R.1: Etrüsk sanatının başyapıtlarından biri olan Eşler Lahdi, şu anda Louvre Müzesi'nde. Kaynak: Wikimedia Commons / Ecelan CC BY-SA 2.5
Kemer Boğazı’ndaki Etrüskler, İtalya’ya nasıl gitti?
Öz
Bu makalenin amacı, Isparta Kemer Boğazı çevresinde yaşayan Etrüsklerin İtalya’ya hangi yoldan gittiklerine dair bir teklifte bulunmaktır. Bizi, bu makaleyi yazmaya sevk eden saik, bugüne kadar yanlış bilinen Deniz kavimlerinin yaşadığı yerleri çözmüş olmamızdır. Zira, Deniz kavimlerine ad veren deniz, Eski Eğirdir Gölü; kavimler ise, Akayuvaşa [Akha, Eğirdir ve batısı], Şekeleş Sagalassos [Ağlasun], Turşa [Truva: Etrüsk, Gelendost-Yalvaç arası], Lukka [Lykia, Eski Eğirdir Gölü- Gelendost-Efes / Apasa arası], Alaşia, Eğirdir Gölü’ndeki Nis adası, Serdane [Barla] ve Pelesef [Pelasg, Kemer Boğazı ve Uluborlu civarı] olmalıdır. Deniz kavimleri, Anayol’u takiple Beyşehir, Karaman, Gülek Boğazı, Tarsus ve Antakya’ya geldiler ve Amurru’ye indiler; Filistin yoluyla Mısır üzerine yürüdüler. Neticede Mısır galip geldi. Bu olaylar sonunda Etrüskler’in [Truvalılar], anlaşmalı oldukları Libya üzerinden geçerek, İtalya’ya geldikleri düşünülmektedir.
Açar Kelimeler: Deniz, Eğirdir Gölü, Deniz kavimleri, Sagalasos, Akha, Lukka, Pelasg, Truva, Etrüsk, Etrüskler, İtalya
Giriş
Biz burada Etrüskler’in, Truvalı veya Truvalıların bir kolu ve Türk olduklarına dair bilim adamlarının görüşlerini tartışmayıp, İtalya’ya nasıl gittikleri üzerinde duracağız. Yine biz, MÖ 1400-1200’ler arasında yaşayan Arzava ve Ahhijava devletlerinin Eski Eğirdir Gölü kıyılarında yaşadıklarını ispat ettik [bk. Har.1; Topraklı, 2023]. Böylece bilim adamının, Arzava devletlerini Ege Denizi kıyılarında, Akhalar’ı bugünkü Yunanistan’da gösterme iddiaları çürümüş oldu. Truvalıların, Çanakkale değil, eski Eğirdir Gölü ve Kemer Boğazı şarkında bulunduklarını ispatladık. Hatta N. Gregoras’ın Tralleis = diğer Troja [Neutroja] dediği kentin Barla olduğunu gösterdik. [Villani’s Chronicle, 1.Kitap, s.7]’de zikredilen Dardania ile Pontus kıralı VI. Mithridates’le Konsül Sulla’nın MÖ 85’de anlaşma yaptıkları yer olan Dardanos, aynı ve Kemer Boğazı şarkındaydı. Zira kıral ve konsül, Apameia, Laodikya [Eğirdir] yanında savaşmıştı ve bir anlaşma için Çanakkale’ye gitme fikri çok saçmaydı [bk.Har.1].
Tarihçi, Göller Bölgesi’nde 500 yıl önce vukûbulan coğrafî değişimi; eski Eğirdir Gölü için “deniz”; Kemer Boğazı için Firigos Boğazı, Hellespontus ve Firikya Hellespontia; Kemer Boğazı’ndaki nehrin şarkı için Asia [doğu, Suriye], garbı için Avrupa [batı, Yunanistan] denildiği hususuna dikkat etmemişti. Ve birçok olayı hatalı olarak bugünkü Yunanistan, Girit ve Kıbrıs ile yorumlamıştı. Hâlbuki “Deniz kavimlerinin” ve “Truva harplerinin” Ege, Çanakkale, Yunanistan, Girit ve Kıbrıs’la hiçbir ilişkisi yoktu. Şekeleş [Sagalassos: Ağlasun], Lukka [Lykia, el-Avasi: Kurtlar sancağı], Arzava ve Ahhijava gibi Deniz kavimlerinin yerleri kesindi ve eski Eğirdir Gölü çevresiydi [bk.Har.1]. Arzava ve Luvia isimleri, birbirlerinin müteradifiydi (Kınal, 1953: 24).
