Tarihî Coğrafya Manifestosu: Firikya Hellespontia/ Historical Geography Manifesto: Phrygia Hellespontia/ Manifest der Historischen Geographie: ...

Harita 1: Bugünkü Eğirdir Gölü, yağış havzası, Kemer Boğazı ve Firikya Hellespontia.

Map 1: Today’s Eğirdir Lake, precipitation basin, the Kemer Strait and Phrygia Hellespontia.

Karte 1: Der heutige Eğirdir-See, Niederschlag Becken, Kemerstraße und Phrygia Hellespontia.

Firikya’nın güneyindeki küçük parçasına Firikya Hellespontia denir. Isparta ilinin Uluborlu, Eğirdir, Gelendost, Yalvaç ve Şarkîkaraağaç ilçelerini kaplar. Sultan, Bozdurmuş, Barla ve Anamas dağlarıyla çevrili, Kemer Boğazı çevresi olarak da tarif edilebilir (bk. Har.1). 

Firikya Hellespontia’nın yeri bugüne kadar bilinemedi ve Çanakkale Boğazı civarında olduğu iddia edildi. Firikya Hellespontia’nın Küçük Firikya, Firikya Epiktetos, Yukarı Firikya ve Firikya Salutaris gibi adları da vardır.

Aralarında 14-15 km mesafe bulunan eski Hoyran ve Eğirdir gölleri, 17. Asrın başında birleşmiş ve tek göl hâline gelmiştir. Bugün güney-kuzey uzunluğu 50 km olan Eğirdir Gölü, Kemer Boğazı denilen yerde darlaşır ve eni 1500 metreye düşer.  Şimdilerde gölün tamamına Eğirdir Gölü denilmesine rağmen, boğazın güneyinde kalan kısmı 50-100 sene önceki eski haritalarda Eğirdir Gölü, kuzeyinde kalan kısmı ise Hoyran Gölü yazılmıştır. Bu iki göle (Hoyran, Eğirdir), hâlen ve bilhassa 50 yıl evveline kadar yöre halkı arasında deniz ve üzerinde çalışan teknelere de gemi denilirdi (Har. 1-6).

Eski Eğirdir Gölü, tarihî metinlerde deniz, derya, Rum Denizi, mağrip diyarı denizi ve denize benzeyen göl; Eski Hoyran Gölü ise göl ve derya olarak zikredilmektedir. Bu iki göl arasında, suları, Hoyran Gölü’nden Eğirdir Gölü’ne doğru akan, ağzı kaynağına yakın, 14-15 km uzunluğunda Menderes adında büyük ve derin bir ırmak vardı. Adı geçen Menderes ırmağına, Marsias ile Anthios (Yalvaç) veya Orgas (Örkenez) ırmakları dökülüyordu (Harita 2-8). Yenice Sivrisi’nin batı eteklerinden doğarak, Çirişli Dağı’nın güney eteklerinden beslenen Marsias ırmağının seyri kısadır. Sultan Dağları’ndan doğan ve çok çökelti getiren Antios veya Orgas ise yörenin en uzun ırmağıdır.

Son yıllardaki aşırı kuraklık sebebiyle kaynaklar azalmış, hatta yer yer kurumuş ve göl seviyesi 919-918’den 915 metreye, gölün boğazdaki eni ise bin metreye düşmüş, ekteki resimlerde görüldüğü gibi göl altından eski kent kalıntıları çıkmağa başlamıştır. Bu kalıntılar, Yalvaç müzesince kayıt altına alınmıştır (bk. Resim 1-5).

Kelene (Kelainai) ve Apameia Dinar, Eumeneia Çivril-Işıklı, Amorium ise Emirdağ-Hisarlıkaya’da değildir. Denizli-Laodiceia’dan gayri bir Laodiceia da Eğirdir’in bulunduğu yerde vardır. “Laodiceia ile Apameia arasındaki göl, deñize benzerse de yer altından gelen pis bir koku çıkarır” (Strabon, 2009: 83) denilen göl, Eski Eğirdir Gölü, bilâhare adı Myria (İzmir) olan Apameia ise şimdi Barla-Boyalı önlerinde ve göl altında kalmıştır (Har. 8-9).

Kelene, Hoyran ve Eğirdir göllerinin kavuşum yeri Kemer Boğazı’ndadır. “Her yanı dik bayır olan Kelene Hisarı” (Arrianos, 1945: 66), boğazın 7-8 km şarkındaki 1186 rakımlı Küçük Sivri (Keçi Sivrisi) ile 1304 rakımlı Büyük Sivri’den hâsıl olan iki tepeli Yenice Sivrisi’dir. Herodotos’ta Kıral Yolu, Roma’da via regia denilen ve Sardes ile Susa şehirlerini bağlayan Anayol, Kemer Boğazı ve Yenice Derbendi’nden (Tzibritzi Kleisura) geçer (Har. 5, 7).

Eumeneia antik şehri, Şuhut-Oynan veya Oynağan köyü, Amorium ve Ammûriyye ise Uluborlu’dur. Ramsay, “Büyük Firikya” tabiri, eski “Firikya Hellespontia” tabirinin uzak bir hatırasına benzer; sadece edebîdir, hiçbir siyasî esasa istinat etmez demekle yanılmıştır (Ramsay, 1960: 165). Firikya Hellespontia, diğer adları Küçük Firikya ve Firikya Epiktetos olan Kemer Boğazı ve çevresidir (Strabon, 2009: 56). Kemer Boğazı çevresinde bulunan Kyzikos, Hadrianoutherai (Akhyriaous), Katoiraikia (Kötürnek), Kiminas (Gemen), Lentiana, Poimanenon, Baris, Lopadion, Sigriane, Kenkhreia, Ainos ve Troad gibi birçok isim Ramsay tarafından hatalı olarak Balıkesir ve Çanakkale Hellespontus civarına taşınmıştır. Hâlbuki bu isimlerin çoğu, 1097 ilâ 1310 arasında, Şarkîkaraağaç-Uluborlu arasındaki Selçuklu-Roma savaşlarında zikredilmiştir.

İki göl arasındaki nehir, değişik zaman ve metinlerde Tantalos, Menderes, Meles, Kaystros, el-Battal, Halys, Skamandros, Sangarios, Euros, Tearos, boğazdaki Asya ırmağı ve İstanbul hududu gibi daha birçok adla anılmıştır.

