler Antropoloji ve Etnografya Enstitüsü Afrika Bölüm Başkanı. 1933 "Rus Müzesi Davası" ile tutuklandı, NKVD sorgulaması sırasında 1935 yılında öldü.
Serov Anton Mihayloviç (?)
Türkoloji öğrencisi. 1949 yılında tutuklandı 50 li yıllar ortasına kadar zulüm gördü. Stalin dönemi mağdurlarına genel af getirilinceye kadar hapiste yattı.
Sheikhzade Maksud (1908-1967)
Azerbaycan ve Özbek dili üzerine çalıştı. Yazar, çevirmen, edebiyat eleştirmeni. 1920 li yılların sonunda sürgüne gönderildi. Azerbaycan ve Özbekistan milli kültür ve dilinin korunması için mücadele etti. Stalin dönemi mağdurlarına genel af gelene kadar hapiste yattı.
Shteinberg Lev (Haim) Yakovlevich (1861-1927)
Sibirya ve Kuzey halkları kültürü üzerinde etnograf ve uzman… SSCB Bilimler Akademisi ve Etnografya Enstitüsü, Antropoloji Bilimleri üyesi ve bu kurumlarda çalıştı.
Sidorov Alexey (?)
Dilbilimci, Leningrad Devlet Üniversitesi Doğu Bölümünde çalıştı. Türkoloji öğrencisi. 1949 yılında tutuklandı. Stalinist zulüm yüzünden akıl hastası oldu, 1956 yılında zulümler yüzünden intihar etti.
Sultan-Galiev Mirsaid Haidargalievich (1892-1940)
Tataristan devlet, Narkomnats Kurulu’nun (Milliyetler Halk Commissariate) seçkin üyesi… NKVD tarafından tutuklandı. Vurularak öldürüldü.
Talanov Nikolai Georgievich (1897-1938)
Orta Asya, Türkolog, tarihçi... 1931-1933 Oriental Enstitüsü’nde çalıştı. Leningrad Şarkiyat Enstitüsü Etnografya Müzesi'nin 1935’de Müdürü, 1937 yılında tutuklandı, 1938’de ölüm cezasına çarptırıldı.
Tchernyshev Eugeny İvanoviç (1894?)
Tatar tarihçisi, Kazan Pedagoji Enstitüsü’nde Doçent. 1936 tutuklandı ve iz bırakmadan öldürüldü.
Teploukhov Sergey Aleksandroviç (1888-1934?)
Arkeolog, Sibirya bölgesini etnografı... Leningrad Devlet Üniversitesi'nde öğretim görevlisi olarak, folklor kültürü tarihi üzerinde çalıştı, SSCB Devlet Enstitüsü Rus Müzesi’nde çalıştı. 1934 yılında tutuklandı. Cezaevinde intihar ettiği söylendi.
Tsedenishe (?)
Mongologist. Leningrad Şarkiyat Enstitüsü'nde öğretim görevlisi… 1936 ya da 1937’de tutuklandı iz bırakmadan yok edildi.
Tsintsius Vera Ivanovna (1903-1981)
Tungus-Mançurya dillerde uzman, önceleri Kuzey Halkları Enstitüsü'nde çalıştı sonra Leningrad'daki Dil Enstitüsü'nde çalıştı. 1936 yılında tutuklandı, İkinci Dünya Savaşı sonrasına kadar hapiste kaldı.
Tsovikian Horem Mkrt (1900-1942)
Etnik kimliği Ermeni, Türkolog ve tarihçi… Leningrad Oriental Institute, Şarkiyat Enstitüsü'nde araştırmacı doçent. 1938 tutuklandı. İkinci Dünya Savaşı’nda Leningrad ablukası sırasında öldü.
Ukhtomsky Alexander Alekseevich, prens, seçilen isim Andrey ile piskoposu (1872-1937)
Doğu-Rus Kültür, Eğitim Toplum Başkanı, defalarca tutuklandı. NKVD karar kapsamında vurularak öldürüldü.
Umnyakov Ivan İvanoviç (1890-1976)
Tarihçi, arkeolog, WW Bartold eserlerinin üzerine çalıştı. 1920 sonu veya 1930 lu yıllarda tutuklanmış. Arkhangelsk sürgünde ölmüştür.
Vahidov Bahsedilen Gabdulmannan (1887-1937)
Archeograph bilim adamı, tarihçi… Tutuklandı, zulüm ve işkence gördü, vurularak öldürüldü.
VALIDI-Togan Zaki (Velidov'a Ahmetzaki Ahmetshakhovich, 1890-1970)
Tarihçi, Türkolog, akademisyen, siyasetçi, Başkurdistan’da (1918) Başkurdistan Hükümetinin Başkanı. Türkiye'ye kaçtı.
Vasmer Richard Wilhelm George (Roman Romanovich Richard Richardovich) (1888-1938)
Arapça, Farsça ve Türkçe, Semitik, İbranice ve Süryanice dillerinde çalıştı. Doğu Paraları Başlığı ( Hermitage) Bölümü Başkanı. 1936 yılında tutuklandı, Taşkent'te (toplama kampında) sürgünde öldü
Zabirov Vali Abdurahman (1897-1937)
Bir Tatar bilim adamı, Türkolog, SSCB Bilimler Akademisi Şarkiyat Enstitüsü, Leningrad Şarkiyat Enstitüsü'nde yüksek lisans öğrencisi. 1936 yılında tutuklandı, 1937 yılında vurularak öldürüldü.
.
Suat Gün, dikGAZETE.com
Facebook Beğen
Twitter Takip Et
Instagram Takip Et
WhatsApp Mesaj Gönder
Threads Takip Et
Youtube Abone Ol
E-Posta Gönder