Har.1: Değişen Coğrafya, Tarihî coğrafya, Kıral Yolu, diğer Tarihi yollar ile Lukka, Arzava [Truva] ve Ahhijava gibi Deniz kavimleri.
Nedenini bilmem, ama Eğirdir Gölü çevresinin, yaklaşık 36 asırdır Mısır ile ilişkileri var. Eğirdirli Süleyman Şükrü, bu konuda şöyle der: “Bu iklime ilk defa gelip mesken tutan Benî Sam’dan Lidyon’dur. Eğirdir’e Irak ve Suriye taraflarından gelen ve Zarius- Karius namın putlara kurban kesen Lid kavmi, MÖ 2200’de Eğirdir’de ilk kaleyi inşa etmiştir. MÖ 1556’da Atina şehrini bina eden Mısır muhacirlerinin reisi Mısır-Tanta’lı Şirkup’tur. Lidyon’dan Küçük Firikya [Fricyatü’s-Sagir] meliki Bilobis bin Tantal [Tantalos oğlu Pelops], MÖ 1200’de kendi evlâdını Eğirdir’deki puthânede kurban etmiştir-“ (2013: 8-9, 32-33, 35). Villani’s Chronicle’e göre, Beni Sam değil, Beni Yafes olmalıdır. Mısırlı muhacirler, daha önce Eğirdir çevresine gelmiş, Eğirdir çevresindeki Deniz kavimleri de Mısır’a gitmişlerdi. Bu ilişkiler, Herodot, Roma Selçuklu, Beylikler ve Osmanlılar gibi tarihin her devrinde devam etmiştir. İşte biz, Eğirdir Gölü ve Kemer Boğazı şarkında bulunan ve Akhaların bir kolu olan Danlar [Danoi] gibi, Truvalıların bir kolu veya devamı olan Etrüskler’in de, Mısır’a, oradan da anlaşmalı oldukları Libya yoluyla İtalya’ya gittiklerini düşünüyoruz.
Yazın incelemesi
Evvela Ek (2025)’teki “Etrüskler Truvalıların torunları mıydı?” adlı yazı hakkında bazı bilgiler verdikten sonra A. Müfit Mansel, Afet İnan, Firuzan Kınal, Mehmet Özsait, Özdemir Koçak, Çetin Ekin’in eserlerini inceleyeceğiz.
Ek [2025]: Romalılar iktidara gelmeden önce, Demir Çağı'nda Orta İtalya'nın güçlü sakinleri olan Etrüsklerin, Truva harbi sırasında Anadolu’dan İtalya'ya göçmüşlerdir. Etrüsklerin lideri Tarchon, Truvalı Aeneas'ın yoldaşıdır. Bu da Etrüsklerin Truvalıların soyundan gelmiş olabileceği fikrini doğurur. Herodot, Truva'dan bahsetmez, lâkin Etrüskler, Lidyalıdır der. Truva harbinden önce Lidyalıların Truva yakınında yaşadıklarına dair çeşitli tarihî referanslar vardır. Strabon, bu kaynaklardan biridir. Dahası, Homeros, Lidyalılar, harp sırasında Truva'nın müttefikiydi der. Genetik çalışmalar ve DNA örnekleri, Etrüsklerin, Türkiye'den göç ettiklerini ve Türk olduklarını doğrular, ama göçün, denizden olması imkânsızdır. Etrüskler'den günümüze birkaç anıt ve Latin yazarlarınca yapılan alıntılar dışında fazla yazılı eser kalmamıştır. İlginçtir ki, en uzun Etrüsk el yazması İtalya'da değil, Mısır'da, 19. yüzyılda İskenderiye'de bulunan bir Mısır mumyasının üzerindeki sargılarda bulunmuştur. Pagan sayılan Etrüsk metinleri kasıtlı ve sistemli olarak yok edilmiştir. Sezar, Truvalıdır. Dünya tarihçilerine göre Etrüsk göçü, Batı Anadolu Bölgesinden yapılmıştır ve göçün nedeni ise Yunanların, Truvalı ve Lidyalılara yaptığı saldırılardır.