Hâl böyleyken on yıldır kitap, Sempozyum makale ve bildirilerle yaptığımız uyarıya rağmen, 150-200 sene öncesinin yanlış bilgileriyle hareket edilmekte ve hatalı kazılar ve hatalı yayınlar yapılmaktadır.

Kültür ve Turizm Bakanlığının izniyle yapılan hatalı kazılara: (1988’den beri) Emirdağ-Hisarlıkaya (Amorium) ile (1998’den beri) Dinar (Apameia) arkeolojik kazıları misal gösterilebilir (bk. Topraklı-Bilgin, 2021: 301-318).

Maziye karyesine tâbi Frigos Boğazı’nda gemi hâsılından 500 (akçe gelir. Yıl 1501), Kemer Boğazı’ndaki (Frigos Boğazı) Yenice Köyü Köprüsü (yıl 1530) ve Yenice Derbendi (yıl 1570) gibi Osmanlı vesikaları, Kemer Boğazı’nda bir yol ve ırmak bulunduğuna, ırmakta gemi çalıştığına ve yolun Yenice Köyü tarafının derbent olduğuna işarettir. Ramsay, s. 106’da, “Ya benim eserim sırf bir hatadan ibarettir yahut da Anadolu haritasının büyük bir kısmı tamamıyla değişmelidir” diye hatasını itiraf etti. Yine o, coğrafyadaki değişimi bilmediği için Peutinger tablosu, İbn Hordazbih (820?-912) ve el-İdrîsî’nin (1100-1165) verdiği yolları ve durakları araziye yerleştiremedi.

Miryokefalon Savaşı, tarihî coğrafya için bir anahtar görevi gördü. Göldeki değişimi bilmeyen Tomaschek, Ramsay, Eickhoff, Turan ve daha birçok tarihçi, İmparator Friderik’in iki ve üç Mayıs 1190 tarihindeki hareketine göre, savaşın, Uluborlu’nun şarkında ve Hoyran Gölü ile Kundanlı civarında yapıldığını iddia etti. Bunun anlamı, Türk-Rum hududunun Eğirdir Gölü’nden geçtiğine; Lampe, Suble ve Menderes’in kaynaklarının Uluborlu’nun şarkındaki Kemer Boğazı ve yakınında bulunduğuna işarettir (Turan, 1998: 214). “Honaz’dan imparator Lampis üzerinden Kelene’ye yürüdü” (Honiyates, 1995: 123) ifadesi ve hasım üzerine yürüneceği ilkesine göre savaş, yürünen veya üzerine yürünen yerde, yani Kelene’de yapılmış demektir. Buna göre de Büyük ve Küçük Menderes haricinde, Uluborlu’nun şarkında bir Menderes ırmağı daha olmak mecburiyeti vardır (Har. 2-8).

Eumeneia XII ad Vicum XIIII Apameia ve Dorileo- Fl. Sagar- Docymeo XXXII Synnada Asynnade V forbio mil XXXVII Euforbio. Ab Euforbio. Ab amea mil XXXVI Apamea Ciboton (Ramsay, 1890: 169, Peutinger Tablosu). Bu iki tablo, Çivril-Işıklı ve Dinar’a uymadığı hâlde; Synnada (Şuhut-Mahmutköy), Eumeneia (Şuhut-Oynan), Apamea Ciboton (Kemer Boğazı) ve Apameia’ya (Barla-Boyalı önü) uygun düşer (Har. 7).

Kiepert, Parlais adlı Roma kolonisinin Barla olduğunu tahmin ediyor. Bu, imkânsız olmalıdır. (…) Barla dağlarla göl arasına sıkışmış öyle küçük bir köşedir ki, bu noktanın hiç bir tarihte askerî bir kıymeti olamaz. Augustus’un tesis ettiği Roma kolonileri askerî sebeplerle yerleştirilmiş ve askerî yollarla irtibatları temin edilmişti. Askerî bir yolun, Limnai’nin (Eğirdir Gölü) eğri büğrü dar sahillerinden dolaşmış olması memleketi görmüş bir kimse için kabul edilemez. Bu kolonilerin muntazam bir plan üzerine tesis edildiği ve hepsinin askerî merkez olan, Antakya’ya (Yalvaç) bağlı olduğu muhakkaktır. Yalvaç’tan Barla’ya gitmek için tek yol gölün etrafından dolaşan gayet dolambaç bir yoldur; bazı noktalarda o kadar dardır ki, su ile dağların arasında ancak geçecek yer vardır. Bu kolonilerden maksat Pisidia ile İsauria’daki dağlıların zaptı-raptı idi; hâlbuki Barla’ya yerleştirilen bir koloni, dünyadan ayrılmış ve tamamen faydasız bir vaziyette kalmağa mahkûmdu. Binaenaleyh Kiepert’in faraziyesi şayan-ı kabul görülemez (Ramsay, 1890: 391; 1960: 435-436). Bunun üzerine Kiepert, Parlais’i Beyşehir Gölü’nün güney sahiline yerleştirdi, ama Louis Robert, 1946’da Parlais’in Barla olduğunu ispat etti. O halde Barla’nın yolu var demektir; tarihî Anayol (via regia) Kemer Boğazı’ndan geçmektedir ve Barla’nın doğusu göl değildir.

1614’de Maziye karyesini denizin (göl) basması, iki gölün birleştiğine işarettir (bk. Cebeci-Topraklı, 2018). Pîrî Reis ve eski bir haritada Eğirdir Gölü’ne kuzeyden bir ırmak karışmaktadır ki, işte bu ırmak Menderes’tir. (Har. 3-4)

Gölün çekilmesiyle Bigadiç (Marsias) ırmağı ortaya çıkmıştır. Menderes’in kaynakları, Kyrus’un sarayının (Asarbaşı T.) altı ve Akbük’ten kaynar, önce Hoyran Gölü’ne dökülür ve daha sonra derin bir yatak açarak ilerler; nihayet bir ırmak olur (Kinnamos, 2001: 52). Kinnamos’un bu ifadesi, hiçbir şekilde Dinar’a uymaz. Pınarbaşı’nın suları, derin bir yatak açarak ilerlemez ve bir nehir olmaz. Bunlar önce düdene girer ve sonra Dinar tarafından çıkar. Arundel, s.7’de Aulokran Gölü’nün şarkında aynı adla anılan 10 mil uzunluğunda bir ova vardır der. Bu metin, Hoyran Gölü’ne uyduğu halde Pınarbaşı’na uymaz. Pınarbaşı Gölü’nün doğusu dağ olup, ova kuzeyindedir ve adı da Dombay Ovası’dır. Hoyran Gölü’nün şarkındaki Hoyran Ovası tam 10 mil uzunluğundadır.

