R.3-İznik
İZNİK’İN FETHİNİN 950. 945. 694. YILI KUTLAMASI
Öz
Bu yazının amacı İznik’in fethini hatırlamak ve kutlamaktır. Malûm Isparta-İznik ve Bursa-İznik olmak üzere iki İznik var ve Isparta-İznik 1075, Bursa-İznik ise 1080’de Kutalmışoğlu Süleymanşah tarafından fethedilmiştir. Bursa-İznik, 27 yıl sonra Haçlı Seferinde 19 Haziran 1097’de elden çıkmıştır. Ancak Bursa-İznik, 234 yıl sonra 2 Mart 1331 tarihinde Orhan Gâzî [Orhan Padişah] tarafından tekrar fethedilmiştir. Bu fethin 694. Yıl dönümü kutlu olsun.
Açar Kelimeler: Süleymanşah, Isparta-İznik 1075, Bursa-İznik 1080-1097, Orhan Gâzî, Bursa-İznik 2 Mart 1331
Giriş
Daha düne kadar, Batı Anadolu’da iki İznik bulunduğu ve İznik’in fethi tarihi bilinememiştir. Bu fethin 1075 ilâ 1080 yılları arası olduğuna dair tartışma, tarihçiler arasında hâlâ sürmektedir. Bu iş, üniversite ve akademisyenlere bırakılacak olsaydı kıyamete kadar sürerdi. Zira tarihçi, tarihin olmazsa olmazı olan “tarihî coğrafyaya” ile pek ilgilenmiyor, tarihî kaynak metinleri araziyle yüzleştirmiyor ve batılı tarih araştırmacılarının iddialarını masa başında yorumlamaktan başka bir iş yapmıyor. Hâlbuki iki İznik’in varlığını, 1890’da Anadolu’nun Tarihî Coğrafyası adlı bir kitap yazan Remsi [Ramsay] ile hukukçu Bilge Umar kabul ederler. Ancak bu İznik’i Remsi, Alaşehir’in güney batısına, Umar ise, Trakya-Havsa’ya yerleştirir ve “Bursa-İznik'ten ayrılması için Küçük Nikaia dendiği bellidir” der [bk. Remsi, 1960: s.100-101 arası Asia, Lydia ve Caria Haritası ve Anna, 1996: 217, açık.2, Alexiad].
İznik’in Tarihi Hakkında
İznik Kaymakamlığının İznik’in Tarihçesi internet sayfası [https://www.iznik.gov.tr/iznikin-tarihcesi] ile Semavi Eyice’nin TDVİA’ne yazdığı İznik Mad., İznik’in ilk kuruluşuyla ilgili ve İstanbul’un Lâtin işgali sonrası, bazı bilgiler yanlıştır. Semavi Eyice de, iki İznik’i bilmemekte ve İznik’in fetih tarihini 1078 kabul etmektedir.
Antigones’in MÖ 316’da kurduğu Antigonia, Küçük Firikya’daki Isparta Senirkent-Uluğbey’dir. Zira Antigones, Firikya valisidir ve Bithynia ile ilgisi yoktur. MÖ 301 İpsos harbi de, Kıral Yolu üzerinde ve söz konusu Antigonia’nın 24 mil şarkı ve Köke köyü İp [İpsos] Kuyusu çevresinde yapılmıştır. İpsos adı, İp Kuyusu adında hâlâ yaşamaktadır. Kemer Boğazı’nın Firigos Boğazı, Barla Göl kıyısındaki bir mevkiin Firigoslar oluşu, ancak Firikler, Firikya, Küçük Firikya ve Kelainai ile açıklanabilir.
Uluğbey’in Antigonia, Lagoen, İznik, Küçük İznik, Nikopolis, Lampe, Plyristra, Nymphaion, Pentapolis, Dristra, Stectorion [güçlü], Eukhaita, Dorostolon, Theodoropolis gibi adları var. Bu şehir 1075 ilâ 1304 arası birçok kez el değiştirdi. II. Theodorus Laskaris [1254-1258] ile babası III. Jan Dukas Vatas’ın [1221-1254], lahitleri buradaki Sosandralılar manastırındadır. 1221?-1261 arası Küçük İznik Devletinin başkenti Uluğbey’dir. “II. Laskaris, Aziz Tryphon adına bir felsefe okulu ve çok güzel bir kilise yaptırdı. Bu kilise muhtemelen XI. yüzyıldaki depremin ardından önemli değişikliklere uğramış, daha sonra Orhan Gazi tarafından camiye çevrilmiştir. Yenişehir Kapısı yakınındaki kilisenin Tryphon Kilisesi olduğu tesbit edilmiştir” gibi bilgilerin aslı yoktur. Tarihî coğrafya olmadı mı, işte böyle her şey uydurma olabiliyor. Felsefe okulu ve kilise, olsa olsa Isparta-İznik’tedir.