Arif M. Mansel, 1937, II. Türk Tarih Kongresinde “Ege tarihinde Akhalar” adlı tebliğ sunar: Akhalar, Ege’den Yunanistan’a göç etmiştir [s.186]. Akhaların menşelerine dair âlimler arasında büyük bir ihtilâf vardır [s.190]. Karya ve Troas mıntıkasının cenubunda yaşamış olan Lelegler, Yunanistan ve Peloponnes’in en eski sekenesini teşkil etmişlerdir. Anadolu’lu bir kavim olan Pelasglar, bilâhare Yunanistan’a göçmüşlerdir [s.185-86]. Libyalıların Mısır’da çıkardığı bir isyanda, Libyalılar tarafından paralı asker olarak çalışan kavimler arasında Akayivaşlara tesadüf ediyoruz. Aynı Akayivaşları III. Ramses zamanında Mısır’ı istilâ etmek isteyen Deniz kavimleri arasında buluyoruz. 13. Asırda Akhaların bir kolunun Mısır’a kadar ilerlemiş olduğu neticesine varıyoruz [s.194-95]. Şirdanlar Kafkasya’dan gelmişlerdir [s.196]. Danaoiler [Danlar], Akhaların bir koludur [s.199].
M. Özsait, Mansel’den “MÖ 13.yüzyılın ikinci yarısında büyük bir istilâ hareketine girişen Deniz kavimleri arasında yer alan Şekeleşlerle Sagalassos halkının aynı olmasını ihtimalini” nakleder (1985: 110).
Afet İnan: Libyalı Rebular, Sepedler ve Maşavaşlar, Mısır’a hücum etmiş ve yenilmişlerdir. Bundan altı yıl sonra Libya kabileleri yeniden Mısır’a hücum etmiş ve III. Ramses tarafından önlenmiştir [MÖ 1188]. Deniz kavimleri karadan ve denizden Mısır’ı tehdit ediyorlardı. Bunların başlıcaları Akalar, Danlar, Şakalaşalar, Filistler, Şardanlar, Turşalardır. Bunlar kuzeyden inerek, MÖ 1191’de silâhlı olarak Mısır’ı tehdit etmişlerdir. Deniz kavimleri Anadolu’yu ve Kıbrıs’ı istilâ ettikten sonra, Suriye’de Amurru’ya inmiş; Mısır üzerine yürümüşlerdi. III. Ramses muvaffakiyetle karşı koymuş; Mısır’ı deniz kavimlerinin istilâsından kurtarmıştır. Filistler, bu gün Filistin denilen yere yerleşmiş ve adlarını da bu bölgeye vermişlerdir [1987: 120].
Firuzan Kınal, Arzava Memleketlerinin Mevkii ve Tarihi adlı kitabında [MÖ 1400-1200]: 1. Kizzuvatna [Kilikya], 2. Arzava memleketleri, 3. Assuva memleketi, 4. Ahhijava memleketi, 5. Zippasla ve Harijati dağlık memleketlerini […] verir ve “bu memleketlerin Kizzuvatna’dan gayrisi, bugün nereye tekabül ettikleri maalesef hâlâ katiyetle bilinemiyor” der [s.5][bk.Har.1].
Tuvanuva ile Uda şehirlerini hudut yaptı. Tuvanuva şehri umumiyetle klâsik Tyana olarak kabul edilir [s.8]. Fakat güney yolu üzerinde çok bulunan Hitit âbidelerinin Beyşehir civarında Köylütotu, Eflatunpınar, Fraktin ve Fasıllar’a kadar uzanması, bu yolun bu devirde daha işlek olduğunu göstermektedir [s.9]. Valma-Holmoi [Karacaören]; Puranda-Celaene [Dinar] [s.10]. Arzava’ya giderken veya gelirken Aşağı memleketten geçildiğine göre, Şallapada Aşağı memlekette bulunuyordu [s.13]. Götze Hapalla’nın, Seha nehri memleketi ile Küçük Arzava arasında bulunduğu yolundaki eski görüşünden vazgeçerek, Hapalla’yı Hatti ülkesinin batısına hem Mira-Kuvalia, hem de Zippasla-Harijati ve küçük Arzava memleketleriyle hudut komşusu olacak süratte yerleştiriyor [s.16]. Aşağı memlekette Dattaşa, Valma ile komşudur [s.17]. Seha nehri memleketini ve Appaviya’yı sana verdim. Appavia vasıtasiyle Karkisa memleketiyle hudut komşusudur [s.18]. IV. Tuthalia zamanında ise Zippasla ve Harijati dağlık memleketleri de Arzava’ya dâhildir [s.22]. Arzava memleketi, Luvia denilen bir ülkededir; dili Luvice’dir. Buna göre Lykia isminin menşei Lugga kelimesidir [s.25]. Arzava kıralı, Ahhijava kiralına dayanarak Hitit vassalı Zippasla ve Harijati ile savaştı. Deniz kavmi Lukkalar, Amarna çağında Alasia’yı [Kıbrıs] istilâya başlar [s.27]. II. Ramses, Mira beyine mektup gönderir [s.29]. Zippasla ve Harijati dağlık memleketleri, Hapalla’yı alır [s.30]. Kıral yolunun yanı başındaki Millavanda şehri [s.36, bk.Har.1].