Strabon’un zikrettiği Orgas ırmağı, iki göl arasındaki ırmağa uyduğu halde, Dinar’a katiyetle uymaz. Norgas çayı, Marsias sanılan sudan sonra değil, daha önce Büyük Menderes’e karışır ve Strabon’a uymaz (Har. 5-8).

Albay Lîk (Colonel Leake), Apameia’nın yerinin hâlâ araştırılmadığını söyler (Arundel, 2013: 6). Filhakika yüz, yüz elli yıldır, ne Apameia, ne de Amorion, tarihî olaylar ve tarihî metinler açısından incelenmiştir. İlk söylenilen bilgi doğru kabul edilerek kazılar yapılmaktadır. Marsias nehri adını, yakınında bulunan Maziye veya Marsia karyesinden alır. Bu nehir, farklı tarihî metinlerde Bigadiç, Aisepos, Angelokomites gibi adlarla da anılır.

İbn Hordazbih ve el-İdrîsî’nin vermiş oldukları yollar, duraklar ve duraklar arası mesafeler, çok büyük bir hassasiyetle tarafımızdan araziye yerleştirilmiştir. Bu yollar, Roma kaynaklarından alınmış olup, her biri bir Roma yoludur (bk. Topraklı, Sütkuyusu Baskını ve Ammûriye, 2013 Ankara, s. 139-155, Bölüm 5, “Yol ve Kent”).

Ramsay, Eğirdir ve Beyşehir göllerindeki değişimi bilmeden Apameia’nın Dinar, Amorium’un Hisarlıkaya olduğunu varsayarak, Peutinger, İbn Hordazbih ve el-İdrîsî’nin verdikleri yol ve durakları yanlış yerleştirmiştir. Maalesef tarihçi ve arkeologlar da, onun yanlış görüşlerini esas almışlardır.

Arrianos (1945): İskender’in Anabasisi, Çeviri: Hayrullah Örs, Maarif Matbaası-İstanbul.

Arundel, F. V. J. (Eylül 2013): Anadolu’da Keşifler, Çeviri: Atabay Topbaş, Sistem Ofset-Ankara.

Cebeci Ahmet-Topraklı R. (2018): 16. Asırda Hamid Sancağı (Boğaz Köprüsü: Pentagefura), Sistem ofset-Ankara.

Khoniates, Niketas (1995): Historia, Çeviri: Fikret Işıltan, Türk Tarih Kurumu-Ankara.

Kinnamos, Ioannes (2001): Ioannes Kinnamos’un Historia’sı, Çeviri: Işın Demirkent, Türk Tarih Kurumu-Ankara.

Ramsay, W. M. (1890): Historical Geography of Asia Minor, John Murray-London.

Ramsay, W. M. (1960): Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, Çeviri: Mihri Pektaş, MEB-İstanbul.

Strabon (2009): Antik Anadolu Coğrafyası, Çeviri: Adnan Pekman, Arkeoloji ve Sanat Yay.-İstanbul.

Topraklı, Ramazan (2010): Değişen Coğrafya ve Miryokefalon Savaşı, Semih Ofset-Ankara.

Topraklı, Ramazan (2011): Yalvaç Meydan Muharebesi ve Kaşıkçıbeli Zaferi, Semih Ofset-Ankara.

Topraklı, Ramazan (2013): Sütkuyusu Baskını ve Ammûriye, Sistem Ofset-Ankara.

Topraklı, Ramazan (2014): Ammûriye’nin Fethi Risâlesi, Sistem Ofset-Ankara.

Topraklı, Ramazan (2021): Miryokefalon’un Yeri: Isparta, 3. Baskı, Isparta Belediyesi, Sistem Ofset-Ankara.

Topraklı, Ramazan- Bilgin, K. Ufuk (2021): “Eğirdir Gölü Coğrafî Değişimi Öncesi Kemerli Kamusal Önder Aziz Trifon (St.Triphon)”, UTAD, s.301-318.

Turan, Osman (1998): Selçuklular Zamanında Türkiye, 6. Baskı, Boğaziçi Yayınları-İstanbul.

Açıklama: Türkçe makalemi İngilizce ve Almancaya tercüme eden İbrahim Pür ile Hüseyin Turan Bağçeci’ye çok teşekkür ediyorum.

Harita 2: Eğirdir ve Hoyran Göllerinin zamanla birbirine kavuşmaları

Map 2: Merge of Eğirdir and Hoyran Lakes in time

Karte 2: Egirdir- und Hoyran-Seen treffen im Laufe der Zeit aufeinander

Harita 3: Pîrî Reis haritası: Eski Eğirdir Gölü ile Menderes

Map 3: Map drawn by Pîrî Reis: Eğirdir Lake and Menderes river

Karte 3: Piri Reis Karte: Alte Eğirdir See und Menderes

Harita 4: Eğirdir Gölü ile Menderes ve Aksu ırmakları

Map 4: Eğirdir Lake and Menderes, Aksu rivers

Karte 4: Eğirdir-See und die Flüsse Menderes und Aksu

Harita 5: 16-17 Eylül 1176 ve 02-03 Mayıs 1190 tarihlerinde Manuel ile Firiderik’in konumları

Map 5: Locations of Manuel and Friedrich 16-17 September 1176 and 02-03 May 1190

Karte 5: Positionen von Manuel am 16-17 September 1176 und Friedrich Barbarossa am 02-03 Mai 1190

Harita 6: Çirişli (Sigriane) Dağı, Kıral Yolu, Yenice Derbendi (Tzibritze Geçidi), Marsia (Maziye), Marsias ırmağı ve Kelene Hisarı

Map. 6: Çirişli (Sigriane) Mt., via regia, Yenice Kleisoura (Tzibritze Pass), Marsia (Maziye), Marsias River and Kelene Castle

Karte. 6: Çirişli (Sigriane) Berg, Königsstraße, Gebirgsübergang von Yenice (Tzibritze Pass), Marsia (Maziye), Marsias Fluss und Kelene Festung

Harita 7: Kıral Yolu, Roma Askerî Yolu (Peutinger Tablosu): Synnada, Eumeneia, ad Vicum, Apamea Cibotos ve Apameia

Map. 7: Via regia, Roma Military Road (Peutinger Table): Synnada, Eumeneia, ad Vicum, Apamea Cibotos ve Apameia

Karte. 7: Königsstraße, Römische Militärstraße (Peutinger-Karte): Synnada, Eumenia, ad Vicum, Apamea Cibotos und Apameia

Harita 8: 1176 yılında Roma İmparatorluğu ile Türkiye Selçuklu Devleti arasındaki hudut ve Kıral Yolu (via regia)

Map 8: 1176 Border between Rome Empire and Turkish Seljuk Dynasty and via regia

Karte 8: Die Grenze zwischen dem Römischen Reich und dem türkischen Seldschukenstaat und die Königsstraße (via regia) im Jahr 1176

Harita 9: 1176: Bizans-Selçuklu sınırı, Kıral Yolu, Eski Eğirdir ve Beyşehir gölleri, Miryokefalon Savaşı yeri, Kılıçaslan’ın ordugâhı, Rabaz-ı Konya, Manuel’in yürüdüğü Homa, Dinar, Çapalı, Uluborlu, Miryokefalon ve Tzibritze yolu gösterilmiştir.

