BİR MEDENİYET HAREKETİ AHÎLİK: AHİLİK VE HELAL KAZANÇ
Ahîlikte Helal Kazanç Anlayışı…
Ahîlik, insanın hem dünya hem de ahirette mutlu olmasını amaçlar. Bu gayeye ulaşmak için ekonomik, sosyal ve siyasî alanlar da dâhil olmak üzere hayatın tüm yönlerini İslâmî esaslara dayandırarak düzenlemeyi esas almıştır. Bireyi ahlâkî ve meslekî açıdan bütün yönleriyle yetiştirmeyi hedefleyen Ahîlik, insan odaklı bir değerler sistemi olarak ticarî ve ahlâkî ilkelerini İslâm’dan almıştır.
Gerçek bir mümin için Kur’an-ı Kerim’de emredilen “temiz ve güzel kazanç” anlayışı doğruluk, dürüstlük ve iyi niyete dayalı helâl yollarla kazanılan meşru rızka işaret eder. Buna karşılık; hırsızlık (sirkat), hıyanet, gasp, kumar, faiz, arabozuculuk, şarlatanlık ve rüşvet gibi haram ve batıl yollarla elde edilen kazançlar ise şiddetle yasaklanmıştır.
Helâl kazanç, Ahîlikte vazgeçilmez temel ilkelerden biridir. Bu ilke, teşkilatın daima uyanık ve dinamik bir yapıda kalmasına katkı sağlamıştır.
Bu anlayış, Ahîlik nizamnameleri olarak kabul edilen Fütüvvetnâmelerde açıkça belirtilmiştir:
“Fütüvvet erbabından olma vasfını kaybetmemek için haramdan son derece sakınmak gerekir. Çünkü haram yiyen kişide fütüvvet vasıfları kalmaz.”
Ahîleri diğer esnaftan ayıran en önemli özellik; helâl kazanç elde etme arzusunun sadece iş yerinde değil, evde, sokakta hatta uykuda bile zihninde yer etmesidir.
Ahîlikte El Emeği ve Peygamber Meslekleri…
“Helâl kazanç ve el emeğiyle geçinmek” anlayışı Ahîlikte esas kabul edilir. Ahîlik geleneğinde peygamberlerin her birinin bir mesleğe sahip olduğu ve el emekleriyle geçindikleri ifade edilir. Bu nedenle her meslek için bir “Pîr” kabul edilir ve bu Pîr’ler hem meslekî hem de ahlâkî anlamda örnek alınır.
Ahîliğe göre helâl rızık elde edebilmek için öncelikle bir meslek sahibi olmak gerekir. Âhî, mutlaka bir işle meşgul olmalıdır. İşsiz, başıboş biri kabul edilmez. Çünkü kişi, ancak çalışarak kazandığını başkalarıyla paylaşabilir. Bu paylaşımın temiz ve helâl olabilmesi için de kazanç, helâl yoldan elde edilmelidir.
Ahîlik anlayışında iş yeri bir ibadethane gibidir. Çalışmanın özü; helâlinden kazanmak ve helâl yolda harcamaktır. Bu nedenle Ahî babaları, kalfadan ustalığa geçenlere nasihat ederken; “Harama bakma, haram yeme, haram içme” derdi.
Helâl Kazancın İbadetle İlişkisi…
Ahîliğin çalışmaya ve helâl kazanca verdiği önemi, İmam-ı Âzam ile ilgili şu kıssa güzel bir şekilde yansıtır:
Bir kişi, İmam-ı Âzam’a gelerek, “Ey İmam! Bana yirmi dört saatte nasıl ibadet edeceğimi gösteren bir liste verin” der.
İmam, ona İslâm’ın ticaretle ilgili emir ve öğütlerini içeren bir liste sunar.
Adam şaşırarak, “Ben ibadet listesi istedim, siz ticaretle ilgili şeyler verdiniz” der.
İmam-ı Âzam şu veciz cevabı verir:
“Aşı helâl olmayanın işi helâl olmaz.”
Bu cevap, helâl kazancın, sadece bir ekonomik değer değil, aynı zamanda bir ibadet biçimi olduğunu ortaya koyar.
Helâl Kazancın Önündeki Engeller…
Ahîlik, helâl kazancın önünde engel teşkil eden davranışlara karşı net bir tavır almıştır. Bu tür tutumlar, meslekten atılmayı gerektirecek kadar ciddi görülmüştür. Ahîlik sisteminde sadece vicdanî değil, aynı zamanda örgütsel yaptırımlar da uygulanmıştır. Yasaklanan ve helâl kazancı zedeleyen başlıca fiiller şunlardır:
- Hileli ve çürük mal satmak
- Müşteriden fazla para almak
- Bir başkasının malını taklit etmek
- Noksan tartmak, bozuk terazi kullanmak
- Sahte ve kalitesiz mal üretmek
Son Söz…
“Nice insanlar vardır ki, gece boyunca ibadet eder, gündüz oruç tutarlar ama haramdan uzak durmazlar. Allah onların bu ibadetlerini kabul etmez.” — Taberânî
“Helâl kazanç, az da olsa bereketlidir; haram kazanç ise çok da olsa felakettir.” — Anonim
Ahîlik, sadece ekonomik bir sistem değil; dürüstlük, çalışkanlık ve helâl kazanca dayanan bir hayat felsefesidir. Bu felsefe, bugünün insanına da yol göstermeye devam etmektedir.
.
Hikmet Kara, dikGAZETE.com