Özdemir Koçak, Deniz kavimlerini Akayuvaşa, Turşa, Lukka, Serdane, Şekeleş olarak verir. MÖ 1186 tarihli bir metinde “Yabancı ülkeler aralarında gizli bir antlaşma yaptılar. Kode [Kadeş?], Karkamış, Arzava, Alaşia [Kıbrıs], Hatti’den koparıldı. Bunlar Amurru’da ordugâh kurdular. Mısır’a doğru ilerlediler. Bunlar arasında Peleset, Turşa, Şekeleş, Şerdane, Zakkari, Vavaşlar gibi birçok kavim vardı”. Bu saldırılara karşı Mısır direnmiştir [Prof. Özdemir Koçak, SÜ, Doktora Ders Notları].
Çetin Ekin: “Göçlerin başlangıç yerinin Kıbrıs ve etrafındaki kıyılar, Anadolu’nun yerli kavimleri ve Ege Denizi civarı gibi üç farklı görüş var [s.502]. Mısır yazıtlarına göre ilk göçe katılan Deniz kavimleri, Libyalılarla ittifak kurarak Nil Deltasına saldırmışlardır. Göç hareketine katılan kavimler, Peleset, Tjekker, Shekelesh, Denyen ve Wesheshler’den oluşur, Bu kavimler Hatti [Hitit], Kode [Kilikya], Karkamış, Arzava ve Alaşiya’yı [Kıbrıs] yener, Amurru halkını mahveder ve Mısır’a ilerler [s.504].
Deniz Kavimleri: Sherden, Lukka, Danuna [Denyen], Tjekker [Şikila]: Wen-Amon, "Tjekker şehri olan Dor’a ulaştım" der. Tjekker’ler, Truva harbinden sonra yer değiştiren Teukroi ile aynı kavim olmalı. Bu kavimden Teukros, Kıbrıs’taki Salamis kentini kurdu. Tjekker’ler, Troad bölgesinden Kenan’a Kıbrıs yoluyla gelmişlerdir. Bu kavim, Medinet Habu kabartmalarında ‘‘Tiakkkr’’ olarak adlandırılır. Weshesh: Harris Papirüsü’ne göre Weshesh kavmi Sherdenlerle birlikte Mısır’a tutsak olarak getirilmiş, kalelere yerleştirilerek vergi vermeye mahkûm edilmişlerdir. Ekwesh: Ahhijawa: Akha: Anadolu kıyılarında yaşayan Aka’lar, Deniz kavmi Lukkalar’la komşudur [s.510]. Shekelesh: Sicilya ve Anadolu Shagalassos, Libyalılarla ittifak kuran Deniz kavimlerindendir. Teresh=Tursha: Teresh ismine Mısır yazıtlarında ilk defa Merneptah’ın Karnak yazıtında rastlanır. Bu yazıta göre, Tereshler, Merneptah’ın beşinci yılında Libyalılarla ittifak kuran Deniz kavimlerinden biridir. Tereshler’in ana yurdu, Likya [Lukka] kıyılarına uzak olmayıp, bu bölge ile iletişim halindedir. Tereshler, Truvalılar ile özdeştir. Truva bir Hitit belgesinde Tarusia geçer. Bir diğer görüş, Tereshler, Batı Anadolu’nun orta kesiminde yaşamış; daha sonra İtalya’ya göç etmiş Tyrseniler ile özdeştir. Bu görüş Herodot’un anlatımına dayanıp Tyrseniler, Batı Anadolu’nun orta kesiminden İtalya’ya göç etmişlerdir. Bilâhare bu halk, Etrüskler adlandırılmıştır. Pelesetler, hem kara, hem deniz yoluyla Mısır’a doğru ilerlemişlerdir. Harris Papirüsü’ne göre Pelesetler yenilgiden sonra, Sina Yarımadasının kuzeyindeki kalelere yerleştirilmişlerdir [s.513].