Map 9: 1176: Byzantian-Seljuk Dynasty border, via regia, Eğirdir and Beyşehir Lakes, Location of Myriocephalon battle, Encampment of Kilicarslans army,

Rabaz-ı Iconium, Road which Manuel’s path, Baklan, Homa, Dinar, Çapalı, Uluborlu, Myriocephalon and Tzibritze.

Karte 9: Die byzantinisch-seldschukische Grenze, die Königsstraße, die Seen von alten Eğirdir und Beyşehir, der Ort des Myryokephalon-Krieges, das Lager von Kılıçaslan, Rabaz-ı Konya und Homa, Dinar, Çapalı, Uluborlu, Miryokefalon und die Tzibritze-Straße, auf der Manuel ging.

Harita 10: Kiremitli Burun’un yaklaşık 500 m açığındaki kalıntıların (Efes şehri) yeri ve (Ayapa Hüyüğü) Hüyük Hanı. Kiremitli Burun ile Ayapa Hüyüğü arasında küp gibi, duvar gibi çok sayıda tarihi kalıntı bulunmaktadır.

Map 10: Location of Ephesus, between the fronts of Kiremitli Burun and Hüyük Inn (Ayapa Hüyüğü). In this location, there are plenty of relics such as amphoras, walls.(Which are now resurfaced with the water level going down)

Karte 10: Die Lage der Ruinen (Stadt Ephesus) etwa 500 m vor Kiremitli Kap und dem Hüyük Han (Ayapa-Hügel). Es gibt viele historische Überreste wie Krüge und Mauern zwischen der Kiremitli Kap und dem Ayapa-Hügel.

Resim 1. Maziye (Marsia) köyü kalıntıları (Yenice Sivrisi’ne bakış)

Photo 1. Remains of Maziye (Marsia), (Yenice Sivrisi in sight)

Foto 1. Dorfruine Maziye (Marsia) (Blick auf Yenice Sivrisi)

Resim 2. Maziye (Marsia) kalıntıları (Kemer Boğazına bakış)

Photo.2. Remains of Maziye (Marsia) (Kemer Boğazı in sight)

Foto.2. Ruinen von Maziye (Marsia) (Blick auf die Kemerenge)

Resim.3. Maziye (Marsia) köyü kalıntıları konumu

Photo.3. Location of Maziye (Marsia)

Foto.3. Lage der Ruinen des Dorfes Maziye (Marsia)

Resim.4. Kiremitli Bunu Önü (Efes) kalıntıları (Barla Dağına bakış)

Photo.4. Remains of Kiremitli Br. (Front) (Ephesus)

Foto.4. Ruinen vor dem Kap Kiremitli (Ephesus) (Blick auf den Berg Barla)

The small part to the south of Phrygia is called the Phrygia Hellespontia. It covers Uluborlu, Eğirdir, Gelendost, Yalvaç and Şarkîkaraağaç districts of Isparta province. It can also be described as the area around the Kemer Strait, surrounded by Sultan, Bozdurmuş, Barla and Anamas mountains (see Map 1). 

The location of Phrygia Hellespontia has not been found until now and claimed to be somewhere around the Dardanelles. Phrygia Hellespontia also has names such as Lesser Phrygia, Phrygia Epictetus, Upper Phrygia, and Phrygia Salutaris.

The old Hoyran and Eğirdir lakes, which are 14-15 km apart, were united at the beginning of the 17th century and became a single lake. Egirdir Lake, with a south-north length of 50 km today, narrows at the point called Kemer Strait and decreases to 1500 meters in width. Although the entire lake is now called Eğirdir Lake, the southern part of the Bosphorus was written as Lake Eğirdir on old maps 50-100 years ago, and Lake Hoyran the north. These two lakes (Hoyran, Eğirdir) were still called the sea and the boats working on it were called ships among the local people, especially until 50 years ago (Map 1-6).

The old Lake Eğirdir is referred to as the sea, the Greek Sea, the Maghreb province sea and the sea-like lake in the historical texts, while the Old Hoyran Lake is referred to as the lake and the sea. Between these two lakes, there is a big and deep river named Menderes, whose waters flow from Hoyran Lake to Eğirdir Lake, its mouth is close to its source and its length is 14-15 km. Marsias and Anthios (Yalvaç) or Orgas (Ökenez) rivers pour into the before mentioned Menderes river (Map 2-8). The Marsias river, which originates from the western skirts of Yenice Sivrisi and feeds from the southern skirts of Çirişli Mountain, has a short course. The Antios or Organs river, which originates from the Sultan Mountains and brings a lot of sediment, is the longest river in the region.

Because of the extreme drought having been experienced in recent years, the amount of the sources decreased even dried in some places, the level of the lake dropped from 919-918 metres to 915 metres, the width of the lake in the straight dropped to one thousand metres as seen in the picture enclosed, ancient ruins started to appear again and these ruins were registered by Yalvaç Museum. (see Photo 1-5)

Kelene (Kelainai) and Apamedia are not Dinar just as Eumeneia is not in Çivril – Işıklı and Amorium is not in Emirdağ – Hisarlıkaya. There is another Laodiceia in the place where Eğirdir is other than Laodiceia in Denizli. If the lake which was known as “the Lake between Laodiceia and Apameia, which is likened to sea, gives of a bad smell coming from the underground” (Strabon, 2009: 83) is Apameia, the Old Eğirdir Lake, which was later known as Myria (İzmir), it is now off Barla – Boyalı and under the lake. (Map 8-9)

