BİR MEDENİYET HAREKETİ: AHÎLİK, FETA, FÜTÜVVET
“Fütüvvet” kelimesi, Arapça “fetâ” kökünden türemiştir. “Fetâ”; genç, yiğit ve cömert anlamlarına gelirken, fütüvvet; gençlik, kahramanlık, cömertlik ve ahlâklı yaşamı ifade eder.
Fetâ, cesaret, kahramanlık, cömertlik ve yardımseverliğiyle öne çıkan kişidir. Bu niteliklerinden dolayı fetâlara toplumda büyük bir saygı gösterilmiştir. Cesaret, cömertlik ve kahramanlık gibi özelliklerin sûfîlerde de bulunması nedeniyle sûfîler de fetâ olarak kabul edilmiştir.
Kur’ân-ı Kerîm’de fetâ, övülen bir kavram olarak geçer. Özellikle “putları kıran” ve baskılara rağmen inancından dönmeyen gençler için bu kavram kullanılmıştır. Fetâ, inancı uğruna mücadele eden yiğittir.
“Fetâ; cömertlikte deniz gibi, affetmede gece gibi, sabırda dağ gibi olandır.”
“Fetâ; kendisi için istemediğini başkası için de istemeyendir.”
“Fetâ, Rabbi için nefsinin hasmıdır.”
“Fetâ, nefis putunu kıran kişidir.”
Fütüvvetin anlam dünyası…
Tasavvufî bir terim olarak fütüvvet, VIII. yüzyıldan itibaren kullanılmaya başlanmıştır. Bu kavram;
- Dostların kusurlarını görmezden gelmeyi,
- Sahip olduğu imkânları öncelikle başkalarının faydasına sunmayı,
- Sabırlı ve şükredici olmayı ifade eder.
Sûfîler, temel ahlâkî erdemleri fütüvvet kavramıyla bütünleştirmiş ve onu tasavvufun merkezine yerleştirmiştir.
Fütüvvetin özünde;
- İnsanlarla barışık olmak,
- Sofrasında müminle kâfir arasında ayrım yapmamak,
- Herkese karşı hoşgörülü davranmak yer alır.
“Fütüvvet; Hz. Âdem gibi özür dileyici, Hz. Nûh gibi iyi, Hz. İbrâhim gibi vefalı, Hz. İsmâil gibi dürüst, Hz. Mûsâ gibi ihlâslı, Hz. Eyyûb gibi sabırlı, Hz. Dâvûd gibi cömert, Hz. Muhammed gibi merhametli olmaktır.”
“Fütüvvet, dilenciyi görünce kaçmamak, ona el uzatmaktır.”
“Fütüvvet; yiğitliğin sadece kılıçla değil, merhametle de mümkün olduğunu bilmektir.”
Fütüvvetin temelinde fedakârlık yatar. Ziyafet verileceğinde sokaktaki köpeklerin dahi doyurulması, karıncaya dahi zarar verilmemesi gerektiği vurgulanır. Bu anlayış, sevgiyi ve merhameti canlı-cansız her varlığı kapsayacak şekilde genişletir.
Fütüvvetin özlü tanımı…
Fütüvvet;
- Başkalarının haklarını kendi hakkından üstün tutmak,
- Kusurları görmezden gelmek,
- Kibirlenmemek,
- Sözünde durmak,
- Olmadığı biri gibi görünmemek,
- Eziyet etmekten kaçınmak,
- Cömert ve içten olmak demektir.
“Göründüğün gibi ol, olduğun gibi görün” ilkesi fütüvvetin özüdür.
“Fütüvvet, bir dava sahibi olmak ve neye mal olursa olsun bu davadan dönmemektir.”
“Fütüvvet, sünnete uymaktır.”
Ahîlik ve Fütüvvet…
Ahîlik, esnaf dayanışma teşkilatı olarak ortaya çıkmış ve zamanla bir medeniyet hareketine dönüşmüştür. Bu yapının temelinde Fütüvvet anlayışı yer alır. Kur’ân’a, Sünnet’e ve yüksek insânî değerlere dayanan Ahîlik;
- Eğitim,
- Yardımlaşma,
- Sosyal sorumluluk,
- Vatan savunması,
- Devlete destek gibi pek çok alanda topluma katkı sağlamıştır.
Bu yazımızda Ahîliğin temellerinden olan feta ve fütüvvet kavramlarına kısa bir bakış sunduk. Bir sonraki yazımızda, Ahîliğin “Anayasası” niteliğindeki Fütüvvetnâmeler hakkında bilgi vereceğiz, inşallah.
Eli açık, gönlü geniş, özü doğru,
Harama kapalı, helâle doğru.
Fütüvvet bir ahlâktır, aşk ile yoğrulur,
Fetâ, Hak yolunda eğilmeden durur.
.
Hikmet Kara, dikGAZETE.com