İnceleme sonucu: Deniz kavimleriyle ilgili verdiğim ve buraya alamadığım kaynaklar, Deniz kavimlerinin bulundukları yerleri bilmez ve yanlış bilirler. Akhalar’ı bugünkü Yunanistan’a, Arzava devletlerini Batı Anadolu sahillerine, Troas’ı Çanakkale bölgesine, Truva’yı Çanakkale sahiline, Etrüskleri Çanakkale bölgesine ve Alaşiya’yı da Kıbrıs’a yerleştirmişlerdir. Bu hatada Göller Bölgesi’ndeki coğrafî değişimin büyük rolü olmalıdır. Diğer bir husus isimlerin farklı yazılmasıdır. En mühim yanılgı ise, kronolojik hatalar olup, o günkü devletleri bu günkü devletler gibi, o günkü “deniz” kavramını, şimdiki denizler gibi görmektir. O günün devletleri günümüzün köyleri; bunlar arasındaki savaşlar da, köyler arası kavgalar gibiydi. Bunlara rağmen değişen coğrafyanın ışığı altında yukarıda verdiğim kaynaklardan yararlandım. Aslında iki yıl önce 23.08.23’te yazdığım makalede Arzava memleketleri ile Assuva ve Ahhijava’yı yerleştirmiştim. Şimdi de, o gün değinmediğim Zippasla, Harijati, Etrüskler, Pelasglar ve önce yanlış yerleştirdiğim müstahkem Puranda şehri ile diğer hususları “Bulgular” başlığı altında açıklamaya çalışacağım.
Bulgular
1. Arzava [Apasa, Efes], Lukka, Seha [Glaukos] nehri, Mira [Myria]-Kuwalia, Appavia, Hapalla, Vilusa [İlion], Valma, Astarpa çayı, Aura, Assuva, Deniz [eski Eğirdir Gölü], Ahhijava, Millavanda vs. kentler Har.1’de gösterildi. Millavanda, Kıral Yolu üzerinde bulunduğuna göre, bu yol, Herodot’tan çok önce de olmalıydı [bk.Har.1]. Puranda, Har.1: Yenicesivrisi’ndeki “her yanı dik bayır” kaledir. Bu kale, daha sonraları Kelainai hisarı, Kuwalia ise Kelainai olarak anılacaktır. Zippasla ve Harijati dağlık memleketleri, Puranda ve Hapalla’nın kuzeyindeki Çirişli dağındadır. İşte Truvalılar [Etrüskler], Arzava memleketleri ve Çirişli Dağı bölgesinde idiler. Herodot’un zikrettiği Lydia, malûm Lydia değil, Yalvaç çayının kuzeyindeki ilk Lydia’dır. Pelasglar ise Appavia civarında olmalılar. Alaşiya, Kıbrıs değil, Eğirdir Gölü’ndeki Yeşilada’dır. Görüldüğü gibi yanlış bir tarih yorumuyla karşı karşıyayız. Tuvanuva, Kemerhisar değil, Arap kaynaklarında Tuvana, Bizans kaynaklarında Tyana geçen Anayol üzerindeki Karaman’dır. Tuvana’da olduğu gibi, bir yer adının iki bin, hatta Aura adında olduğu gibi 3200 yıl değişmeden kalması şayanı dikkattir. “Bir Hitit belgesinde Truva, Tarusia geçer” ifadesine göre, Tauros [dağ] ile Truva arasında bir bağ olabilir.