The meeting point of the lakes of Kelene, Hoyran and Eğirdir is Kemer Boğazı (Kemer Strait). “Kelene Hisarı (fortress) surrounded by steep slopes” (Arrianos, 1945: 66) is the two-hill Yenice Sivrisi made up of Küçük Sivri (Keçi Sivrisi) (Goat Hill) which is 7–8 km south of the strait with an altitude of 1186 and Büyük Sivri with an altitude of 1304. The main road which is known as King Road at Herodotus, called as via regia in Rome and connecting the cities of Sardes and Susa passes through Kemer Boğazı and Yenice Derbendi (Tzibritzi Kleisoura). (Map 5, 7)

Eumeneia is the village of Şuhut-Oynan or Oyunağan, and Amorium and Ammûriyye are Uluborlu. Ramsay, the phrase 'Great Phrygia' is like a distant memory of the old phrase 'Phricia Hellespontia'. It is only literary, it does not rely on any political principles (Ramsay, 1960: 165). Firikya Hellespontia is the Kemer Strait and its surroundings, which are also known as Little Firikya and Firikya Epictetus (Strabon, 2009: 56). Many names such as Kyzikos, Hadrianoutherai (Akhyriaous), Katoiraikia (Kötürnek), Kiminas (Gemen), Lentiana, Poimanenon, Baris, Lopadion, Sigriane, Kenkhreia, Ainos and Troad, located around the Kemer Strait, were erroneously transported to Balikesir and Çanakkale Hellespontus vicinity by Ramsay. However, most of these names were mentioned in the Seljuk-Roman wars between Şarkîkaraağaç and Uluborlu between 1097 and 1310.

Eumenia is Şuhut –Oynan or Oynağan village as it sounds, Amorium and Ammuriyye is Uluborlu. Phrygia Hellespontia known as “The expression of Greater Phrygia looks like a distant memory of Phrygia Hellespontia. It is just literary and it is not based on any political principal” (Ramsay, 1960: 165) is Kemer Boğazı and around which is also called Smaller Phrygia (Phrygia Epictetos) (Strabon, 2009: 56).

Ramsay carried a great many names such as Kyzikos, Hadrianoutherai (Akhyriaous), Katoiraikia (Kötürnek), Kiminas (Gemen), Lentiana, Poimanenon, Baris, Lopadion, Kenkhreia, Ainos, Sigriane and Troad to Balıkesir and Çanakkale Hellespontus and around. As a matter of fact, most of these names were mentioned in Seljuk – Roman wars between Şarkikaraağaç – Uluborlu between the years 1097 and 1310.

The river between the two lakes was called in many names such as Tantalos, Menderes, Meles, Kaystros, el-Battal, Halys, Skamandros, Sangarios, Euros, the Asian river in the strait and İstanbul border in different times and different documents.

With this, even though we have been serving notices by means of symposiums, articles and papers, there is an insistence on acting on wrong information of 150 – 200 years ago and there become wrong excavations and wrong publications.

It is likely to give the examples of wrong excavations in Emirdağ Hisarlıkaya (Amorium) carried on since 1988 and the archeologically excavation carried on in Dinar (Apameia) since 1998 with the consent of the Ministry of Culture and Tourism (see Topraklı-Bilgin, 2021: 301-318).

In the Frigos Strait in the village of Maziye, 500 akçes (mites) are earned annually because of ship passages in 1501. The Ottoman documents regarding the Yenice Village Bride over Kemer Strait (year 1530) and Yenice Derbendi (year 1570) and so on indicate that there was a road and a river in the strait, ships cruised in the river and the Yenice Village side of the road was a passage.

Ramsay admitted that he had made a mistake saying that “Either my work is just a mistake as a whole or a great part of Anatolian map must be changed” (p. 106). And he was not able to locate and the roads and stops in the Peutinger Table given by Ibn Hordazbih (820?-912) and Al-Idrisi (1100-1165) on the map as he did not know the change in geography.

Battle of Myriokephalon had a key role for the historical geography. Not being aware of the change in the lake, Tomaschek, Ramsay, Eickhoff and many other historians claimed that the battle had been depending on the movement of Emperor Friderick on 2nd and 3rd of May, 1190 in the east of Uluborlu and around Hoyran Lake and Kundanlı. It means that the Turkish-Greek border passed through Eğirdir Lake and the sources of Lampe, Suble and Menderes were in Kemer Boğazı and around in the east of Uluborlu (Turan, 1998: 214). The expression of “The emperor walked from Honaz to Kelene through Lampis” (Honiyates, 1995: 123) meant that the battle was taken place in place where they walked (somewhere to walk on), which is Kelene, depending on the principle of walking towards the opponent. With this, there has to be another Menderes rives in the east of Uluborlu, except for the Greater Menderes (Büyük Menderes) and Little Menderes (Küçük Menderes). (Map 2-9)

Eumeneia XII ad Vicum XIIII Apameia ve Dorileo- Fl. Sagar- Docymeo XXXII Synnada Asynnade V forbio mil XXXVII Euforbio. Ab Euforbio. Ab amea mil XXXVI Apamea Ciboton (Ramsay, 1890: 169, Peutinger Table).

These two tables, even though they do not suit to Çivril – Işıklı and Dinar, they suit to Synnada (Şuhut – Mahmutköy), Apameia (Şuhut – Oynağan) Apamea Ciboton (Kemer Boğazı) and Apameia (Barla – Boyalı fronts) (See. The map and pictures in the addendum). (Map 7)

Kiepert predicts that the Roman colony called Parlais is Barla. It must be impossible (…) Barla is such a small corner trapped between mountains and the lake that this point cannot have any military value in the history. The Roman colonies founded by Augustus were all settled with military reasons and their connections were set by military roads. It cannot be an acceptable thing by any person having seen the location that a military road follows the bended, narrow coasts of the lake of Limnai (Eğirdir Lake). It is certain that these colonies which were all founded on a regular plan and were all a military centre belonged Antakya (Yalvaç). There is only just one meandering road around the lake to reach Barla from Yalvaç. It is so narrow in some places that there is just a path between the water and mountains. The purpose of these colonies was to control the mountains between Pisidia and Isauria. Whereas, a colony located in Barla would be doomed to a position separated from the world and to a totally useless position. For that reason, the assumption by Kiepert cannot be accepted (Ramsay, 1960: 435 – 436).

Thereupon, Kiepert placed Parlais on the southern shore of Lake Beyşehir, but Louis Robert proved that Parlais was Barla in 1946. Then Barla has a way; The historical Main Road (via regia) passes through the Kemer Strait and east of Barla is not a lake.