Orhan Gâzî ve İznik’in Fethi
Ahmet Güneş, TDVİA İznik Maddesinde Semavi Eyice’nin ardından İznik’in Osmanlı dönemini anlatır ve İznik’in ikinci fethini 2 Mart 1331 olarak verir. Osmanlı devrini bilmem, ama Osmanlı’nın Orhan Gâzî öncesinin doğru bilinmediğini iddia ediyorum. Kazvinî, Ertuğrul Gâzî’nin Alâiye, Ermenek, Ilgın, Beyşehir, Yalvaç ve Eğirdir civarı; Halkokondiles ise, Eğirdir Gölü’nde ve Asya eyaletinde faaliyet gösterdiğini kaydederler. Osman Gâzî’nin kuşattığı Alaşehir Yalvaç, İznik ise, Isparta İznik’tir. Ertuğrul Gâzî’nin 1240’da kuşattığı, Osman Gâzî’nin 1288’de zaptettiği Rumların Melangeiası [Malagina] Senirkent-Yassıören’dir. Pontus’tan [Eski Eğirdir Gölü] 250 [150] stadia uzakta, Yunanistan ve Söğüt nehri [Popa çayı] kıyısında denilen Söğüt [Sagouda: Lat. Salice], Uluğbey [İznik] yakınındadır. 1075 yılında Senirkent-Söğüt’ü yurt tutan Türkler, bilâhare Söğüt adını, şimdiki Söğüt’e taşımış olmalılar.
“Osman Asya'daki diğer şehirleri kendisine tabi kıldı; bunların arasında o zamanlar Mysia'nın müreffeh şehri Prousa da vardı. Osman öldüğünde, oğullarının en küçüğü [Orhan], babasının ölüm haberini alınca, kardeşlerinden kaçarak Misya'daki Olimpos Dağı'na gitti” (öz, Halkokondiles, 2014: 23, 31).
Bu metni açıklamaya çalışayım:
Asya, Asya eyaleti olup, Kemer Boğazı’nın şarkı, Yunanistan garbıdır. Mysia, Uluborlu-Yalvaç arası, Mysia’nın müreffeh şehri Prousa, malûm Bursa değil, Uluborlu-Bahar mevkiindeki kenttir. Mysia’daki Olimpos Dağı, Uluborlu-Barla Dağı’dır. Orhan, kardeşlerinden kaçarak, niçin buraya gitti? Çünkü tâbi olduğu Hamidoğlu Dündar, Uluborlu ve Eğirdir’de oturmaktadır ve “bey tanınmak” için kardeşlerinden önce Dündar Beye gitmiştir. Osman Bey, 1324’de öldüğü hâlde Orhan bağımsız değildir. Ne zamanki Dündar Bey, Aralık 1326’da katledildi; Orhan Bey bağımsız kaldı. Y. Öztuna da Osman hiç bağımsız olmadı der.
Sonuç
Kaya/Kayı Bey [Oğuz Alp], Ertuğrul, Osman ve çocukları, 1290’lara kadar Menteşşah [Menteşe: Mehmet Bey], oğlu Hamid ve Aydın Beylere tâbi olarak Eğirdir Gölü, Beyşehir, Ermenek ve Alâiye bölgelerinde faaliyet gösterdiler. 1308’de Hamid [Amourios] oğlu İlyas’ın [Hales, Ales], Selçuklu Devletine son vermesiyle Batı Anadolu’yu aralarında paylaştılar ve Hamid oğlu İlyas’a tâbi olarak Menteşe, Aydın, Saruhan beyliklerini kurdular. Kanaatimce Osman, Hamidoğulları ile beraber kaldı ve hiç müstakil olmadı. Orhan Gâzî, Aralık 1326’da Dündar Beyin katlinden sonra müstakil oldu ve 234 yıl sonra, 2 Mart 1331’de de Bursa-İznik’i tekrar fethetti. Orhan Gâzî ve cümle şühedanın ruhları şad oldun. 12.02.2024 DikGazete’de bir makale yayınladım: [https://www.dikgazete.com/yazi/turkiye-devletinin-kurulusunun-950-yili-6529.html] ve bunu Kas. 2024’de Türk Devletinin Kuruluşunun [1075 Isparta-İznik] 950. Yıl Dönümü Hâtırasına Armağan adlı pdf kitapçık yaptım; CİMER 2500464290 ile Kültür ve Turizm Bakanlığına gönderdim.
.
Ramazan Topraklı, dikGAZETE.com
R.1-Uluğbey Camii 2014
R.2-Uluğbey Camii ve Türbesi 2014