2. Tjekker şehri Dor, Konya-Güneysınır-Karaseñir ve Kıral Yolu yakınındaki Dorlar/ Dorla [Dereköy] olabilir.
3. Deniz kavimleri: Akayivaş (Mansel, 1937: 194), Aka, Dan, Şakalaş, Filist, Şardan, Turşa (İnan, 1987: 120); Lukka (Kınal, 1953: 27), Şekeleş [Sagalassos, Ağlasun] (Özsait, 1985: 110), Akayuvaşa, Turşa, Lukka, Serdane, Şekeleş, Zakkari, Vavaş (Koçak), Sherden, Lukka, Danuna [Denyen], Tjekker [Şikila, Teukroi, Tiakkkr]. Weshesh, Ekwesh [Ahhijawa, Akha], Shekelesh [Ağlasun], Teresh [Tursha, Truva, Etrüsk], Peleset. Weshesh kavmi Sherden ile birlikte Mısır’a tutsak olarak getirilmiş. Shekelesh ve Teresh, Merneptah’ın beşinci yılı Libyalılarla ittifak kuran Deniz kavimleridir (Ekin, 2016: 510-13). Mansel, Danaoi [Dan] için Akha kolu der. Farklı, farklı olan bu isimleri: “1. Akha [Dan], Eğirdir; 2. Lukka [Lykia, el-Avasi: Kurtlar], eski Eğirdir Gölü kuzey sahili; 3. Arzava, Truva, Etrüsk [Teresh, Tursha], hepsi aynı ve Lukka- Yalvaç arası. 4. Sherden, Şardan [Sardes, Sart] Barla; 5. Filist, Peleset [Pelasg], Kemer Boğazı batısında; 6. Şekeleş, Shekelesh [Sagalassos] Ağlasun, 7. Zakkari, belki Zippasla ve Truva’nın bir kolu. 8. Weshesh [Vavaş?] ve 9. Tjekker [Şikila, Tjekker, Teukroi, Tiakkkr], aynı bölgede olup, Akha ve Truva’nın bir kolu” gibi sadeleştirdik. Görüldüğü gibi “8 ve 9’u” tam bilememekle beraber Deniz kavimleri, eski Eğirdir Gölü [Deniz] çevresinde bulunmaktadırlar.
Kemer Boğazı’ndaki Etrüskler, İtalya’ya Mısır yoluyla mı gitti?
Yukarıda Mısır kıralı II. Ramses’in Kemer Boğazı’ndaki Mira beyine mektup yazdığını; Etrüsk, yâni Truvalılar ile Libyalıların anlaşarak Mısır’a saldırdıklarını; en uzun Etrüsk el yazmasının İtalya’da değil, Mısır'da bulunduğunu ve 1556’da Mısır muhacirlerinin reisi Şirkup’un Atina [Yalvaç-Masır] şehrini bina ettiğini gördük. Yâni tarih boyunca Eğirdir çevresi ile Mısır devamlı irtibat hâlindedir. Ayrıca Burdur Kibyra’dan gayri, Eğirdir’in yakınında ve güneyinde bir Kibyra daha vardı ve ilk deniz teması olan Kibyrrhaiote de, Eğirdir Gölü [Deniz] çevresindeydi. İşte bu bölgedeki Deniz kavimleri, Kıral Yolu’nu takiple Beyşehir, Akise, Güneysınır, Karaman, Ulukışla ve Gülek Boğazı yoluyla Tarsus, Adana ve Antakya’ya gelmişler, oradan da Amurru şehrine inmişlerdir. Bazıları, Deniz kavimlerinin deniz yoluyla Kıbrıs üzerinden gelerek, Amurru’ya indiklerini yazar. Hâlbuki denizden karaya inilmez, denizden karaya çıkılır; yüksek bir yerden aşağıdaki bir yere inilir. O bakımdan Deniz kavimleri, kuzeyden gelerek Amurru kentine inmişlerdir. Bundan sonrası malûm olduğu gibi, Filistin üzerinden Mısır’a gelmişler ve Libyalı kavimlerle birleşerek Mısır’a saldırmışlar ve sonunda mağlup olmuşlardır. Kemer Boğazı’nın batısında yaşayan Pelasglar’ın bir kısmı Filistin’e yerleştirilirken, Etrüskler’den bir kısım da, Libyalılar ile Libya taraflarına, oradan da Tunus- Sicilya yoluyla İtalya’ya gelmişler ve Roma civarındaki Orta İtalya’ya yerleşmişlerdir. Bir yandan Etrüskler İtalya’ya gidiyor; “Dardanus da, halkının bir kısmıyla Fiesole'den [Floransa] ayrılıp; ilk sâkini Yafes'in soyundan, Friga'nın adından gelen, Frigya eyaletine gelerek, yaratılıştan 3200 yıl sonra Yunan denizi [Eski Eğirdir Gölü] kıyılarında Dardania adlı bir şehir inşa ediyor [Villani’s Chronicle, 1.Kitap, s.7]. Çok ilginç değil mi? Strabon’a göre demiri, Kiminas dağında [Sultan veya İda dağının Yalvaç-Gemen üzerindeki kısmı] ilk işleyen Firikler ile Etrüskler aynı bölgede yaşıyorlardı. Harp hâlinde bulundukları söylenilen Akhalar ile Truvalılar’ın birlikte Mısır üzerine yürümeleri ilginç değil mi?