The fact that the village of Maziye was flooded by the sea in 1614 (the lake), is an indication that two lakes were combined (see Cebeci-Topraklı, 2018). A river flows in Eğirdir Lake at Piri Reis and at an old map in the North and this river is Menderes. (Map 3-4)

The river of Bigadiç (Marsias) emerged with the reliction of the lake. The sources of Menderes spring out beneath the palace of Kyrus (Asasbaşı T.) and of Akbük. It first flows in Hoyran Lake and then proceeds by forming a deep bed, becoming a river in the end (Kinnamos, 2001: 52). This expression by Kinnamos does not suit to Dinar in any way. The water of Pınarbaşı cannot proceed by opening a deep bed and become a river. It first flows into a swallow-hole and then comes out around Dinar. Arundel says in p. 7 that there is a lowland at a length of 10 miles in the eastern part of Aulokran Lake having the same name. This document does not suit to Pınarbaşı even though it does to Hoyran Lake. The eastern part of Pınarbaşı Lake is mountainous but the lowland is on the north and the name of it is Dombay-ova (lowland). Hoyran lowland in the eastern part of Hoyran Lake is exactly at 10 miles length.

Orgas river mentioned by Strabon suits the one between the two lake but it never suits to Dinar. Norgas stream flows in Büyük Menderes (Greater Menderes) before, not after the water supposed to be Marsias and it does not suit to Strabon. (Map 5-8)

Colonel Leake says that the place of Apameia has not been investigated yet (Arundel, 2013: 6). For that reason, neither Apameia nor Amorium have been investigated in terms of historical events and historical texts for the last one hundred, one hundred fifty years. Thinking the first claimed ideas are correct, excavations have been made. The river of Marsias takes its name from the village of Marsia (Maziye) around it. This river is called in different names in historical documents such as Bigadiç, Aisepos, Angelokomites.

The roads, stops and the distances between the stops given by Ibn Hordazbih and al-Idrisi were located in the territory by us with a very great precision. These roads were taken from the Roman sources and each one was a Roman road (see Topraklı, Sütkuyusu Baskını and Ammuriye, 2013 Ankara, p. 139-155, Part 5, “Yol ve Kent”).

Ramsay, not knowing the change in Eğirdir and Beyşehir lakes, mistakenly assumed that Apameia was Dinar and Amorium was Hisarlıkaya, and he misplaced the routes and stops given by Peutinger, Ibn Hordazbih and al-Idrisi. Unfortunately, historians and archaeologists have also taken his wrong views as a basis.

Anna Komnena (1996): Alexiad, Malazgirt’in Sonrası, Translation: Bilge Umar, İnkılâp Kitabevi-İstanbul.

Arrianos (1945): İskender’in Anabasisi, Translation: Hayrullah Örs, Maarif Printhouse-İstanbul.

Arundell, F. V. J. (Eylül 2013): Anadolu’da Keşifler, Translation: Atabay Topbaş, Sistem Ofset-Ankara.

Cebeci Ahmet-Topraklı Ramazan (2018): 16. Asırda Hamid Sancağı-Boğaz Köprüsü, Sistem ofset-Ankara.

Khoniates, Niketas (1995): Historia, Translation: Fikret Işıltan, Türk Tarih Kurumu (TTK)-Ankara.

Kinnamos, Ioannes (2001): Ioannes Kinnamos’un Historia’sı, Translation: Işın Demirkent, Türk Tarih Kurumu-Ankara.

Ramsay, W. M. (1890): Historical Geography of Asia Minor, John Murray-London.

Ramsay, W. M. (1960): Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, Translation: Mihri Pektaş, MEB-İstanbul.

Strabon (2009): Antik Anadolu Coğrafyası, Translation: Adnan Pekman, Arkeoloji ve Sanat Publishing.-İstanbul.

Topraklı, Ramazan (2010): Değişen Coğrafya ve Miryokefalon Savaşı, Semih Ofset-Ankara.

Topraklı, Ramazan (2011): Yalvaç Meydan Muharebesi ve Kaşıkçıbeli Zaferi, Semih Ofset-Ankara.

Topraklı, Ramazan (2013): Sütkuyusu Baskını ve Ammûriye, Sistem Ofset-Ankara.

Topraklı, Ramazan (2014): Ammûriye’nin Fethi Risâlesi, Sistem Ofset-Ankara.

Topraklı, Ramazan (2021): Miryokefalon’un Yeri: Isparta, 3rd Edition, Isparta Municipality, Sistem Ofset-Ankara.

Topraklı R.-Bilgin K. U (2021): “Lake Eğirdir Before Geographical Change Public Leader St. Tryphon From Kemer”, UTAD.

Turan, Osman (1998): Selçuklular Zamanında Türkiye, 6th Edition, Boğaziçi Publishing-İstanbul.

Der kleine Teil Phrygiens im Süden wird Phrygia Hellespontia genannt. Es umfasst die Distrikte Uluborlu, Eğirdir, Gelendost, Yalvaç und Şarkîkaraağaç in der Provinz Isparta. Es kann auch als das Gebiet um die Straße von Kemer beschrieben werden, umgeben von den Bergen Sultan, Bozdurmuş, Barla und Anamas (siehe Karte 1).

Die Ortschaft von Frygia Hellespontia war bis heute nicht bekannt und wurde es behauptet, in der Nähe der Dardanellen zu sein. Phrygia Hellespontia hat auch Namen wie Lesser Phrygia, Phrygia Epictetus, Upper Phrygia und Phrygia Salutaris.

Die alten Seen Hoyran und Eğirdir, die 14-15 km voneinander entfernt liegen, wurden Anfang des 17. Jahrhunderts zu einem einzigen See vereinigt. Der Egirdir-See, der heute eine Süd-Nord-Länge von 50 km hat, verengt sich an der Kemer-Seeenge (Kemerenge) und nimmt auf 1500 Meter Breite ab. Obwohl der gesamte See jetzt Eğirdir-See heißt, ist der südliche Teil der Kemerenge auf alten Karten vor 50-100 Jahren als Eğirdir-See und der nördliche Teil als Hoyran-See geschrieben und gezeichnet. Diese beiden Seen wurden von den Einheimischen vor allem bis vor 50 Jahren noch Meer (Deñiz/Tengiz) und die Boote, die darauf arbeiteten, als Schiffe genannt. (Karte 1-6).

Der alte Eğirdir-See wird in den historischen Texten als Meer, griechisches Meer, Maghreb Provinz Meer und meerähnlicher See bezeichnet, während der alte Hoyran-See als See und Meer bezeichnet wird. Zwischen diesen beiden Seen gibt es einen großen und tiefen Fluss namens Menderes, dessen Wasser vom Hoyran-See zum Eğirdir-See fließt, seine Mündung liegt in der Nähe seiner Quelle und seine Länge beträgt 14-15 km. Die Flüsse Marsias und Anthios (Yalvaç) oder Orgas (Ökenez) münden in den zuvor erwähnten Fluss Menderes (Karte 2-8). Der Fluss Marsias, der an den westlichen Ausläufern des Yenice Sivrisi entspringt und aus den südlichen Ausläufern des Çirişli-Gebirges speist, hat einen kurzen Lauf. Der Fluss Antios oder Orgas, der aus dem Sultangebirge stammt und viel Sediment mitbringt, ist der längste Fluss der Region.

Durch die extreme Dürre in den letzten Jahren sind die Ressourcen zurückgegangen, stellenweise sogar ausgetrocknet, der Seespiegel ist von 919-918 auf 915 Meter und die Breite des Sees in der Kemerstraße auf tausend Meter gesunken. Wie auf den beigefügten Bildern zu sehen ist, begannen die Ruinen der Altstadt unter dem See aufzutauchen und diese Überreste wurden vom Yalvaç Museum festgestellt. (siehe: Photo 1-5)

Die antike Städte Kelene (Kelainai) und Apameia sind nicht heutige Dinar, Eumeneia ist nicht heutige Çivril-Işıklı und Amorium ist nicht heutige Emirdağ-Hisarlıkaya. Neben antike Denizli-Laodikeia gibt es an der Stelle, an der sich Eğirdir heute befindet, noch ein weiteres antike Laodikeia. Was Strabo meint, ist „Der See zwischen Laodiceia und Apameia, obwohl er dem Meer ähnelt, verströmt einen üblen Geruch vom Boden“ (Strabon, 2009: 83), der See der alte Eğirdir-See, und Apameia, später Myria (İzmir) genannt, liegt jetzt vor Barla-Boyalı und unter dem See. (Karte 7)

Kelene liegt in der Kemerenge, dem Zusammenfluss der Seen Hoyran und Eğirdir. „Kelene-Festung mit steilen Hängen an allen Seiten“ (Arrianos, 1945: 66) ist die 7-8 km östlich von Kemerenge liegende zweizackige Yenice Sivrisi, die aus der Küçük Sivri (Ziege Sivri) auf 1186 Höhe und der Büyük Sivri auf 1304 Höhe entsteht. Die Hauptstraße, die bei Herodot Königsstraße, in Rom Via regia genannt wird und die Städte Sardes und Susa verbindet, führt durch die Kemerenge und Yenice Gebirgsübergang.

Eumeneia ist das Dorf Şuhut-Oynan oder Oynağan, und Amorium und Ammûriyye sind Uluborlu. Der Ausdruck „Große Phrygien“ ist wie eine ferne Erinnerung an den alten Ausdruck „Phrygische Hellespontica“. Phrygisches Hellespontica, das nur literarisch genannt wird, sich auf keine politische Grundlage stützt (Ramsay, 1960: 165), ist die Region von Kemerenge und ihre Umgebung, deren andere Name Kleine Phrygien (Phricia Epictetos) sind (Strabon, 2009: 56). Ramsay trug fälschlicherweise viele Ortsnamen wie Kyzikos, Hadrianoutherai (Akhyriaous), Katoiraikia (Kötürnek), Kiminas (Gemen), Lentiana, Poimanenon, Baris, Lopadion, Sigriane, Kenkhreia, Ainos und Troad in die Hellespontus-Umgebung von Çanakkale und Balıkesir. Die meisten dieser Namen wurden jedoch in den seldschukisch-römischen Kriegen zwischen Şarkîkaraağaç und Uluborlu zwischen 1097 und 1310 erwähnt. (siehe: Karte 7 und Karte 5).

Der Fluss zwischen den beiden Seen wurde in verschiedenen Zeiten und Texten mit vielen anderen Namen wie Tantalos, Menderes, Meles, Tearos, Kaystros, el-Battal, Halys, Skamandros, Sangarios, Euros, dem asiatischen Fluss im Kemerenge und den Istanbuler Grenze bezeichnet.

Trotz unserer Warnungen, die wir seit zehn Jahren mit Büchern, Symposiums-Artikeln und Berichten machen, handelt man aufgrund der falschen Informationen von vor 150-200 Jahren und macht fehlerhafte Ausgrabungen und Veröffentlichungen.

Wir können die fehlerhaften Ausgrabungen als Beispiele für die archäologischen Ausgrabungen zeigen, die seit 1988 in Emirdağ-Hisarlıkaya für Amorium und seit 1998 in Dinar für Apameia mit Genehmigung des Ministeriums für Kultur und Tourismus durchgeführt wurden. (siehe: Topraklı-Bilgin, 2021: 301-318).

- Die Osmanische Dokumente wie “Die Einnahmen von 500 akçe (aus dem Jahr 1501) aus den Schiffen in der Frigos-Enge, die dem Dorf Maziye untersteht”, “Yenice Dorfbrücke in der Kemerenge (Frigos-Enge) (aus dem Jahr 1530)” und “Gebirgsübergang von Yenice (aus dem Jahr 1570)” zeigen, dass es im See-Enge eine Straße und einen Fluss gab, Schiffe auf dem Fluss verkehrten und dass die Straße auf der Seite des Dorfes Yenice ein Gebirgsübergang war.

- Ramsay gab seinen Fehler zu (auf Seite 106), „Entweder ist meine Arbeit ein bloßer Fehler, oder ein großer Teil der anatolischen Karte muss vollständig geändert werden“. Da er den Wandel der Geographie nicht kannte, konnte er das Peutinger-Tabelle, die von Ibn Hurdazbih (820?-912) und al-Idrisi (1100-1165) angegebenen Straßen und Haltestellen nicht auf dem Land platzieren.