Sonuç
Ek [2025] ve diğer kaynakların yanlışlarını ayrı ayrı yazarak makaleyi uzatmak istemedim. Truva hatalı olarak Çanakkale’de, Lidya ise malûm Lidya kabul edilmiştir. Hâlbuki ilk Truva ve ilk Lidya, Kemer Boğazı’ndaki nehrin [Glaukos, Seha, vs.] şarkı, Yalvaç çayının [Simoeis, Orgas] kuzeyidir [Har.1]. Lidya’nın, malûm Lidya’ya taşındığı gibi, Truva da, Çanakkale’ye taşınmış olabilir mi, bilmem. Deniz kavimlerinin göçü de, soğuk iklimden dolayı olabilir. Etrüskler, deniz yoluyla değil; Suriye, Mısır, Libya yoluyla İtalya’ya gitmiş olmalılar. Etrüsk metinlerinin kasıtlı ve sistemli olarak yok edilmesi, Etrüsklerin Türk olduklarını fark eden Türk düşmanı örgütlerle açıklanabilir.
.
Ramazan Topraklı, dikGAZETE.com
Kaynaklar ve Tetkik Eserler
Alinei, Mario (2013). Gli etruschi erano turchi: dalla scoperta delle affinità genetiche alle conferme linguistiche e culturali. Edizioni dell'Orso [Eriş. 01.10.2025].
Ek (2025): “Etrüskler Truvalıların torunları mıydı?” https://greekreporter.com/2025/08/30/were-the-etruscans-descendants-of-the-trojans/ [Erişim 03.10.2025].
Ekin, Çetin (2017): “Yazılı Kaynaklara Göre Ege Göçleri’ne Katılan Kavimler”, Y. Lisans Tezi, KSÜ, Sos. Bil. Dergisi, C.14, S.2, Kahramanmaraş, s.501-521.
Homeros (Mart 2014): İlyada (Ίλіάς), Çeviri: Azra Erhat- A. Kadir, Türkiye İş Bankası yayını-İstanbul.
İnan, Afet (1987): Eski Mısır Tarih ve Medeniyeti, 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi-Ankara.
Kınal, Firuzan (1953): Arzava Memleketlerinin Mevkii ve Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi-Ankara.
Koçak. Özdemir (2010’lu yıllar): Eski Batı Tarihi 3, Doktora Ders Notları, Selçuk Üniversitesi- Konya.
Mansel, Arif Müfit (1937): “Ege Tarihinde Akalar Meselesi”, 2. Türk Tarih Kongresi, 20-25 Eylül, İstanbul, s.181-211.
Özsait, Mehmet (1985): Hellenistik ve Roma Devrinde Pisidya Tarihi, İÜEF Yay.-Ed. Fak. Basımevi- İstanbul.
Strabon (2009): Antik Anadolu Coğrafyası, Çev. Adnan Pekman, Arkeoloji ve Sanat Yay.-İstanbul.
Süleyman Şükrü (2013): Seyahatü’l-Kübra, Yay. Haz. Hasan Mert, Türk Tarih Kurumu-Ankara.
Topraklı, Ramazan (28.08.2023): “Değişen Coğrafya ve Arzava Memleketleri [Füruzan Kınal anısına]”, dikGAZETE [Erişim: May.2025].
https://www.academia.edu/106738001/DE%C4%9E%C4%B0%C5%9EEN_CO%C4%9ERAFYA_VE_ARZAVA_MEMLEKETLER%C4%B0
Topraklı, Ramazan (04.08.2025): “Bizans Asia’sındaki Aiol Şehirleri”, dikGAZETE [erişim: 30 Eylül 2025].
https://www.dikgazete.com/yazi/bizans-asia-sindaki-aiol-sehirleri-8114.html
Antik Yunanistan Etrüskler Truvalıların Torunları mıydı? İle Caleb Howells, 30 Ağustos 2025. GreekReporter.com
https://greekreporter.com/2025/08/30/were-the-etruscans-descendants-of-the-trojans/
R.1: Etrüsk sanatının başyapıtlarından biri olan Eşler Lahdi, şu anda Louvre Müzesi'nde. Kaynak: Wikimedia Commons / Ecelan CC BY-SA 2.5