- Die Schlacht von Myryokephalon diente als Schlüssel zur historischen Geographie. Tomaschek, Ramsay, Eickhoff, Turan und viele andere Historiker, die die Veränderung des Sees nicht kennen, behaupteten, dass der Krieg in der Nähe des Hoyran-Sees und Kundanlı, östlich des Eğirdir-Sees, geführt wurde, basierend auf der Aktion von Kaiser Friedrich auf die 2. und 3. Mai 1190. Dies bedeutet, dass die türkisch-griechische Grenze durch den Egirdir-See verläuft und weist darauf hin, dass sich die Quellen von Lampe, Suble und Mäender in und um die Kemerenge im Osten von Uluborlu befinden (Turan, 1998: 214). Nach dem Ausdruck “Von Honaz marschierte der Kaiser über Lampis nach Kelene” (Khoniates, 1995: 123) und nach dem Prinzip des Marschierens auf den Gegner wird dort gekämpft, wo man marschiert oder anstürmen wird, also in Kelene. Demnach besteht neben Groß- und Klein Mäander die Pflicht, einen weiteren Mäander-Fluss im Osten von Uluborlu zu suchen. (Karte 2-8)

- Eumeneia XII ad Vicum XIIII Apameia ve Dorileo- Fl. Sagar- Docymeo XXXII Synnada Asynnade V forbio mil XXXVII Euforbio. Ab Euforbio. Ab amea mil XXXVI Apamea Ciboton (Ramsay, 1890: 169, Peutinger-Tabelle). Obwohl diese beide Tabelle nicht zu Çivril-Işıklı und Dinar passen, passen sie zu Synnada (Şuhut-Mahmutköy), Apameia (Şuhut-Oynağan), Apamea Ciboton (Kemerenge) und Apameia (Barla-Boyalı Vorderseite). (siehe: Karte 7)

- Kiepert vermutet, dass die römische Kolonie Parlais Barla war. Dies muss unmöglich sein. (…) Barla ist eine so kleine Ecke zwischen den Bergen und dem See, dass dieser Punkt niemals militärischen Wert haben könnte. Die von Augustus gegründeten römischen Kolonien wurden aus militärischen Gründen besiedelt und ihr Kontakt mit militärischen Straßen sichergestellt. Für jemanden, der das Land gesehen hat, ist es inakzeptabel, dass eine Militärstraße durch die krummen schmalen Ufer des Limnai (Eğirdir-See) führt. Es ist sicher, dass diese Kolonien nach einem regelmäßigen Plan gegründet wurden und alle mit Antakya (Yalvaç), dem Militärzentrum, verbunden waren. Die einzige Möglichkeit, von Yalvaç nach Barla zu gelangen, ist eine sehr kurvenreiche Straße, die um den See führt. An manchen Stellen ist er so schmal, dass zwischen Wasser und Bergen kaum Platz ist. Zweck dieser Kolonien war die Beschlagnahme der Bergbewohner in Pisidien und Isaurien. Eine in Barla angesiedelte Kolonie war jedoch dazu verdammt, von der Welt getrennt und völlig nutzlos zu bleiben. Folglich kann Kieperts Hypothese nicht als verdienstvoll angesehen werden (Ramsay, 1960: 435-436). Auf diese Kritik hin platzierte Kiepert Parlais am Südufer des Beyşehir-Sees, aber Louis Robert bewies 1946, dass Parlais Barla war. Demnach haben alle drei Recht, der Westen von Barla ist kein See, und die historische Hauptstraße führt durch die Kemerenge und ein Abzweig teilt sich in Richtung Yalvaç.

- Das Meer (See), das 1614 das Dorf Maziye überflutete, ist ein Zeichen dafür, dass die beiden Seen zusammenkamen (siehe, Cebeci-Topraklı, 2018). Laut Piri Reis und einer alten Karte mündet ein Fluss von Norden in den Eğirdir-See, der Mäander ist. (Karte 3-4)

- Mit dem Sinken des Sees entstand der Fluss Bigadiç (Marsyas). Die Quellen von Mäander sprudeln unter dem Palast von Kyrus (Asarbaşı T.) und Akbük, ergießen sich zuerst in den Hoyran-See und dann schreitet es voran, indem es ein tiefes Bett macht, wird endlich ein Fluss (Kinnamos, 2001: 52). Dieser Ausdruck von Kinnamos passt in keiner Weise zu Dinar. Das Wasser von Pınarbaşı bewegt sich nicht vorwärts, indem es ein tiefes Bett öffnet und wird nicht zu einem Fluss. Diese treten zuerst in einen Karstschlot ein und kommen dann durch Dinar wieder heraus. Arundel sagt, auf Seite 7 gibt es eine 10 Meilen lange Ebene gleichen Namens im Osten des Aulokran-Sees. Obwohl dieser Text zum Hoyran-See passt, passt er nicht zu Pınarbaşı. Der Osten des Pınarbaşı-Sees ist ein Berg, die Ebene liegt im Norden und heißt Dombay-Ebene. Die Hoyran-Ebene, die sich im Osten des Hoyran-Sees befindet, ist genau 16 km lang.

- Obwohl der von Strabon erwähnte Orgas-Fluss in den Fluss zwischen den beiden Seen passt, passt er sicherlich nicht zu Dinar. Norgas Bach vermischt sich mit dem Groß Mäander (Büyük Menderes) vor dem Wasser, das für Marsias gehalten wird, und entspricht nicht Strabon. (Karte 5-8)

- Colonel Leake sagt, dass der Standort von Apameia immer noch nicht erforscht ist (Arundell, 2013: 6). Tatsächlich wurden seit hundert, einhundertfünfzig Jahren weder Apameia noch Amorium im Hinblick auf historische Ereignisse und historische Texte untersucht. Ausgrabungen werden durchgeführt, indem die ersten Informationen als richtig akzeptiert werden. Der Fluss Marsias hat seinen Namen von dem nahe gelegenen Dorf Maziye oder Marsia. Dieser Fluss ist in verschiedenen historischen Texten auch als Bigadiç, Aisepos, Angelokomites erwähnt.

- Die von Ibn Hurdazbih und al-Idrisi angegebenen Straßen, Haltestellen und Abstände zwischen den Haltestellen wurden von uns mit großer Präzision auf dem Land platziert. Diese Straßen stammen aus römischen Quellen und jede ist eine römische Straße (siehe: Topraklı, Sütkuyusu Baskını ve Ammûriye, 2013 Ankara, s. 139-155, Bölüm 5, “Yol ve Kent”).

- Ramsay, ohne die Veränderung der Seen Eğirdir und Beyşehir zu kennen, konnte die von Peutinger, Ibn Hordazbih und el-Idrisi angegebenen Straßen und Haltestellen nicht auf das Land anwenden und verlegte sie mit der irrigen Annahme, dass Apameia Dinar und Amorium Hisarlıkaya ist. Leider haben auch Historiker und Archäologen seine falschen Ansichten zu Grunde gelegt. (Karte 8-9)